Ως το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει πλέον η Ελλάδα περιγράφουν το Δημογραφικό ο καθηγητής Ιωάννης Ψυχάρης και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ηλίας Αποστολόπουλος σε κοινή συνέντευξή τους στο Liberal.
Στο πλαίσιο της ερευνητικής μελέτης «Όψεις του Δημογραφικού Προβλήματος κατά Δήμο στην Ελλάδα σήμερα»* που εκπόνησε το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ), ο καθηγητής Ψυχάρης μιλά για την εξέλιξη της δημογραφικής κρίσης, παρουσιάζοντας τα κύρια στοιχεία της μελέτης και καταθέτοντας τη δική του άποψη για τους τρόπους αντιμετώπισης του Δημογραφικού στη χώρα μας.
Από την πλευρά του, ο κ. Αποστολόπουλος επισημαίνει την ανάγκη για ένα νέο «Κοινωνικό Συμβόλαιο», που θα δώσει απτές λύσεις στο ζήτημα της υπογεννητικότητας και θα αγκαλιάζει όλους τους πολίτες και θα δημιουργεί προϋποθέσεις για την ευημερία και την ευτυχία των επόμενων γενεών.
Τη μελέτη μπορείτε να τη διαβάσετε αναλυτικά εδώ.
Αναλυτικό πίνακα με την κατάσταση αναφορικά με το δημογραφικό πρόβλημα σε όλους τους Δήμους της Ελλάδας μπορείτε να δείτε εδώ.
Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Κοταχέα
Κύριε Ψυχάρη, ποια τα κύρια αίτια του Δημογραφικού στην Ελλάδα και ποια εκτιμάτε εσείς ως τη ρίζα του προβλήματος;
Ι.Ψ.: Το Δημογραφικό προκύπτει ως αποτέλεσμα της σύνθετης επενέργειας πολλών παραγόντων, οικονομικών, κοινωνικών, τρόπου και στάσεων ζωής. Για παράδειγμα, το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα αυξήθηκε κατά δεκαπέντε περίπου χρόνια. Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση στην Ελλάδα σήμερα είναι 81 έτη, ενώ τη δεκαετία του 1950 ήταν 66 έτη.
Παράλληλα, κατά το διάστημα αυτό, έχουν συντελεστεί σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στη δημογραφική δομή της χώρας. Για παράδειγμα, η μεταβολή της οικονομίας από μια οικονομία αγροτική τη δεκαετία του 1950, σε οικονομία μεταποιητική (παρότι στην Ελλάδα η μεταποίηση δεν έλαβε ποτέ τη βαρύτητα που είχε σε πολλές άλλες χώρες, κυρίως στον αναπτυγμένο κόσμο) και σήμερα σε κοινωνία του τριτογενή τομέα, έχει μεταβάλει τη δομή και το μέγεθος της οικογένειας, καθώς και τον τόπο εγκατάστασης και τον τρόπο αναπαραγωγής της πυρηνικής οικογένειας.
Κατά συνέπεια, η γήρανση και μείωση του πληθυσμού – «το δημογραφικό πρόβλημα» δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το ευρύτερο ιστορικό, οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου διαμορφώνεται και εξελίσσεται αυτό το ζήτημα.
Κύριε Αποστολόπουλε, ποια είναι η δική σας άποψη επί του θέματος;
Η.Α.: Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι μια σύνθετη και πολυδιάστατη κατάσταση, που έχει συνδεθεί με διάφορους παράγοντες. Τα κύρια αίτια του Δημογραφικού στην Ελλάδα είναι:
Η συνεχής μείωση του πληθυσμού, με το ποσοστό των γεννήσεων να βρίσκεται κάτω από το επίπεδο αναπλήρωσης, δηλαδή των δύο παιδιών ανά οικογένεια, που απαιτείται για τη σταθεροποίηση του πληθυσμού. Το 1986 ο δείκτης γονιμότητας, έπεσε κάτω από το 1,5 παιδί ανά γυναίκα και έκτοτε δεν ανέκαμψε ποτέ. Εντυπωσιακό δε, είναι το γεγονός ότι επί 35 ολόκληρα χρόνια ο μέσος όρος ανά γυναίκα είναι 1,3.
Άλλος ένας παράγοντας του δημογραφικού προβλήματος, είναι η μετανάστευση. Η φυγή δηλαδή νέων ανθρώπων στο εξωτερικό για επαγγελματικούς λόγους, φαινόμενο το οποίο έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση.
