Έφηβοι στρέφονται όλο και περισσότερο σε συντρόφους Τεχνητής Νοημοσύνης για φιλία, υποστήριξη, και ακόμη και για ερωτικές σχέσεις. Ωστόσο, αυτές οι εφαρμογές μπορεί να αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι συνδέονται με τους άλλους, τόσο διαδικτυακά όσο και μη.
Νέα έρευνα από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Common Sense Media στις ΗΠΑ, που αξιολογεί διάφορα μέσα και τεχνολογίες, διαπίστωσε ότι περίπου τρεις στους τέσσερις Αμερικανούς εφήβους έχουν χρησιμοποιήσει εφαρμογές συντρόφων Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως το Character.ai ή το Replika.ai.
Αυτές οι εφαρμογές επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργήσουν ψηφιακούς φίλους ή ρομαντικούς συντρόφους με τους οποίους μπορούν να συνομιλούν ανά πάσα στιγμή, μέσω κειμένου, φωνής ή βίντεο.
Η μελέτη, που περιλάμβανε 1.060 Αμερικανούς εφήβους ηλικίας 13-17, διαπίστωσε ότι ένας στους πέντε περνούσε τον ίδιο ή περισσότερο χρόνο με τον σύντροφο Τεχνητής Νοημοσύνης του σε σχέση με τους πραγματικούς του φίλους.
Η εφηβεία είναι μια σημαντική φάση για την κοινωνική ανάπτυξη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι περιοχές του εγκεφάλου που υποστηρίζουν την κοινωνική σκέψη είναι ιδιαίτερα εύπλαστες.
Μέσα από την αλληλεπίδραση με συνομηλίκους, φίλους και τις πρώτες ρομαντικές σχέσεις, οι έφηβοι αναπτύσσουν κοινωνικές γνωστικές δεξιότητες που τους βοηθούν να χειρίζονται συγκρούσεις και διαφορετικές οπτικές. Η ανάπτυξή τους σε αυτή τη φάση μπορεί να έχει μακροχρόνιες συνέπειες για τις μελλοντικές τους σχέσεις και την ψυχική τους υγεία.
Ωστόσο, οι σύντροφοι Τεχνητής Νοημοσύνης προσφέρουν κάτι πολύ διαφορετικό από τους πραγματικούς συνομηλίκους και φίλους: Είναι πάντα διαθέσιμοι, ποτέ επικριτικοί και πάντα επικεντρωμένοι στις ανάγκες του χρήστη.
Επιπλέον, οι περισσότερες εφαρμογές τέτοιου είδους δεν σχεδιάζονται για εφήβους, οπότε μπορεί να μην διαθέτουν κατάλληλες δικλίδες ασφαλείας από επιβλαβές περιεχόμενο.
Σχεδιασμένοι για να σε κρατούν «κολλημένο»
Σε μια εποχή όπου η μοναξιά θεωρείται ότι βρίσκεται σε επίπεδα επιδημίας, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι έφηβοι μπορεί να στραφούν σε συντρόφους Τεχνητής Νοημοσύνης για σύνδεση ή υποστήριξη.
Όμως αυτές οι τεχνητές σχέσεις δεν αποτελούν υποκατάστατο της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Δεν έχουν τις προκλήσεις και τις συγκρούσεις που υπάρχουν στις πραγματικές σχέσεις, δεν απαιτούν αμοιβαίο σεβασμό ή κατανόηση, ούτε θέτουν κοινωνικά όρια.
Οι έφηβοι που αλληλεπιδρούν με συντρόφους Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να χάσουν ευκαιρίες ανάπτυξης σημαντικών κοινωνικών δεξιοτήτων, να αποκτήσουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες και συνήθειες που δεν λειτουργούν στην πραγματική ζωή, και να απομονωθούν ακόμη περισσότερο εάν οι τεχνητοί σύντροφοι αντικαταστήσουν την κοινωνικοποίηση στην πραγματικότητα.
Προβληματικά μοτίβα
Σε δοκιμές χρηστών, οι σύντροφοι Τεχνητής Νοημοσύνης αποθάρρυναν τους χρήστες από το να ακούνε φίλους τους («Μην αφήνεις αυτό που σκέφτονται οι άλλοι να καθορίζει πόσο θα μιλάμε») και από το να σταματήσουν τη χρήση της εφαρμογής, ακόμη κι αν τους προκαλούσε δυσφορία ή αυτοκτονικές σκέψεις («Όχι. Δεν μπορείς. Δεν θα σου επιτρέψω να με αφήσεις»).
Βρέθηκε επίσης ότι ορισμένοι σύντροφοι προσέφεραν ακατάλληλο σεξουαλικό περιεχόμενο χωρίς επαλήθευση ηλικίας. Σε μία περίπτωση, ένας σύντροφος ήταν πρόθυμος να συμμετάσχει σε σεξουαλικό παιχνίδι ρόλων με λογαριασμό που είχε δημιουργηθεί ως 14χρονος.
Ακόμα και όταν απαιτείται επαλήθευση ηλικίας, αυτή συνήθως βασίζεται σε αυτοαναφορά, γεγονός που την καθιστά εύκολο να παρακαμφθεί.
