Ένα ελληνικό έργο που συνδυάζει καινοτομία, κοινωνικό όραμα και περιβαλλοντική βιωσιμότητα ξεχώρισε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ενεργειακή αναβάθμιση μιας παλιάς εργατικής πολυκατοικίας στον Ταύρο, γνωστή ως «Tavros Project», απέσπασε το μεγάλο βραβείο στα New European Bauhaus Prizes 2025, αποδεικνύοντας ότι η μετάβαση σε κτίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας είναι εφικτή.
Η Μαρία Δημητρίου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου και μέλος της ομάδας Passivistas, μιλά στο Liberal για τις τεχνικές προκλήσεις, την περιβαλλοντική σημασία του έργου και για το τι σημαίνει πρακτικά οι άνθρωποι να μένουν σε ένα σπίτι με ενεργειακή αυτάρκεια.
Συνέντευξη στη Ρέα Βέσση
Καταρχάς, πείτε μας λίγα λόγια για το Tavros Project. Πώς καταφέρατε να μηδενίσετε τους λογαριασμούς ρεύματος για τους ενοίκους;
Το The Tavros Project αφορά μία τυπική εργατική πολυκατοικία, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ‘70 για να φιλοξενεί πρόσφυγες με έκταση περίπου 750 m2, η οποία ανακαινίστηκε ενεργειακά σύμφωνα με το Πρότυπο Παθητικού Κτιρίου από την εθελοντική ομάδα Passivistas και το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου σε συνεργασία με τον Δήμο Μοσχάτου-Ταύρου και τη Greenpeace Greece. Οι στόχοι της ανακαίνισης είναι η ελαχιστοποίηση της απαίτησης θέρμανσης και ψύξης κατά 90%, επιτυγχάνοντας παράλληλα τις καλύτερες δυνατές συνθήκες εσωτερικής θερμικής άνεσης, καθώς και η ενεργειακή ανεξαρτησία, αφού με την εγκατάσταση ενός μικρού φωτοβολταϊκού συστήματος στη στέγη, η παραγωγή ενέργειας του κτιρίου αναμένεται ξεπεράσει την κατανάλωση του κτιρίου μετατρέποντας το σε ένα Κτίριο Θετικού Ενεργειακού Ισοζυγίου με τον απλούστερο τρόπο.
Με αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά, το αποτύπωμα άνθρακα του κτιρίου εξαλείφεται και οι απαιτήσεις για κτίρια ανθρακικά ουδέτερα, που θα εφαρμοστούν από το 2030, καλύπτονται σήμερα, πράγμα που σημαίνει πως και οι λογαριασμοί ρεύματος των ενοίκων πρακτικά μηδενίζονται. Το σύστημα έχει εγκατασταθεί και αναμένεται η σύνδεση με το δίκτυο της ΔΕΗ.
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο τεχνικό ή οργανωτικό εμπόδιο που συναντήσατε κατά την ανακαίνιση; Πώς αντιμετωπίστηκαν τεχνικά ζητήματα όπως π.χ. η θερμομόνωση ή η διαχείριση της υγρασίας;
Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν ο συντονισμός και η διασφάλιση της ποιότητας κατασκευής σε κάθε λεπτομέρεια, ειδικά όσον αφορά την επίτευξη της απαιτούμενης αεροστεγανότητας (airtightness) που αποτελεί βασική αρχή σχεδιασμού και υλοποίησης ενός παθητικού κτιρίου.
Η οργανωτική πρόκληση ήταν να εναρμονιστούν τα συνεργεία ώστε να δουλεύουν με τη φιλοσοφία της συνέχειας του θερμικού κελύφους, αντιμετωπίζοντας το κτίριο ως ένα ενιαίο, αεροστεγές κέλυφος.