Η γήρανση επίσης, του πληθυσμού. Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αντιμετωπίζει τα αποτελέσματα της γήρανσης του πληθυσμού. Η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας είναι έντονη και ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται συνεχώς σε σχέση με τους νέους.
Η οικονομική κρίση και η αβεβαιότητα. Η οικονομική ανασφάλεια και η έλλειψη ευκαιριών για επαγγελματική αποκατάσταση, ειδικά στους νέους, είναι ανασταλτικοί παράγοντες στη δημιουργία οικογένειας και στην τεκνοποίηση.
Εδώ να πούμε ότι δεν είναι επαρκής η υποστήριξη στις οικογένειες. Θα πρέπει να αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες, υπέρ της δημιουργίας οικογένειας και οι παροχές για νέους γονείς, με ελαστικά ωράρια στην εργασίας, με περισσότερες ίσως άδειες μητρότητας/πατρότητας, κ.α.
Αν θέλετε την προσωπική μου γνώμη, όλα τα παραπάνω είναι σημαντικά, αλλά πιστεύω ότι η ρίζα του δημογραφικού προβλήματος στη χώρα μας, είναι η οικονομική ανασφάλεια και η αβεβαιότητα για το μέλλον, κυρίως για τους νέους.
Βάσει της μελέτης του ΙΤΑ, αναδεικνύεται το γεγονός ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι Μεσαίοι Ηπειρωτικοί Δήμοι, οι Μικροί Ηπειρωτικοί και οι Ορεινοί Δήμοι. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;
Shuttestock
Η.Α: Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΤΑ, οι μικρότεροι και οι πιο απομακρυσμένοι δήμοι έχουν πληθυσμούς με πολύ μεγαλύτερο μέσο όρο ηλικίας, καθώς οι νέοι φεύγουν και αυτό οδηγεί σε μια αυξανόμενη γήρανση των πληθυσμών.
Η κυρίαρχη τάση στις τελευταίες δεκαετίες είναι η μετανάστευση από την επαρχία προς τις μεγάλες πόλεις, λόγω καλύτερων ευκαιριών εργασίας, εκπαίδευσης και ποιότητας ζωής.
Οι απομακρυσμένοι Δήμοι δεν διαθέτουν τις υποδομές και τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι νέοι για να ζήσουν και να εργαστούν εκεί, όπως συγκοινωνίες, ψηφιακές υποδομές, παιδικούς σταθμούς, σχολεία, κέντρα υγείας, προγράμματα ψυχαγωγίας, κα. Αυτές οι ελλείψεις μειώνουν την ελκυστικότητα των περιοχών αυτών για νέους ανθρώπους. Είναι λοιπόν αναμενόμενο, να παρατηρείται σε αυτούς τους Δήμους πιο έντονο το δημογραφικό πρόβλημα, και θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά μέτρα για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση.
Στην ίδια μελέτη τονίζεται πως οι βιώσιμες πόλεις συνιστούν καθοριστικό παράγοντα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Τι χαρακτηριστικά πρέπει να έχει μια πόλη για να θεωρείται «βιώσιμη»; Τι ενέργειες πρέπει να γίνουν για να αποκτήσουμε περισσότερες τέτοιες πόλεις στην Ελλάδα, ώστε να επιτευχθεί σε κάποιο βαθμό και η αποκέντρωση, την ανάγκη της οποίας έχει επισημάνει και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης;
Ι.Ψ: Παρότι δεν υπάρχει ένας σαφής ορισμός θα έλεγα ότι σήμερα μια «βιώσιμη πόλη» είναι μια πόλη που εξασφαλίζει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στους κατοίκους με όρους οικονομικούς, κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και πολιτιστικούς.
Η πιο ισόρροπη κατανομή του πληθυσμού και οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο συνδέεται με οικονομικούς, κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και πολιτιστικούς παράγοντες. Η εγκατάλειψη ορισμένων περιοχών επιφέρει και οικονομικά κόστη ή/και στέρηση ωφελειών, δημιουργεί έντονα κοινωνικά προβλήματα, αυξάνει την ευαλωτότητα και τρωτότητα του φυσικού περιβάλλοντος και επιφέρει την απαξίωση του οικιστικού περιβάλλοντος.
