Αναλογιζόμενος τη φούσκα του χρηματιστηρίου της δικής του εποχής, ο Ισαάκ Νεύτων είπε ότι μπορούσε να υπολογίσει την κίνηση των πλανητών αλλά όχι την τρέλα των ανθρώπων. Αναρωτιέται κανείς τι θα μπορούσε να είχε πει για τη σημερινή έντονη κινητικότητα στο χρηματιστήριο. Η αγορά κάνει «πάρτυ» σαν να βρισκόμαστε στο 2008, ακόμη και σε μια εποχή υψηλών επιτοκίων και αυξανόμενων κινδύνων για την οικονομική ανάκαμψη που αφορούν τη γεωπολιτική, τα χρηματοπιστωτικά συστήματα και το εμπόριο.
Μια ένδειξη αυτού του «πάρτυ» της αγοράς είναι η αγοραστική φρενίτιδα που παρατηρείται σε εταιρείες που έχουν την οποιαδήποτε σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Απ’ ό,τι φαίνεται, η αγορά έμαθε ελάχιστα από τη φούσκα του dot-com στις αρχές της δεκαετίας του 2000 η οποία κατέληξε σε δάκρυα. Μια πιο γενική ένδειξη του πάρτι των αγορών είναι οι τραβηγμένες αποτιμήσεις των μετοχών και η επαναλαμβανόμενη καταγραφή νέων ρεκόρ από τον S&P 500 και τον Dow Jones. Δεν επηρεάζει την εξέλιξη αυτή το γεγονός ότι τα τελευταία δύο χρόνια η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αύξησε τα επιτόκια κατά 5,25 ποσοστιαίες μονάδες χωρίς να υπάρχουν σημάδια για έναρξη μιας περιόδου μείωσης των επιτοκίων σύντομα.
Ένα πράγμα που φαίνεται να έχει διαφύγει της προσοχής της αγοράς είναι οι αυξημένοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία. Η Ρωσία εξακολουθεί να εμπλέκεται στον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό χερσαίο πόλεμο στη μεταπολεμική περίοδο. Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς κινδυνεύει να επεκταθεί και στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή καθώς αυξάνονται οι εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να αντιπαλέψουν με τους Χούθι για να κρατήσουν ανοιχτή τη ζωτικής σημασίας ναυτιλιακή λωρίδα της Ερυθράς Θάλασσας. Εν τω μεταξύ, η Κίνα συνεχίζει να κάνει θόρυβο πάνω από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και το καθεστώς της Ταϊβάν, η οποία τυγχάνει να προμηθεύει περίπου το 90% των πιο προηγμένων ηλεκτρονικών τσιπ στον κόσμο.
Η αγορά επιλέγει επίσης να κάνει τα στραβά μάτια στον αργό εκτροχιασμό που συμβαίνει σήμερα στον τομέα των εμπορικών ακινήτων. Το πράττει με τον ίδιο τρόπο όπως στις αρχές του 2008 όταν αδιαφόρησε για την έναρξη της κρίσης των δανείων sub-prime. Αυτό είναι ακόμη πιο προβληματικό δεδομένων των προειδοποιητικών ενδείξεων που θα έπρεπε να είχαμε λάβει από την περυσινή πτώχευση της Silicon Valley Bank.
Δυστυχώς, ο κίνδυνος ενός ακόμη γύρου κρίσης των περιφερειακών τραπεχών είναι πολύ πραγματικός. Ο εμπορικός δανεισμός για ακίνητα αντιπροσωπεύει περίπου το 20% του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου αυτών των τραπεζών. Αυτό αφήνει αυτές τις τράπεζες ιδιαίτερα ευάλωτες έναντι ενός μεγάλου πλήγματος από χρεοκοπίες εμπορικών ακινήτων, που θα σημειωθεί όταν οι κατασκευαστές ακινήτων δυσκολευτούν να εξυπηρετήσουν τα 930 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια ακινήτων που λήγουν φέτος.
Ως αποτέλεσμα των αλλαγμένων εργασιακών συνηθειών, τα ποσοστά κενών θέσεων εργασίας σε γραφεία έχουν εκτιναχθεί. Και εξαιτίας της Fed, τα δάνεια θα πρέπει να ρολαριστούν με πολύ υψηλότερα επιτόκια από αυτά με τα οποία είχαν αρχικά συναφθεί.
Μια πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Γραφείου Οικονομικών Ερευνών παρουσίασε μια ζοφερή εικόνα των πιθανών επιπτώσεων για τις τράπεζες από μια κρίση εμπορικών ακινήτων. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, σχεδόν 400 μικρές και μεσαίες τράπεζες θα χρεοκοπήσουν τα επόμενα χρόνια.
Ένας άλλος κίνδυνος που φαίνεται να διατρέχει η αγορά αφορά τις αυξημένες παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις. Αυτό προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι στον απόηχο της πρόσφατης έκρηξης της φούσκας της στεγαστικής και πιστωτικής αγοράς της, η Κίνα δείχνει πρόθυμη να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει τις εξαγωγές για να βγει από το πρόβλημα της πλεονάζουσας βιομηχανικής παραγωγικής της ικανότητας.
Προκαλεί επίσης έκπληξη αν λάβουμε υπόψη την ισχυρή πιθανότητα ότι όποιος κερδίσει τις φετινές προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ θα αναλάβει μια πιο συγκρουσιακή στάση έναντι της Κίνας όσον αφορά την εμπορική πολιτική.
Το 1914, στις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα χρηματιστήρια των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκονταν σε άνοδο για να διαπιστώσουν στη συνέχεια ότι έπρεπε να κλείσουν για λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα του πολέμου ώστε να αποφευχθεί ο πανικός. Στις αρχές του 2008, τις παραμονές της στεγαστικής κρίσης και της κρίσης των δανείων sub-prime στις ΗΠΑ, οι αγορές ήταν επίσης σε άνοδο. Ελπίζουμε μόνο ότι αυτή τη φορά ο Mark Twain δεν θα δικαιωθεί ως προς το ότι η ιστορία έχει ομοιοκαταληξίες, παρόλο που πολλές ενδείξεις υποδεικνύουν ακόμη ένα επεισόδιο υπερβολικής αισιοδοξίας της αγοράς.
* Ο Desmond Lachman είναι στέλεχος του American Enterprise Institute. Έχει διατελέσει υποδιευθυντής στο Τμήμα Πολιτικής και το Τμήμα Αναθεώρησης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και Επικεφαλής Σύμβουλος Στρατηγικής για τις αναδυόμενες αγορές στη Salomon Smith Barney
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Απριλίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
