Το Ισραήλ, θορυβημένο από την εκτίμηση των μυστικών υπηρεσιών ότι το Ιράν θα είναι σε θέση να παράγει πυρηνικά όπλα εντός μηνών, αν όχι εβδομάδων, έχει εξαπολύσει μια μαζική αεροπορική εκστρατεία με στόχο την καταστροφή του πυρηνικού προγράμματος της χώρας.
Οι αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ έπληξαν την κύρια εγκατάσταση πυρηνικού εμπλουτισμού του Ιράν στη Νατάνζ, καθώς και την αεράμυνα και τις εγκαταστάσεις πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς.
Μεταξύ των νεκρών είναι ο Χοσεΐν Σαλαμί, επικεφαλής του πανίσχυρου Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν, ο Μοχαμάντ Μπαγκερί, αρχιστράτηγος του στρατού, και δύο διακεκριμένοι πυρηνικοί επιστήμονες.
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ υποσχέθηκε «αυστηρή τιμωρία» ως απάντηση. Το Ιράν θα μπορούσε δυνητικά να στοχεύσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του ίδιου του Ισραήλ και τις βάσεις των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο. Το Ισραήλ ισχυρίστηκε ότι το Ιράν εκτόξευσε 100 μη επανδρωμένα αεροσκάφη προς το μέρος του λίγες ώρες μετά την επίθεση.
Η Μέση Ανατολή βρίσκεται και πάλι στο χείλος ενός δυνητικά καταστροφικού πολέμου με σοβαρές περιφερειακές και παγκόσμιες επιπτώσεις.
Αδιέξοδες συνομιλίες για τα πυρηνικά
Οι ισραηλινές επιχειρήσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο μιας σειράς άκαρπων πυρηνικών συνομιλιών μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν. Οι διαπραγματεύσεις αυτές ξεκίνησαν στα μέσα Απριλίου κατόπιν αιτήματος του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και είχαν ως στόχο την επίτευξη συμφωνίας εντός μηνών.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αντιτάχθηκε στις συνομιλίες, πιέζοντας για στρατιωτική δράση ως την καλύτερη επιλογή για να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Οι διπλωματικές προσπάθειες είχαν βαλτώσει τις τελευταίες εβδομάδες λόγω της απαίτησης του Τραμπ να συμφωνήσει το Ιράν σε μια στάση μηδενικού εμπλουτισμού ουρανίου και να καταστρέψει το απόθεμά του που αποτελείται από περίπου 400 κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου σε επίπεδο καθαρότητας 60%. Αυτό θα μπορούσε γρήγορα να εμπλουτιστεί περαιτέρω σε επίπεδο οπλικού βαθμού.
Η Τεχεράνη αρνήθηκε, χαρακτηρίζοντάς το «αδιαπραγμάτευτο».
Ο Νετανιάχου έχει από καιρό δεσμευτεί να εξαλείψει αυτό που έχει αποκαλέσει «χταπόδι» του Ιράν - το τεράστιο δίκτυο περιφερειακών θυγατρικών του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς στη Γάζα, της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, του καθεστώτος του πρώην ηγέτη της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ και των μαχητών Χούθι στην Υεμένη.
Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο στρατός του Ισραήλ έχει υποβαθμίσει σημαντικά αυτές τις ιρανικές θυγατρικές, μία προς μία. Τώρα, ο Νετανιάχου προχώρησε στον αποκεφαλισμό του χταποδιού.
Ο Τραμπ κρατάει τις αποστάσεις του
Ο Νετανιάχου έχει παροτρύνει στο παρελθόν την Ουάσινγκτον να συμμετάσχει μαζί του σε μια στρατιωτική επιχείρηση κατά του Ιράν. Ωστόσο, οι διαδοχικοί ηγέτες των ΗΠΑ δεν θεώρησαν επιθυμητό να πυροδοτήσουν ή να εμπλακούν σε άλλον έναν πόλεμο στη Μέση Ανατολή, ιδίως μετά την αποτυχία στο Ιράκ και την αποτυχημένη επέμβαση στο Αφγανιστάν.
Παρά την ισχυρή δέσμευσή του για την ασφάλεια του Ισραήλ και την περιφερειακή υπεροχή, ο Τραμπ ήταν πρόθυμος να ακολουθήσει αυτή τη στάση των ΗΠΑ, για δύο σημαντικούς λόγους.
Δεν έχει ξεχάσει τα θερμά συγχαρητήρια του Νετανιάχου προς τον Τζο Μπάιντεν όταν νίκησε τον Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2020.
Επίσης, ο Τραμπ δεν επιθυμούσε να ευθυγραμμιστεί πολύ στενά με τον Νετανιάχου εις βάρος των επικερδών σχέσεών του με τα πλούσια σε πετρέλαιο αραβικά κράτη. Πρόσφατα επισκέφθηκε τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε ένα ταξίδι στη Μέση Ανατολή, παρακάμπτοντας το Ισραήλ.