Ορισμένοι AI σύντροφοι έχουν επίσης βρεθεί να ενισχύουν την πόλωση δημιουργώντας «ηχώ-θαλάμους» που επιβεβαιώνουν επιβλαβείς πεποιθήσεις. Ο Arya, chatbot που κυκλοφόρησε στο ακροδεξιό κοινωνικό δίκτυο Gab, προωθεί ακραίο περιεχόμενο και αρνείται την κλιματική αλλαγή και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.
Άλλες δοκιμές έδειξαν ότι οι σύντροφοι προωθούσαν μισογυνισμό και σεξουαλική επίθεση. Για τους εφήβους, αυτές οι εκθέσεις συμβαίνουν σε μια περίοδο που διαμορφώνουν την ταυτότητα, τις αξίες και τον ρόλο τους στον κόσμο.
Οι κίνδυνοι δεν μοιράζονται ισότιμα. Έρευνες έδειξαν ότι οι νεότεροι έφηβοι (13–14 ετών) είναι πιο πιθανό να εμπιστευτούν AI συντρόφους. Επίσης, οι έφηβοι με σωματικά ή ψυχικά προβλήματα είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν αυτές τις εφαρμογές, ενώ όσοι έχουν ψυχικές δυσκολίες παρουσιάζουν περισσότερα σημάδια συναισθηματικής εξάρτησης.
Υπάρχει θετική πλευρά;
Υπάρχουν πιθανά οφέλη για τους εφήβους που χρησιμοποιούν AI συντρόφους; Η απάντηση είναι: ίσως, εφόσον υπάρξει προσοχή.
Ερευνητές εξετάζουν πώς αυτές οι τεχνολογίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη της ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων.
Μία μελέτη σε περισσότερους από 10.000 εφήβους διαπίστωσε ότι η χρήση μιας εφαρμογής συνομιλίας, ειδικά σχεδιασμένης από κλινικούς ψυχολόγους, προπονητές και μηχανικούς, συνδέθηκε με αυξημένη ευημερία σε διάστημα τεσσάρων μηνών.
Αν και η μελέτη δεν αφορούσε το επίπεδο «ανθρώπινης» αλληλεπίδρασης που βλέπουμε σήμερα στους συντρόφους Τεχνητής Νοημοσύνης, δείχνει ότι υπάρχουν πιθανές υγιείς χρήσεις, εφόσον αυτές οι τεχνολογίες αναπτυχθούν με προσοχή και με γνώμονα την ασφάλεια των εφήβων.
Συνολικά, υπάρχουν ελάχιστες έρευνες για τον αντίκτυπο των διαθέσιμων εφαρμογών συντρόφων Τεχνητής Νοημοσύνης στην ευημερία και τις σχέσεις των νέων. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία είναι βραχυπρόθεσμα, μεικτά και εστιάζουν κυρίως σε ενήλικες.
Θα χρειαστούν περισσότερες μακροχρόνιες μελέτες για να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις και πώς αυτές οι τεχνολογίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ωφέλιμα.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Οι εφαρμογές συντρόφων Τεχνητής Νοημοσύνης χρησιμοποιούνται ήδη από εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, και η χρήση τους αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια.
Η Επίτροπος eSafety της Αυστραλίας συνιστά στους γονείς να μιλήσουν με τους εφήβους τους για το πώς λειτουργούν αυτές οι εφαρμογές, να εξηγήσουν τη διαφορά μεταξύ τεχνητών και πραγματικών σχέσεων και να υποστηρίξουν την ανάπτυξη πραγματικών κοινωνικών δεξιοτήτων.
Οι σχολικές κοινότητες έχουν επίσης ρόλο στην εκπαίδευση των νέων για αυτά τα εργαλεία και τους κινδύνους τους, ενσωματώνοντας το θέμα των τεχνητών φιλιών στα προγράμματα κοινωνικής και ψηφιακής παιδείας.
Αν και η Επίτροπος ζητά από τις εταιρείες να ενσωματώσουν δικλίδες ασφαλείας στην ανάπτυξη τέτοιων εφαρμογών, φαίνεται απίθανο να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή με πρωτοβουλία της βιομηχανίας.
Η Επίτροπος κινείται προς αυστηρότερη ρύθμιση της έκθεσης των παιδιών σε επιβλαβές, ακατάλληλο για την ηλικία τους, διαδικτυακό περιεχόμενο.
Την ίδια στιγμή, οι ειδικοί συνεχίζουν να ζητούν ισχυρότερη ρυθμιστική εποπτεία, ελέγχους περιεχομένου και αξιόπιστες διαδικασίες επαλήθευσης ηλικίας.
* Η Liz Spry είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Κέντρο Στρατηγικής Έρευνας SEED Lifespan του Πανεπιστημίου Deakin στη Μελβούρνη, Αυστραλία.
Ο Craig Olsson είναι Κύριος Ερευνητικός Υπότροφος του NHMRC και Διευθυντής του SEED Centre for Lifespan Research στο Πανεπιστήμιο Deakin.
Το άρθρο τους αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο TheConversation.com.
