Γράφει ο David Henderson
“Η σύγκρουση μεταξύ αφενός της επίσημης δικαιοσύνης και της τυπικής ισότητας ενώπιον του νόμου και αφετέρου των προσπαθειών για την πραγματοποίηση διαφόρων ιδανικών ουσιαστικής δικαιοσύνης και ισότητας, ευθύνεται και για την ευρεία σύγχυση που υπάρχει ως προς την έννοια του «προνομίου» και τη συνακόλουθη κατάχρησή της.
Αναφέρω μόνο το σημαντικότερο παράδειγμα αυτής της κατάχρησης – τη χρήση του όρου ‘προνόμιο’ στην ιδιοκτησία αυτή καθαυτή. Θα ήταν πράγματι προνόμιο εάν, για παράδειγμα, όπως συνέβαινε μερικές φορές στο παρελθόν, η περιουσία γης περιοριζόταν μόνο στα μέλη της αριστοκρατίας. Και είναι προνόμιο εάν, όπως ισχύει στην εποχή μας, το δικαίωμα παραγωγής ή πώλησης συγκεκριμένων πραγμάτων περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένα άτομα που ορίζονται από τις αρμόδιες αρχές.
Αλλά το να χαρακτηρίζουμε την ιδιωτική ιδιοκτησία καθαυτή, την οποία όλοι μπορούν να αποκτήσουν με τους ίδιους κανόνες ‘προνόμιο’, επειδή μόνο κάποιοι καταφέρνουν να την αποκτήσουν, στερεί από τη λέξη ‘προνόμιο’ το νόημά της”.
Πρόκειται για ένα απόσπασμα από τον Δρόμο προς τη Δουλεία (The Road to Serfdom) του Friedrich Hayek, 1944, σελ. 88-89.
Είπα στην προηγούμενη ανάρτησή μου με θέμα τα προνόμια ότι θα δώσω τη δική μου άποψη. Η άποψή μου για τα προνόμια είναι παρόμοια με αυτή του Χάγιεκ. Το κλειδί είναι ότι η κυβέρνηση χορηγεί ορισμένα στοιχεία ή ορισμένες άδειες σε κάποιους τα οποία παρακρατεί από κάποιους άλλους.
Για να δούμε ένα παράδειγμα από τη σημερινή Αμερική, στη Νέα Υόρκη λίγοι άνθρωποι επιτρέπεται να οπλοφορούν. Ανάμεσα σε αυτούς τους λίγους είναι και οι σωματοφύλακες του Μάικλ Μπλούμπεργκ. Ο Μπλούμπεργκ και οι σωματοφύλακές του είναι προνομιούχοι.
Μπορεί να αντιτάξετε πως ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι, αν ήταν απροστάτευτος, τότε, ως άτομο υψηλού προφίλ, θα διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο να δολοφονηθεί. Αλλά υπάρχουν πιθανότατα άνθρωποι στο Χάρλεμ για τους οποίους εσείς και εγώ δεν έχουμε ακούσει ποτέ, οι οποίοι διατρέχουν το ίδιο μεγάλο ή και μεγαλύτερο κίνδυνο να δολοφονηθούν, αλλά δεν τους επιτρέπεται να οπλοφορούν.
Υπάρχει ένας πολύ σημαντικός τρόπος με τον οποίο εγώ και πολλοί αναγνώστες αυτού του άρθρου είμαστε προνομιούχοι: έχουμε υπηκοότητα των ΗΠΑ. Βεβαίως, χρειάστηκε να δουλέψω σκληρότερα για να πάρω την υπηκοότητά μου από τη συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανών. Αλλά και πάλι, αυτοί και εγώ είμαστε προνομιούχοι.
Αν και μπορεί να μας σταματήσουν στα σύνορα, μόλις απαντήσουμε σε κάποιες ερωτήσεις, είμαστε ελεύθεροι να εισέλθουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο δεν είναι ελεύθεροι να εισέλθουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και να αναζητήσουν δουλειά. Η αμερικανική μου υπηκοότητα είναι ίσως το πιο σημαντικό μου προνόμιο.
Διαβάζοντας τα παραπάνω, συνειδητοποιώ ότι υπό κάποια έννοια η ιδιοκτησία μου στην παράκτια Καλιφόρνια είναι ένα προνόμιο με την έννοια του Hayek. Η γυναίκα μου και εγώ αγοράσαμε ένα μικρό σπίτι το 1986. Λόγω των ολοένα και περισσότερων περιορισμών στην οικοδόμηση, έχει αυξηθεί η αξία του σε πραγματικούς όρους αρκετά. Έτσι, αποκτήσαμε κάτι που άλλοι άνθρωποι οι οποίοι ξεκινούν σήμερα δεν μπορούν να αποκτήσουν τόσο εύκολα – επειδή το κράτος το έχει κάνει δυσκολότερο γι’ αυτούς απ’ ό,τι ήταν για εμάς.
--
Ο David Henderson είναι ερευνητής στο Hoover Institution και καθηγητής οικονομικών στη μεταπτυχιακή σχολή διοίκησης επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης του Naval Postgraduate School στο Monterey της Καλιφόρνιας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Μαϊου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