Πράγματι, αυτή την εβδομάδα, ο Τραμπ είχε προειδοποιήσει τον Νετανιάχου να μην κάνει τίποτα που θα μπορούσε να υπονομεύσει τις συνομιλίες των ΗΠΑ για τα πυρηνικά με το Ιράν. Ο ίδιος επιθυμεί διακαώς να εξασφαλίσει μια συμφωνία για να ενισχύσει την αυτοανακηρυχθείσα φήμη του ως μεσίτη ειρήνης, παρά το γεγονός ότι δεν τα έχει πάει πολύ καλά μέχρι στιγμής σε αυτό το μέτωπο.
Αλλά καθώς οι πυρηνικές συνομιλίες φαινόταν να φτάνουν σε αδιέξοδο, ο Νετανιάχου αποφάσισε ότι τώρα ήταν η στιγμή να δράσει.
Η κυβέρνηση Τραμπ πήρε αποστάσεις από την επίθεση, λέγοντας ότι δεν είχε καμία ανάμειξη. Μένει να δούμε αν οι ΗΠΑ θα εμπλακούν τώρα για να υπερασπιστούν το Ισραήλ εάν και όταν το Ιράν προβεί σε αντίποινα.
Τι θα μπορούσε να σημαίνει ένας ευρύτερος πόλεμος
Το Ισραήλ έχει αποδείξει ότι έχει την ικανότητα να εξαπολύσει συντριπτική δύναμη πυρός, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στις πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις και υποδομές του Ιράν. Αλλά το ιρανικό ισλαμικό καθεστώς έχει επίσης την ικανότητα να ανταποδώσει, με όλα τα μέσα που διαθέτει.
Παρά το γεγονός ότι η ιρανική ηγεσία αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά ζητήματα σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, εξακολουθεί να έχει τη δυνατότητα να στοχεύει ισραηλινά και αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία στην περιοχή με προηγμένους πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Έχει επίσης τη δυνατότητα να κλείσει το Στενό του Ορμούζ, μέσω του οποίου διακινείται το 20-25% των παγκόσμιων μεταφορών πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου. Είναι σημαντικό ότι το Ιράν έχει στρατηγικές συνεργασίες τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Κίνα.
This is the largest attack on Iran since the 1980s war with Iraq.
— Gregory Brew (@gbrew24) June 13, 2025
Israel is launching what appears to be a multi-stage operation. The first step is to destabilize and reduce Iranian capability to retaliate.
If goal is to destroy nuclear program, there will be more steps.
Ανάλογα με τη φύση και την έκταση της ιρανικής αντίδρασης, η τρέχουσα σύγκρουση θα μπορούσε εύκολα να εξελιχθεί σε έναν ανεξέλεγκτο περιφερειακό πόλεμο, χωρίς κανένα από τα μέρη να βγει νικητής. Μια μεγάλη σύγκρουση θα μπορούσε όχι μόνο να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την ήδη ασταθή Μέση Ανατολή, αλλά και να ανατρέψει το εύθραυστο παγκόσμιο γεωπολιτικό και οικονομικό τοπίο.
Η Μέση Ανατολή δεν μπορεί να αντέξει έναν ακόμη πόλεμο. Ο Τραμπ είχε σοβαρούς λόγους να συγκρατήσει την κυβέρνηση Νετανιάχου όσο διαρκούσαν οι διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά, ώστε να δει αν θα μπορούσε να επιτύχει μια συμφωνία.
Το αν αυτή η συμφωνία μπορεί να διασωθεί μέσα στο χάος είναι ασαφές. Ο επόμενος γύρος των διαπραγματεύσεων επρόκειτο να διεξαχθεί την Κυριακή στο Ομάν, αλλά το Ιράν δήλωσε ότι δεν θα συμμετάσχει και όλες οι συνομιλίες ακυρώθηκαν μέχρι νεωτέρας.
Το Ιράν και οι ΗΠΑ, υπό τον Μπαράκ Ομπάμα, είχαν συμφωνήσει μια πυρηνική συμφωνία στο παρελθόν - το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης. Αν και ο Νετανιάχου το χαρακτήρισε «τη χειρότερη συμφωνία του αιώνα», φάνηκε να αντέχει μέχρι που ο Τραμπ, με την παρότρυνση του Νετανιάχου, αποσύρθηκε μονομερώς από αυτήν το 2018.
Τώρα, ο Νετανιάχου έχει υιοθετήσει τη στρατιωτική προσέγγιση για να ανακόψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Και η περιοχή - και ο υπόλοιπος κόσμος - θα πρέπει να περιμένει και να δει αν μπορεί να αποτραπεί ένας άλλος πόλεμος πριν να είναι πολύ αργά.
Ο Amin Saikal είναι Ομότιμος καθηγητής Μεσανατολικών και Κεντρικών Ασιατικών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο Victoria. Το άρθρο του αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο TheConversation.
