Γράφει ο Kristian Niemietz
Ο συνάδελφός μου Reem Ibrahim διεξήγαγε πρόσφατα μια δημοσκόπηση στο Twitter με την ερώτηση «Πρέπει οι φιλελεύθεροι να συμμετάσχουν στον πολιτισμικό πόλεμο;», η οποία κόντεψε να επαναλάβει τα Καταραμένα Αποτελέσματα (δηλαδή το αποτέλεσμα 52-48 από το δημοψήφισμα για την ΕΕ): 48,6% ψήφισαν «Ναι» , και 51,4% «Όχι». Αυτή πρέπει να είναι η μικρότερη διαφορά που έχει εμφανιστεί ποτέ μια δημοσκόπηση στο Twitter.
Ίσως αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Πράγματι, δεν είναι αμέσως προφανές γιατί οι ελευθεριακοί, ή έστω οι φιλελεύθεροι (δείτε εδώ μια εξέταση της διαφοράς), πρέπει να λάβουν μέρος στον Πολιτισμικό Πόλεμο. Υπάρχουν σημαντικές εξαιρέσεις, αλλά ως επί το πλείστον ο αφυπνισμένος προοδευτισμός δεν επιβάλλεται από το κράτος. Είναι μια μορφή ομαδικής σκέψης των ελίτ (ή μάλλον, ένας ανταγωνισμός κύρους εντός της ελίτ), η οποία στη συνέχεια κατρακυλά στην κυρίαρχη κουλτούρα, όπου μετατρέπεται σε πίεση από οικείους και κοινωνικό κομφορμισμό. Υπάρχει μια «αφυπνισμένη» πολιτιστική ελίτ, αλλά σε μεγάλο βαθμό διαφέρει από την πολιτική ελίτ. Αυτός είναι ο λόγος που ευδοκιμεί τόσο εύκολα υπό δεξιές κυβερνήσεις, π.χ. υπό μια κυβέρνηση των Τόρις στο Ηνωμένο Βασίλειο, έναν συντηρητικό-φιλελεύθερο συνασπισμό στη Γερμανία ή ακόμα και υπό τον Πρόεδρο Τραμπ στις ΗΠΑ.
Τώρα, κανείς δεν είπε ποτέ ότι μια φιλελεύθερη κοινωνία είναι μια κοινωνία χωρίς πίεση από οικείους. Σε μια κοινωνία πολιτικά φιλελεύθερη, αλλά κοινωνικά συντηρητική, μπορεί να υπάρξει κοινωνική πίεση να πηγαίνει κανείς στην εκκλησία, να παντρευτεί και να κάνει παιδιά. Είναι πραγματικά τόσο διαφορετική ποιοτικά μια αφυπνισμένη κοινωνία, όπου βρίσκεται κανείς υπό πίεση να επαναλαμβάνει τις πιο πρόσφατες μοντέρνες κοινοτοπίες σχετικά με την «τρανσφοβία» και το «προνόμιο των λευκών»;
Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει μόνο να συμμετέχουν στον πολιτισμικό πόλεμο, αλλά και να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του.
Ο αφυπνισμένος προοδευτισμός και τα οικονομικά
Οι φιλελεύθεροι που προτιμούν να μείνουν μακριά από τον Πολιτισμικό Πόλεμο τον βλέπουν ως έναν περισπασμό από πιο σημαντικά ζητήματα, όπως το βασικό μας πεδίο, τα οικονομικά. Μπορώ να καταλάβω το γιατί. Με διψήφιο πληθωρισμό, με μια στεγαστική κρίση, μια ενεργειακή κρίση και ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης που καταρρέει, θα έπρεπε όντως να δίνουμε τις μάχες μας για το θέμα των αντωνυμιών και των ποσοστώσεων ποικιλομορφίας;
Είναι όμως λάθος να αντιμετωπίζουμε τον Πολιτισμικό Πόλεμο ως κατά κάποιο τρόπο ξεχωριστό από την οικονομία. Υπάρχει ένα τεράστια αλληλεπικάλυψη.