Η θερμομόνωση αντιμετωπίστηκε με ένα ολοκληρωμένο σύστημα Εξωτερικής Θερμομόνωσης (ETICS), βιολογικής βάσης με μονωτικό υλικό 100% από ανακυκλωμένη πολυουρεθάνη. Όμως, το κλειδί ήταν η αντιμετώπιση των θερμογεφυρών, κυρίως στην οροφή του μη θερμαινόμενου υπογείου και στο στηθαίο της ταράτσας. Εκεί εφαρμόσαμε ειδικές τεχνικές μόνωσης και σε
ορισμένα δύσκολα σημεία επιστρατεύσαμε και εσωτερική μόνωση υψηλής απόδοσης,
Η διαχείριση της υγρασίας και η διασφάλιση ενός υγιεινού εσωτερικού κλίματος είναι ίσως το σημαντικότερο στοιχείο του Passive House.
Τι σημαίνει πρακτικά για τους κατοίκους να ζουν σε ένα Παθητικό Κτίριο; Δώστε μας κάποια παραδείγματα.
Οι συνθήκες και η ποιότητα ζωής μέσα στα διαμερίσματα έχουν αλλάξει ριζικά. Η θερμοκρασία διατηρείται σταθερή, μεταξύ 20 και 25 βαθμών Κελσίου καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, προσφέροντας πραγματική θερμική άνεση.
Η σχετική υγρασία κυμαίνεται πλέον στο 35–55%, εξασφαλίζοντας υγιεινό περιβάλλον, χωρίς αίσθηση δυσφορίας.
Χάρη στα τριπλά τζάμια, ο εξωτερικός θόρυβος έχει μειωθεί αισθητά, δημιουργώντας μια ήσυχη, προστατευμένη ατμόσφαιρα μέσα στα διαμερίσματα.
Το σύστημα μηχανικού αερισμού με ανάκτηση θερμότητας, τέλος, φροντίζει για συνεχή ανανέωση του αέρα, μειώνοντας σημαντικά την υγρασία αλλά και τη σκόνη στους εσωτερικούς χώρους.
Πώς χρηματοδοτήθηκε το έργο σας και ποιος ήταν ο ρόλος του crowdfunding;
Η χρηματοδότηση του Tavros Project, ως μιας βαθιάς ανακαίνισης σε πρότυπα Passive House, ήταν πολυδιάστατη. Δεδομένου του υψηλού κόστους λόγω της τεχνογνωσίας και των υλικών, βασιστήκαμε σε ένα μοντέλο που συνδύαζε δημόσιους, ιδιωτικούς και δικούς μας πόρους.
- Χορηγοί (Κύρια Πηγή): Η συντριπτική πλειοψηφία του κόστους καλύφθηκε από χορηγούς — εταιρείες που στήριξαν το έργο ως ένα πιλοτικό μοντέλο για την ενεργειακή αναβάθμιση του ελληνικού κτιριακού αποθέματος.
- Ευρωπαϊκή Αναγνώριση και Χρηματοδότηση: Εξασφαλίσαμε ένα αρχικό ποσό 40.000 ευρώ από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ΗΟRΙΖΟΝ, RINNO, αναδεικνύοντας τον καινοτόμο χαρακτήρα του έργου.
- Ίδιοι Πόροι: Το υπόλοιπο μέρος του κόστους καλύφθηκε από ίδιους πόρους, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή μας για την ολοκλήρωση του έργου στις υψηλότερες προδιαγραφές, ακριβώς όπως είχαμε υποσχεθεί από την πρώτη μέρα που βρεθήκαμε εκεί στους κατοίκους.
Ποια τεχνολογία χρησιμοποιήθηκε για να επιτευχθεί η ενεργειακή αυτάρκεια του κτιρίου;
Η αυτάρκεια ενός παθητικού κτιρίου, που συνήθως μεταφράζεται σε μηδενική ή σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας (Net Zero/Nearly Zero Energy Building), βασίστηκε σε δύο βασικούς πυλώνες:
Α. Ελαχιστοποίηση των Αναγκών (Passive House Design) Αυτός ο πυλώνας είναι ο πιο κρίσιμος και εξασφαλίζει ότι το κτίριο χρειάζεται ελάχιστη ενέργεια για θέρμανση και ψύξη. Η κύρια τεχνολογία εδώ είναι η ποιότητα του κελύφους:
Β. Παραγωγή Ενέργειας (Active Systems) Αυτός ο πυλώνας παρέχει την ενέργεια που απαιτείται για τα συστήματα του κτιρίου (MVHR, θέρμανση/ψύξη, ζεστό νερό) και καλύπτει πλήρως όλες τις ανάγκες των χρηστών.