Ένα μέλλον για αυτές τις περιοχές θα ήταν η αξιοποίηση των τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, η επαναχρησιμοποίηση του οικιστικού αποθέματος για την παροχή στέγης σε περιοδικά εργαζόμενους, επισκέπτες και – γιατί όχι – νέους που επιθυμούν να διαμείνουν σε μια περιοχή. Η παροχή συνθηκών διαβίωσης εφάμιλλων των συνθηκών, που παρέχει ένας σύγχρονος τρόπος ζωής θα αποτελέσει παράγοντα έλξης για εγκατάσταση σε αυτές τις περιοχές.
Θεωρώ ότι οι περιοχές αυτές μπορεί να αποτελέσουν ένα εργαστήριο εφαρμογής καινοτόμων προγραμμάτων και δράσεων όπου θα καταστήσουν αυτές τις περιοχές ενεργειακά αυτάρκεις - μέσω φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας, με την ανάπτυξη και στήριξη της μικρής επιχειρηματικότητας, με την εισαγωγή πρωτότυπων και καινοτόμων μεθόδων γεωργικής παραγωγής, σύνδεση της γεωργικής παραγωγής με τη μεταποιητική δραστηριότητα, προστασία των φυσικών πόρων και εγκατάσταση συστημάτων επεξεργασίας και ανακύκλωσης αποβλήτων και υποπροϊόντων από τη γεωργική εκμετάλλευση.
Υπάρχουν παραδείγματα όπου οι περιοχές αυτές μπορεί να αναζωογονηθούν από τον συνδυασμό μιας πολιτικής που θα ενισχύει όλες αυτές τις πρωτοβουλίες και δράσεις παράλληλα με την ενίσχυση των υποδομών, βελτίωση της προσπελασιμότητας και εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης των κατοίκων στα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Οι νέες τεχνολογίες παραγωγής, διαφήμισης, διάθεσης και συναλλαγών μπορεί να αποβούν θετικοί και ενισχυτικοί παράγοντες αυτής της αντίληψης.
Δεδομένων των προκλήσεων που είχε να αντιμετωπίσει η χώρα την τελευταία 15ετία (οικονομική κρίση, πανδημία Covid-19), θεωρείτε ότι έχουν ληφθεί σε κάποιον ικανοποιητικό βαθμό τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού; Ποιες είναι οι επόμενες δράσεις που πρέπει να αναλάβει η κυβέρνηση κατά την άποψή σας;
Shuttestock
Ι.Ψ: Το Δημογραφικό, όπως τα περισσότερα ζητήματα δημόσιας πολιτικής, έχουν ένα αποσπασματικό στοιχείο, κάτι που πρέπει να αλλάζει. Το ζήτημα αυτό χρειάζεται μια πιο ολιστική προσέγγιση και μια ευρύτερη πολιτική και κοινωνική στήριξη.
Τα μέτρα για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού χωρίζονται κατά τη γνώμη μου σε δύο κατηγορίες: Μέτρα που έχουν αμιγή δημογραφικό χαρακτήρα και μέτρα, τα οποία ενισχύουν έμμεσα την αντιμετώπιση του Δημογραφικού.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν μέτρα που αφορούν στην οικονομική ενίσχυση των οικογενειών, ώστε να υπάρχουν κίνητρα και δυνατότητες δημιουργίας οικογένειας και παροχής υπηρεσιών που θα εξασφαλίζουν πολλές ανάγκες μιας σύγχρονης οικογένειας. Αυτά τα μέτρα περιλαμβάνουν οικονομικές ενισχύσεις, παροχές και πρόσβαση στις υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας, στήριξης ευάλωτων νοικοκυριών και εξασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Ωστόσο, το δημογραφικό πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί μόνο με δημογραφικά – επιδοματικού χαρακτήρα μέτρα. Χρειάζεται μια ευρύτερη θεώρηση και προσέγγιση που αφορά την τοπική ανάπτυξη με όρους οικονομικούς - εξασφάλιση απασχόλησης, παροχής κίνητρων έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας, στήριξης της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας που συνδέεται με την αξιοποίηση τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων και εισαγωγή καινοτόμων και τεχνολογικά προηγμένων μεθόδων παραγωγής και οργάνωσης. Υπάρχουν παραδείγματα από τα οποία μπορεί να αντληθεί εμπειρία. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα για τις «εσωτερικές περιοχές» της Ιταλίας που χρηματοδοτείται και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σήμερα, με τις πολλαπλές και αλληλεπικαλυπτόμενες κρίσεις, περιβαλλοντική, διατροφική, ενεργειακή κ.λπ. η πολιτική θα πρέπει να επικεντρωθεί στην μικρή κλίμακα χώρου και στο μικρό μέγεθος επιχείρησης ως πλεονέκτημα για μια πιο βιώσιμη, συμπεριληπτική και περιβαλλοντικά φιλική ανάπτυξη.
