Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας παρουσίασε πρόσφατα μια φιλόδοξη μελέτη στρατηγικής προοπτικής με ορίζοντα το 2040, επιχειρώντας να απαντήσει σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Πώς θα εξελιχθεί το οικοσύστημα καινοτομίας της περιοχής σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.
Η μελέτη «Περιβάλλον Καινοτομίας 2040» αποτελεί προϊόν μιας εκτεταμένης συμμετοχικής διαδικασίας με τη συμβολή επιστημόνων, φορέων της αγοράς, πανεπιστημίων και πολιτών (η μελέτη είναι διαθέσιμη εδώ).
Μεγατάσεις και αβεβαιότητες
Η αφετηρία της ανάλυσης είναι οι λεγόμενες «μεγατάσεις» – μεγάλες δυνάμεις αλλαγής που επηρεάζουν όλες τις κοινωνίες. Για την Κεντρική Μακεδονία οι πιο κρίσιμες είναι η κλιματική αλλαγή, η εξάντληση φυσικών πόρων, οι δημογραφικές μεταβολές, η αστικοποίηση και άνοδος της μεσαίας τάξης, η τεχνολογική έκρηξη και η κυβερνοασφάλεια, η ανατολή του Παγκόσμιου Νότου και η κοινωνική πόλωση.
Αυτές οι μεγατάσεις διασταυρώνονται με πέντε βασικές αβεβαιότητες: από την πολιτική και γεωπολιτική αστάθεια έως το μέλλον της εργασίας και τις κλιματικές επιπτώσεις. Ο συνδυασμός τους δημιουργεί διαφορετικά πιθανά σενάρια για την πορεία της καινοτομίας στην περιοχή.
Τα πέντε σενάρια για το 2040
Η μελέτη προτείνει πέντε εναλλακτικά σενάρια:
- Bullfrog: Ραγδαία ανάπτυξη, με την Κεντρική Μακεδονία να εξελίσσεται σε κόμβο τεχνολογίας και πράσινης οικονομίας, αλλά με αυξημένους κινδύνους κοινωνικών ανισοτήτων.
- Octopus: Έξυπνη, ευέλικτη ανάπτυξη με δίκτυα συνεργασίας, έμφαση στην κυκλική οικονομία και στην ανοικτή καινοτομία.
- Bee: Σενάριο ύφεσης, με οικονομική στασιμότητα και brain drain, αλλά με προσπάθειες συνεργατικών εγχειρημάτων.
- Pupa: Σταδιακός μετασχηματισμός, όπου η περιφέρεια αξιοποιεί την ψηφιακή τεχνολογία και τη βιωσιμότητα για να αναγεννηθεί.
- Turtle: Μια πιο συντηρητική εξέλιξη, με χαμηλό ρίσκο και έμφαση στη σταθερότητα, στις παραδοσιακές βιομηχανίες και στην κοινωνική συνοχή.
Γιατί έχει σημασία
Η αξία αυτής της άσκησης δεν είναι να «προβλέψει» το μέλλον αλλά να προετοιμάσει την περιφέρεια για διαφορετικές πιθανότητες. Η μελέτη αξιοποίησε τη διεθνώς αναγνωρισμένη μέθοδο Manoa του Πανεπιστημίου της Χαβάης, η οποία στηρίζεται σε αρχέτυπα μελλοντικών καταστάσεων – ανάπτυξη, κατάρρευση, πειθαρχία, μετασχηματισμός.
Από τα σενάρια προκύπτουν επτά στρατηγικές κατευθύνσεις:
1. Επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στις δεξιότητες.
2. Ενίσχυση της καινοτομίας και της μεταφοράς τεχνολογίας.
3. Στήριξη της επιχειρηματικότητας και της ανάληψης ρίσκου.
4. Εμβάθυνση συνεργασιών και αύξηση της περιφερειακής επιρροής.
5. Προσέλκυση επενδύσεων.
6. Επαναπατρισμός ταλέντων και προσέλκυση εξειδικευμένου προσωπικού.
7. Καλλιέργεια κουλτούρας ανοικτής καινοτομίας και κοινωνικής ευαισθητοποίησης .
Η Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο
Η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει ήδη σημαντικές υποδομές: το ΕΚΕΤΑ, την Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, το Thess INTEC, ισχυρά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Παράλληλα, μεγάλες διεθνείς επενδύσεις - όπως της Pfizer, της Cisco και της Deutsche Telekom - δείχνουν την κατεύθυνση. Το ζητούμενο είναι αυτές οι πρωτοβουλίες να αποκτήσουν συνέχεια και συνέργειες, ώστε η Θεσσαλονίκη να εδραιωθεί ως περιφερειακός κόμβος καινοτομίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η επόμενη μέρα
Η μελέτη «Περιβάλλον Καινοτομίας 2040» δεν είναι ένα ακαδημαϊκό εγχειρίδιο αλλά ένα πρακτικό εργαλείο. Δίνει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, στις επιχειρήσεις και στην κοινωνία των πολιτών τη δυνατότητα να δουν πώς μπορούν να διαμορφώσουν το μέλλον αντί να το περιμένουν παθητικά.
Σε μια εποχή που η αβεβαιότητα κυριαρχεί, η Κεντρική Μακεδονία δείχνει ότι η στρατηγική προοπτική σκέψη μπορεί να γίνει πυξίδα για την ανάπτυξη. Το 2040 είναι πιο κοντά απ’ όσο νομίζουμε – και η καινοτομία μπορεί να είναι το κλειδί για να φτάσουμε εκεί με ανθεκτικότητα, ευημερία και όραμα.
*Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, Κάτοχος Έδρας UNESCO on Futures Research & Μέλος της Επιτροπής ESIR