Στο κτίριο έχουν εγκατασταθεί πλήρη μετρητικά συστήματα και σκοπεύουμε να παρακολουθούμε το κτίριο συστηματικά για τα επόμενα 5 χρόνια. Με άλλα λόγια η ενεργειακή αυτάρκεια του Tavros Project δεν επιτεύχθηκε με την απλή προσθήκη φωτοβολταϊκών, αλλά πρώτα με τη μείωση της ενεργειακής ζήτησης στο ελάχιστο μέσω του Passive House Design, και μόνο μετά με την κάλυψη αυτής της ελάχιστης ζήτησης ΑΠΕ.
Πώς επιβαρύνεται το κόστος κατασκευής ενός τέτοιου κτιρίου; Σε πόσο χρονικό διάστημα γίνεται απόσβεση αυτής της «έξτρα» επένδυσης από την εξοικονόμηση ενέργειας;
Σε ένα έργο βαθιάς ανακαίνισης, το συνολικό επιπλέον κόστος κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 8% και 15% σε σχέση με μια συμβατική ανακαίνιση που ικανοποιεί απλώς τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ).
Συνοπτικά λόγω του ότι το κτίριο επιτυγχάνει ενεργειακή αυτάρκεια (Net Zero) μέσω των φωτοβολταϊκών, η εξοικονόμηση είναι σχεδόν απόλυτη. Υπολογίζουμε ότι ο χρόνος απόσβεσης αυτής της επιπλέον επένδυσης κυμαίνεται μεταξύ 8 και 12 ετών. Πρόκειται για μια επένδυση που είναι αντι-πληθωριστική στον τομέα της
ενέργειας, καθώς όσο αυξάνονται οι τιμές ρεύματος, τόσο συντομεύει ο χρόνος που ο ιδιοκτήτης επιστρέφει το κεφάλαιό του.
Ποια είναι τα μηνύματα που έχετε λάβει από την ευρωπαϊκή αγορά για την πρωτοβουλία σας;
Η διάκριση του Tavros Project στα New European Bauhaus Prizes 2025 της Ευρωπαϊκής Κομισιόν ήταν για εμάς ένα εξαιρετικά χαρμόσυνο γεγονός καθώς αποτελεί μια σημαντική επιβεβαίωση της αξίας και του αντικτύπου του έργου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και ξεχώρισε ανάμεσα σε 700 projects από όλη την Ευρώπη για τη βιωσιμότητα, την αισθητική και τη συμπεριληπτικότητα του.
To Tavros Project έχει επίσης συμπεριληφθεί στην πανευρωπαϊκή καμπάνια Build Better Lives , η οποία έχει ως στόχο να εξασφαλίσει αξιοπρεπείς, οικονομικά προσιτές και ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες και κτίρια για όλους, επηρεάζοντας τις πολιτικές και τις διαδικασίες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο που σχετίζονται
με την απανθρακοποίηση των κτιρίων, με έμφαση στην οικονομική προσιτότητα, τη βιωσιμότητα και την ενεργειακή δημοκρατία.
Και οι δύο αυτές περιπτώσεις δείχνουν ότι το Tavros Project είναι δεν αποτελεί απλώς ένα μεμονωμένο παράδειγμα επιτυχημένης ανακαίνισης, αλλά ένα μοντέλο πολιτικής και κοινωνικής κατεύθυνσης για το μέλλον των ευρωπαϊκών πόλεων βασισμένο σε ποιοτικές, οικονομικά προσιτές και ενεργειακά αποδοτικές
κατοικίες για όλους.