Η.Α: Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια βήματα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Πρέπει όμως να γίνουν ακόμα πολλά. Η χώρα μας χρειάζεται πολιτικές που να στηρίζουν τη νεότητα, την οικογένεια και τις γεννήσεις, τις κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες και την τρίτη ηλικία.
Έχουμε ανάγκη από ένα νέο, ανανεωμένο κοινωνικό συμβόλαιο, που θα αγκαλιάζει όλους τους πολίτες και θα δημιουργεί προϋποθέσεις για την ευημερία και την ευτυχία των επόμενων γενεών.
Η μελέτη του ΙΤΑ, προτείνει συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να υιοθετηθούν σε τοπικό επίπεδο για την αντιμετώπιση της δημογραφικής κρίσης.
Μεταξύ των προτάσεων περιλαμβάνονται, η αύξηση των δημοσίων δαπανών, υπέρ της δημιουργίας οικογένειας και η βελτίωση των υποδομών Παιδείας και Υγείας.
Επίσης, η δημιουργία προγραμμάτων στέγασης και προσέλκυσης νέων κατοίκων, η προσέλκυση επενδύσεων που θα οδηγήσει σε δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους, στήριξη της τοπικής οικονομίας και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών.
Φυσικά, θα πρέπει να υποστηριχθεί και η υγιής γήρανση, με προγράμματα που προωθούν τη συμμετοχή των μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων, στην κοινωνική ζωή, καθώς και παροχή υγειονομικής περίθαλψης και μακροχρόνιας φροντίδας.
Απαραίτητη επίσης, προϋπόθεση για την επίλυση του Δημογραφικού, είναι η στήριξη των κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων, όπως άτομα με αναπηρία, καθώς και όσων προσφέρουν στην κοινότητα, όπως εκπαιδευτικοί και γιατροί.
Εδώ επιτρέψτε μου να τονίσω, ότι το δημογραφικό πρόβλημα είναι ένα ζήτημα που αποτελεί μεν εθνική υπόθεση, αλλά έχει και έντονα τοπική διάσταση, δεν αρκούν από μόνες τους οι εθνικές στρατηγικές και πολιτικές, αλλά απαιτούνται παράλληλα και συγκεκριμένες, στοχευμένες τοπικές δράσεις.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί και θέλει να συμβάλλει στο μέτρο των δυνατοτήτων και των θεσμικών ορίων της, στη διαχείριση και μακροπόθεσμη επίλυση του προβλήματος. Ως θεσμός έχουμε στο DNA μας την κουλτούρα της συναίνεσης και της συνεργασίας. Και μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι κι αποτελεσματικοί στην εφαρμογή πολιτικών, για τις οποίες θα απαιτηθούν συνεργασίες και ευρύτερες συμμαχίες του κράτους και της Αυτοδιοίκησης.
Ποιες είναι οι δράσεις που θα μπορούσαν να αναλάβουν η Κεντρική Ένωση Δήμων (ΚΕΔΕ) και ο Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού; Σε τι βαθμό έχει προχωρήσει η εφαρμογή τους;
Shuttestock
Η.Α: Η ΚΕΔΕ, μπορεί να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην υλοποίηση των προτεινόμενων στρατηγικών και πολιτικών για τη δημιουργία βιώσιμων πόλεων και την αντιμετώπιση της μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού στους Δήμους της χώρας, και κατ’ επέκταση στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, με διάφορους τρόπους, όπως:
Με την ανάπτυξη στρατηγικών και κατευθυντήριων γραμμών για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Με την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των Δήμων. Με την οργάνωση σεμιναρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τη δημιουργία διαδικτυακών πλατφορμών για ανταλλαγή καλών πρακτικών και εμπειριών, καθώς και τη δημιουργία συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης δράσεων για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.