Οι αφυπνισμένοι προοδευτικοί πιστεύουν ότι οι διαφορές στα αποτελέσματα –συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών αποτελεσμάτων– μεταξύ διαφορετικών υποομάδων του πληθυσμού οφείλονται σε διακρίσεις, προκαταλήψεις, φανατισμό και κρυφές δομές εξουσίας. Δεν αισθάνονται ότι δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη υποχρέωση να δείξουν ότι αυτή είναι πράγματι η αιτία – και όχι, ας πούμε, ότι διαφορετικοί άνθρωποι απλώς κάνουν διαφορετικές επιλογές. Απλώς το ισχυρίζονται με τρόπο ηχηρό.
Η φιλελεύθερη προσέγγιση σε τέτοια θέματα είναι θεμελιωδώς διαφορετική. Για εμάς, αυτά τα ζητήματα είναι αυστηρά εμπειρικά. Μπορεί να έχουμε μια εσωτερική διαίσθηση για τις αιτίες των οικονομικών αποτελεσμάτων και μπορεί ορισμένες εξηγήσεις μπορεί να μας ακούγονται πιο εύλογες από άλλες, ή/και να συνδυάζονται με τη δική μας προσωπική εμπειρία. Αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι οι εσωτερικές διαισθήσεις είναι ένας ύπουλος οδηγός για τα οικονομικά και ότι η δική μας «ζωντανή εμπειρία» μπορεί να είναι ιδιαίτερα μη αντιπροσωπευτική.
Δεν μπορεί κανείς απλώς να ισχυριστεί ότι το Χ προκαλείται από το Υ, και στη συνέχεια να αντιμετωπίζει αυτόν τον ισχυρισμό ως κάτι το προφανώς αληθές και να κατηγορεί όλους όσους αμφιβάλλουν για κακή πίστη. Το "X προκαλείται από το Y" είναι μια υπόθεση. Μια υπόθεση είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης, αλλά χρειάζεται να ελεγχθεί. Και πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στην πιθανότητα ότι η υπόθεση αυτή θα μπορούσε να είναι λάθος.
Ένας λόγος για τον οποίο ο φιλελευθερισμός είναι ασυμβίβαστος με τον αφυπνισμένο προοδευτισμό είναι ότι ο τελευταίος είναι συνήθως απλώς εμπειρικά λάθος. Πάρτε το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων. Η δημοφιλής άποψη για το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων είναι πως πρόκειται για αποτέλεσμα κρυφών πατριαρχικών δομών εξουσίας, σεξισμού και μισογυνισμού. Αλλά μόλις το δούμε εμπειρικά, όπως κάνουν ορισμένοι από τους συναδέλφους μου εδώ και πολλά χρόνια, γρήγορα αποδεικνύεται ότι αυτό απλά δεν είναι αλήθεια. Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων υπάρχει για απολύτως αθώους και αβλαβείς λόγους.
Το να το επισημαίνει κανείς αυτό συνιστά ένα οικονομικό επιχείρημα. Αλλά σημαίνει επίσης συμμετοχή στον Πολιτισμικό Πόλεμο. Σημαίνει τη συμμετοχή στην μάχη του Πολιτισμικού Πολέμου με όπλο την οικονομική λογική. Οι αφυπνισμένοι πολεμιστές της κουλτούρας προβάλλουν συνεχώς οικονομικά επιχειρήματα (ή μάλλον ισχυρισμούς). Το να λέγεται ότι το χάσμα στις αμοιβές των φύλων είναι αποτέλεσμα σεξιστικών διακρίσεων είναι ένα οικονομικό επιχείρημα. Το να λέγεται ότι ο δυτικός κόσμος πλούτισε μέσω του δουλεμπορίου και της αποικιοκρατίας είναι ένα οικονομικό επιχείρημα. Το να λέγεται ότι ο καπιταλισμός είναι ένα ρατσιστικό σύστημα είναι ένα οικονομικό επιχείρημα. Οι αφυπνισμένοι πολεμιστές ταις κουλτούρας έχουν ήδη παρκάρει τα τανκ τους στο γρασίδι μας. Δεν έχει σημασία αν εμείς θέλουμε να πολεμήσουμε σε έναν Πολιτισμικό Πόλεμο ή όχι. Βρισκόμαστε ήδη σε έναν τέτοιο πόλεμο, τον οποίο έχει ήδη ξεκινήσει η άλλη πλευρά.
Κανόνες συζήτησης
Ο «Πολιτισμικός Πόλεμος», με την στενή του έννοια, αφορά συνήθως θέματα όπως το φύλο, η φυλή και το Ισλάμ. Αφορά όμως και το γενικότερο ερώτημα του πώς πρέπει να χειριζόμαστε τις διαφωνίες στην κοινωνία.
