Ως προσπάθεια κατάφωρης παραβίασης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων χαρακτηρίζει ο αντιστράτηγος ε.α., Λάζαρος Καμπουρίδης, τη δημοσίευση, από πλευράς της Τουρκίας, χαρτών με τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο.
Σε συνέντευξή του στο Liberal, ο ειδικός στρατιωτικός αναλυτής και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense & Foreign Affairs», εξηγεί τον στρατηγικό ρόλο του Καστελόριζου και τη σημασία του σε ό,τι αφορά μια δυνητική ΑΟΖ Ελλάδας - Κύπρου, αλλά και το πώς η Άγκυρα επιχειρεί να περικυκλώσει τη χώρα μας διά του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
«Θα πρέπει εμείς ως Ελλάδα, σε περίπτωση που παραβιάζονται τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, να δείξουμε, πάντα με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την αντίδρασή μας. Και αυτή, ακριβώς, η αντίδραση θα πρέπει να γίνει στη βάση της προβολής της τουρκικής επιθετικότητας, μιας και η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ούτε το Διεθνές Δίκαιο ούτε και το Δίκαιο της Θάλασσας», σημειώνει ο Λ. Καμπουρίδης.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Καμπουρίδη, πώς ερμηνεύετε την πρόσφατη ενέργεια της Τουρκίας να εκδώσει χάρτη για τα “θαλάσσια πάρκα” στο Αιγαίο; Πρόκειται για περιβαλλοντική πρωτοβουλία, όπως ισχυρίζεται η ή για ακόμη ένα βήμα στην εργαλειοποίηση του Διεθνούς Δικαίου και της αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων;
Είναι ένα βήμα ανοικτής αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την απάντηση της Τουρκίας απέναντι στην πρόσφατη ελληνική ανακοίνωση για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), που πάντα διεμβόλιζε τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», ειδικά στην ανατολικότερη περιοχή του θαλάσσιου πάρκου του Αιγαίου.
Η Τουρκία, λοιπόν, απαντάει σε συνέχεια της ανακοίνωσης του ΘΧΣ της, που βλέπουμε, τελικά, ότι και τα θαλάσσια πάρκα ανήκουν στους σχεδιασμούς του ίδιου του Εθνικού Κέντρου Μελετών Θαλασσίου Δικαίου του Πανεπιστημίου της Άγκυρας.
Απ’ ό,τι φαίνεται, δεν αφορά σε περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες της Τουρκίας. Αντιθέτως, αφορά στην εφαρμογή του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Εξετάζοντας, μάλιστα, κανείς, με πολύ μεγάλη προσοχή, τις περιοχές των τουρκικών θαλάσσιων πάρκων (είσοδος στο βόρειο Αιγαίο από Δαρδανέλια και έξοδος Αιγαίου προς ανατολική Μεσόγειο), φαίνεται ότι η Τουρκία με την ανακοίνωση του σχεδιασμού της δίνει απάντηση προς την Ελλάδα, της οποίας ο σχεδιασμός των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο διεμβολίζει την τουρκική θεωρία των «γκρίζων ζωνών», ότι αυτή ελέγχει την είσοδο και την έξοδο του Αιγαίου στην κατεύθυνση Βορράς - Νότος και το αντίστροφο.
Επίσης, η Άγκυρα ορίζει μεγάλη σε έκταση περιοχή νοτίως Καστελόριζου ως θαλάσσιο πάρκο, σε μια εκβιαστική κίνηση προς την Ελλάδα, ότι η έμπρακτη εφαρμογή του ελληνικού θαλάσσιου πάρκου στο Αιγαίου θα επιφέρει την τουρκική αντίδραση αποκλεισμού του Καστελόριζου επί της ευαίσθητης περιοχής όπου συναντώνται οι δυνητικές ΑΟΖ Ελλάδας - Κύπρου.