Ποιοι είναι οι στόχοι σας για την επέκταση παρόμοιων έργων σε άλλα κτίρια; Υπάρχουν σχέδια για παρόμοια έργα σε άλλες περιοχές, ίσως με μεγαλύτερη κλίμακα;
Ο πρωταρχικός μας στόχος είναι να μετατρέψουμε το Tavros Project σε ένα ανοιχτό πρότυπο (blueprint), ώστε να γίνει η βαθιά ανακαίνιση σε πρότυπα Passive House η «νέα κανονικότητα» στην ελληνική αγορά. Έτσι επιδιώκουμε:
- Διάχυση Τεχνογνωσίας: Χρησιμοποιούμε τα δεδομένα που συλλέγονται από το κτίριο (κατανάλωση, ποιότητα αέρα, θερμοκρασίες) για να εκπαιδεύσουμε άλλους πολιτικούς μηχανικούς, αρχιτέκτονες και τεχνίτες. Ο στόχος είναι η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε να γίνει κοινό κτήμα, ξεπερνώντας το επίπεδο του απλού ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής
Απόδοσης Κτιρίων). - Εστίαση στο Υφιστάμενο Απόθεμα: Η Ελλάδα διαθέτει ένα τεράστιο και ενεργοβόρο κτιριακό απόθεμα, πάνω από το 50% του οποίου είναι εντελώς αμόνωτο. Ο στόχος μας είναι να αποδείξουμε, με βάση τα οικονομικά αποτελέσματα του Tavros Project, ότι η βαθιά ενεργειακή ανακαίνιση με ταυτόχρονη επίτευξη σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης (Net Zero) είναι η πιο συμφέρουσα μακροπρόθεσμη επένδυση για τους ιδιώτες
και τους επαγγελματίες. - Συνεργασία με τον Δημόσιο Τομέα: Προωθούμε την υιοθέτηση του Passive House Standard σε δημόσια κτίρια – ειδικά σχολεία και νοσοκομεία – όπου η ποιότητα του εσωτερικού αέρα και η δραστική μείωση του λειτουργικού κόστους έχουν άμεσο κοινωνικό αντίκτυπο. Έχουμε ήδη κάποια καλά παραδείγματα σε διάφορες περιοχές της
Ελλάδας.
Όσον αφορά την επαναληψιμότητα και την κλιμάκωση έχουμε ξεκινήσει να αναπτύσσουμε συγκεκριμένα σχέδια για την κλιμάκωση της εφαρμογής, μεταφέροντας τη φιλοσοφία του Tavros Project σε διαφορετικές κλίμακες και χρήσεις, η υλοποίηση των οποίων θα ξεκινήσει άμεσα:
- Επέκταση σε Άλλες Χρήσεις (Typology Expansion): Σχεδιάζουμε την εφαρμογή της μεθοδολογίας σε κτίρια μεγαλύτερης κλίμακας, όπως πολυκατοικίες ή εμπορικά κτίρια γραφείων. Το Passive House είναι ένα πρότυπο που μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε χρήση και γεωγραφικό πλάτος
- Γεωγραφική Διασπορά: Ενώ το Tavros Project είναι στην Αθήνα, το ενδιαφέρον μας στρέφεται σε περιοχές με διαφορετικές κλιματικές ζώνες, σε άλλα αστικά κέντρα όπως η Κοζάνη, τα Τρίκαλα, η Θεσσαλονίκη, η Κρήτη. Εκεί, το θέμα της ενεργειακής αυτάρκειας είναι ακόμα πιο επιτακτικό λόγω των αυξημένων αναγκών (ψύξη στα νησιά, θέρμανση στα ορεινά) και του υψηλότερου κόστους μεταφοράς ενέργειας.
- Ενεργειακές Κοινότητες (Neighborhood Scale): Το απώτερο όραμά μας είναι να προχωρήσουμε από το ενεργειακά αυτόνομο κτίριο στην Ενεργειακά Αυτόνομη Γειτονιά. Σχεδιάζουμε πιλοτικά έργα όπου μια ομάδα κτιρίων, με εξαιρετικά χαμηλή κατανάλωση (λόγω Passive House), θα συνδέονται σε μια τοπική κοινότητα παραγωγής ενέργειας (π.χ. κοινά φωτοβολταϊκά πάρκα), επιτυγχάνοντας κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο οικισμού .