Πρέπει άραγε να εμπλεκόμαστε σε συζήτηση με όσους πιστεύουν αντίθετες ιδέες και να προσπαθούμε να εξηγήσουμε το γιατί πιστεύουμε ότι αυτές είναι λάθος;
Ή μήπως πρέπει να προσπαθούμε να κινητοποιήσουμε έναν όχλο για να διώχνει με τις φωνές του τους αντιπάλους μας από τον δημόσιο χώρο;
Φυσικά, οι φιλελεύθεροι βρίσκονται στο πρώτο στρατόπεδο, και οι αφυπνισμένοι προοδευτικοί στο δεύτερο. Αυτό έχει σημασία ακόμα κι αν δεν μας απασχολεί το εκάστοτε δημοφιλές θέμα. Από τη στιγμή που τα πρότυπα «συζήτησης» των αφυπνισμένων γίνουν ευρέως αποδεκτά, δεν υπάρχει περίπτωση να παραμείνουν περιορισμένα σε θέματα Πολιτιστικού Πολέμου, όπως αντιλαμβανόμαστε τώρα τον όρο. Θα διαχυθούν σε άλλα πεδία και θα εξαπλωθούν προς τα έξω.
Και όπως κατέδειξε το επεισόδιο της Molly-Mae πέρυσι αυτό συμβαίνει ήδη.
Η οικοδόμηση μιας συμμαχίας
Όπως έδειξε ο συνάδελφός μου Steve Davies, η Βρετανία πρόσφατα γνώρισε μια πολιτική αναδιάταξη. Τα οικονομικά δεν είναι πλέον ο πρωτεύων καθοριστικός παράγοντας για το πού βλέπουν τον εαυτό τους οι άνθρωποι στο πολιτικό/ιδεολογικό φάσμα. Τη θέση τους έχουν πάρει τα ζητήματα του πολιτισμού και της ταυτότητας.
Αυτό δεν ισχύει για όλους, αλλά σίγουρα ισχύει για μεγάλο μέρος της πολιτικής Δεξιάς. Πολλοί δεξιοί ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για ζητήματα Πολιτιστικού Πολέμου παρά για τα οικονομικά. Εάν μπορέσουμε να συνάψουμε μια συμμαχία μαζί τους ως προς την κοινή μας αντίθεση στον αφυπνισμένο προοδευτισμό, μπορεί εκείνοι να ακούσουν και τα οικονομικά μας επιχειρήματα με μεγαλύτερη συμπάθεια.
Αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε η αντιφιλελεύθερη Δεξιά –οι μεταφιλελεύθεροι και οι κοινοτιστές– θα καλύψουν αυτόν τον χώρο.
Η «οικοδόμηση συμμαχίας» δεν σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε πανομοιότυπες, ή ακόμη και ιδιαίτερα παρόμοιες θέσεις. Ένας φιλελευθερισμός εναντίον των αφυπνισμένων μπορεί να παραμένει ιδιαίτερα φιλελεύθερος κοινωνικά. Θα εξακολουθεί να είναι πολύ διαφορετικός από τον συντηρητισμό τύπου «Gammon».
Αλλά τουλάχιστον στο περιβάλλον της Βρετανίας της δεκαετίας του 2020, δεν θα ήταν σωστό να εμπλακούμε σε λογικές τύπου «και οι δύο είναι το ίδιο». Οι αυταρχικές παρορμήσεις έρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τη μία πλευρά του ιδεολογικού φάσματος: την αφυπνισμένη, προοδευτική Αριστερά. Οι «Gammon» που έχουν δεχθεί τόση πολύ κριτική δεν είναι αυτοί που προσπαθούν να επιβάλουν τις πολιτιστικές τους αξίες σε όλους τους άλλους. Ευτυχώς, η Βρετανία δεν έχει ιδιαίτερα μεγάλη τραμπική Δεξιά, πόσο μάλλον ομπανική. Ο ενάντια στους αφυπνισμένους συντηρητισμός που έχουμε είναι σχετικά καλοήθης. Θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για αυτό το γεγονός και να το αξιοποιήσουμε στο έπακρο.
Ο Kristian Niemietz είναι επικεφαλής ζητημάτων Πολιτικής Οικονομίας στο Institute of Economic Affairs.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 25 Απριλίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