Άρα, τι επιδιώκει, επί της ουσίας στην παρούσα χρονική στιγμή το καθεστώς Ερντογάν, κατά την άποψή σας;
Παρατηρώντας τις τουρκικές κινήσεις τα τελευταία έτη, βλέπουμε μια Τουρκία, η οποία προσπαθεί να εμφανιστεί ως ο βασικός διαχειριστής του Αιγαίου, περιορίζοντας την Ελλάδα εντός των χωρικών της υδάτων, στα 6 ναυτικά μίλια, χωρίς να αναγνωρίζει δικαιώματα στα νησιά, για υφαλοκρηπίδα και βάση οριοθέτησης ΑΟΖ. Άρα η Άγκυρα πλασάρεται ως βασικός διαχειριστής στο Αιγαίο σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων, που εκτείνονται από τον ορισμό θαλασσίων ζωνών μέχρι και θέματα περιβαλλοντολογικά, διαφύλαξης του θαλάσσιου πλούτου και λοιπά.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η Τουρκία από τον Απρίλιο του 2024 αντέδρασε αμέσως, όταν η Ελλάδα και ειδικότερα τα ελληνικά ΜΜΕ είχαν εμφανίσει με χάρτες την πρόθεση της Αθήνας να ορίσει θαλάσσια πάρκα. Υπήρξε δε, εάν θυμάστε, η σχετική επιθετική ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών καθώς και του τουρκικού υπουργείου Άμυνας που είπε ότι «είμαστε έτοιμοι να διαφυλάξουμε τα τουρκικά δίκαια».
Έρχεται, λοιπόν, η Τουρκία τώρα και, όντας ενοχλημένη από την ανακοίνωση του χάρτη για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό της Ελλάδας, έρχεται να δώσει μία απάντηση, που έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό, καθώς βλέπουμε θαλάσσιο πάρκο στο Βόρειο Αιγαίο και θαλάσσιο πάρκο στην περιοχή του Καστελόριζου. Μην ξεχνάμε ότι το θαλάσσιο πάρκο στο Βόρειο Αιγαίο, στην περιοχή της Ίμβρου, όπου η Τουρκία ανακοίνωσε στην περιοχή εκείνη προχωρημένες εργασίες ίδρυσης ταξιαρχίας πεζοναυτών. Την ίδια στιγμή, Καστελόριζο έχει ιδιαίτερη σημασία για την Τουρκία, αφού το θαλάσσιο πάρκο φαίνεται ότι αποκλείει το Καστελόριζο, που αποτελεί την περιοχή όπου συνενώνεται η μία δυνητική ΑΟΖ Ελλάδας - Κύπρου.
Εδώ με προλάβατε στο ερώτημα που ετοιμαζόμουν να σας θέσω. Δηλαδή, γιατί το Καστελόριζο «εξαφανίζεται» συστηματικά από τους τουρκικούς χάρτες και ποια είναι τελικά η σημασία του νησιού στο πλαίσιο της ΑΟΖ και πώς επηρεάζει και τους δικούς μας υπολογισμούς ως Ελλάδα;
Σας θυμίζω, κύριε Παναγόπουλε, ότι όταν είχαμε την κρίση το 2020 με το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Oruc Reis», η «σαλαμοποίηση» της περιοχής ανατολικά της Κρήτης και μέχρι το Καστελόριζο, με διαδοχικές NAVTEX από τις 20 Ιουλίου μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου, κατέληγε στο Καστελόριζο και στην ουσία στα 6 ναυτικά μίλια έξω απ’ όπου είναι τα χωρικά μας ύδατα.
Η Τουρκία, λοιπόν, δεν επιλέγει τυχαία την περιοχή αυτή να την ορίσει ως περιοχή προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και του θαλάσσιου πλούτου, ήτοι ως θαλάσσιο πάρκο. Κι αυτό γιατί είναι η περιοχή όπου εκεί ενώνεται μία δυνητική ΑΟΖ της Ελλάδας με την Κυπριακή Δημοκρατία, κάτι το οποίο, αν γινόταν, θα απέκλειε την Τουρκία από τους σχεδιασμούς των κυριαρχικών δικαιωμάτων της στην Ανατολική Μεσόγειο και θα ήταν μια εφιαλτική εξέλιξη για την Τουρκία.
Πώς μπορεί η Ελλάδα και κατ’ επέκταση το υπουργείο Εξωτερικών να διεθνοποιήσει αποτελεσματικά τέτοιου είδους «ύπουλες» κινήσεις και πώς μπορεί να τις μπλοκάρει;
Σας θυμίζω, επιπρόσθετα, ότι και το θέμα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού και τα θαλάσσια πάρκα, που εντάσσονται στο ίδιο πρόγραμμα προστασίας του περιβάλλοντος, έχουν τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατά συνέπεια, η χώρα μας θα πρέπει να εντάξει τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στο θέμα αυτό, μιας και έχουμε δει ότι η Ευρώπη είναι στο πλευρό της Ελλάδας στο θέμα αυτό.
Επομένως, είναι μια ευκαιρία για την Ελλάδα, σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη θέλει να εντάξει την Τουρκία στον ευρωπαϊκό αμυντικό μηχανισμό - σας θυμίζω τον μηχανισμό SAFE και όχι μόνο - να αναδείξει την τουρκική επιθετικότητα μέσα από το θέμα της ανακοίνωσης των θαλασσίων πάρκων και του ΘΧΣ. Η Ευρώπη θα πρέπει να είναι ο κύριος σύμμαχός μας σε αυτό το θέμα.
Επιπλέον, πιστεύω ότι η χώρα μας οφείλει να ενισχύσει τις στρατηγικές συμμαχίες της με τις χώρες της ευρύτερης περιοχής της Ανατ. Μεσογείου, όπως, για παράδειγμα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, με τις οποίες έχει υπογράψει συμφωνίες, αλλά και με την Κυπριακή Δημοκρατία. Πρόκειται για τα γνωστά σχήματα που αφορούν όχι μόνο σε αμυντικά θέματα αλλά και σε ενεργειακά, προκειμένου να απομονωθεί η επιθετικότητα της Τουρκίας.
Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι η Ελλάδα έχει υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο, η οποία στην ουσία τέμνει την περιοχή της τουρκικής νότιας περιοχής των θαλάσσιων πάρκων.
Με βάση την εμπειρία σας, βλέπετε αυτό τον χάρτη εσείς ως τμήμα μιας ευρύτερης τουρκικής στρατηγικής για το Αιγαίο που εμπεριέχει και άλλες πρόσφατες κινήσεις (NAVTEX, επιτηρήσεις από UAV, ρητορική περί «τουρκικών νησιών» κλπ.) στο πλαίσιο του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας»;
Κατ’ αρχάς, το γεγονός ότι ο χάρτης είναι ίδιος με το χάρτη του ελληνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού και είναι ο ίδιος και είναι το ίδιο το κέντρο, το οποίο εξέδωσε και το θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και μιλάμε για το τουρκικό Εθνικό Κέντρο Μελετών Θαλασσίου Δικαίου του Πανεπιστήμιου της Άγκυρας.
Συνεπώς, μιλάμε για μία κεντρική κατεύθυνση εκμετάλλευσης, από πλευράς της Τουρκίας, θεμάτων που έχουν σχέση με την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, την ελεύθερη ναυσιπλοΐα, στο βωμό της εξυπηρέτησης του δικού της επιθετικού δόγματος, που δεν άλλο από αυτό της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Άρα, λοιπόν, η Τουρκία χρησιμοποιεί αυτούς τους χάρτες, προκειμένου να δείξει τη βούληση και την αποφασιστικότητά της, ώστε να περιορίσει την Ελλάδα εντός των 6 ναυτικών μιλίων και να εμφανιστή ως ο κύριος διαχειριστής στην Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι μιας παγίωσης τέτοιων χαρτών στο Αιγαίο, καθώς βλέπουμε πια ότι συστηματοποιούνται τέτοιου είδους πρακτικές από την πλευρά της Τουρκίας;
Για να αποτρέψεις την παγίωση, πρέπει ως χώρα να δείξεις βούληση και αποφασιστικότητα, με σκοπό την ακύρωση όλων αυτών των πρακτικών στο πεδίο. Δηλαδή, όταν η Τουρκία θα εμφανιστεί με τις δικές της αρχές, τους δικούς της μηχανισμούς για την υλοποίηση είτε του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού είτε των θαλάσσιων πάρκων, τότε θα πρέπει εμείς ως Ελλάδα, σε περίπτωση που παραβιάζονται τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, να δείξουμε, πάντα με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την αντίδρασή μας.
Και αυτή, ακριβώς, η αντίδραση θα πρέπει να γίνει στη βάση της προβολής της τουρκικής επιθετικότητας, μιας και η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ούτε το Διεθνές Δίκαιο ούτε και το Δίκαιο της Θάλασσας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