Επίσης, με την εξασφάλιση χρηματοδότησης από εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα για ενίσχυση των Δήμων και με τη συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.
Όσον αφορά στους Δήμους, στη μελέτη του ΙΤΑ αναφέρονται δράσεις των ΟΤΑ που μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, όπως:
Προγράμματα υποστήριξης οικογενειών, ηλικιωμένων και ευάλωτων ομάδων. Προγράμματα βιώσιμης ανάπτυξης και πράσινης οικονομίας. Τρόποι ανάπτυξης των τοπικών οικονομιών, πράσινες υποδομές, ενεργειακές κοινότητες, προώθηση της τοπικής παραγωγής.
Επίσης, προγράμματα για τη ψηφιακή συμμετοχή των πολιτών και για την ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας, έξυπνα συστήματα διαχείρισης υποδομών και αυτόνομα μέσα μεταφοράς πολιτών που θα μειώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση και τις εκπομπές ρύπων.
Η δημιουργία Επιχειρηματικών Κέντρων και Hubs Καινοτομίας, καθώς και υποδομών που θα παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες, αλλά και η συνεργασία των Δήμων με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα, είναι δράσεις και τρόποι που μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού, με τη θέσπιση της Δημογραφικής Εργαλειοθήκης να αποτελεί ένα πρόσφατο παράδειγμα. Τι ακριβώς είναι η Δημογραφική Εργαλειοθήκη; Έχει ξεκινήσει η εφαρμογή της και στην Ελλάδα;
Ι.Ψ: Το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα μόνο της Ελλάδας. Το δημογραφικό πρόβλημα έχει πολλές διαστάσεις σε διάφορες περιοχές του κόσμου αλλά εμφανίζει αρκετές ιδιαιτερότητες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές ιδιαιτερότητες και στην Ελλάδα.
Το μερίδιό της Ευρώπης στον παγκόσμιο πληθυσμό μειώνεται εντυπωσιακά: Από 22% το 1950 στο 10% το 2020 και εκτιμάται ότι θα συρρικνωθεί περαιτέρω στο 7% μέχρι το 2050.
Ωστόσο, στην Ελλάδα το πρόβλημα αυτό παρουσιάζει ιδιαιτερότητες που οφείλονται στα ιδιαίτερα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και περιβαλλοντικά δεδομένα της χώρας. Το πρόβλημα αυτό είναι ελληνικό και ευρωπαϊκό. Η αλληλεπενέργεια και η συμπληρωματικότητα των δράσεων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική διαχείριση, την ανάσχεση των υφιστάμενων τάσεων και την αποκατάσταση μιας ομαλής εξέλιξης του πληθυσμού και ισόρροπης δημογραφικής ηλικιακής σύνθεσης.
Κύριε Αποστολόπουλε ποια είναι η δική σας άποψη για την αρωγή της ΕΕ προς τη χώρα μας για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Shuttestock
Η.Α: Η Δημογραφική Εργαλειοθήκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι μια σημαντική πρωτοβουλία που επιδιώκει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που προκύπτουν από τις δημογραφικές αλλαγές στην Ευρώπη. Η Εργαλειοθήκη αυτή, που εισήχθη το 2023, αποτελεί την απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις μεταβολές που επηρεάζουν τις κοινωνίες και τις οικονομίες των κρατών μελών, όπως η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση του εργατικού δυναμικού και η συνεπακόλουθη αύξηση των αναγκών για κοινωνικές και υγειονομικές υπηρεσίες.
Ειδικότερα, η Εργαλειοθήκη αυτή στηρίζει τα κράτη μέλη στην ενίσχυση των δημογραφικών τους πολιτικών, προσφέροντας ένα πλαίσιο κατευθύνσεων που εστιάζει τόσο στις βραχυπρόθεσμες όσο και στις μακροπρόθεσμες λύσεις για την αποτροπή των αρνητικών συνεπειών της δημογραφικής γήρανσης και της μείωσης του πληθυσμού.
Η Εργαλειοθήκη οργανώνεται γύρω από τέσσερις βασικούς πυλώνες, που έχουν να κάνουν με τη στήριξη των γονέων μέσω πολιτικών ισορροπίας εργασίας-ζωής, τη στήριξη των νεότερων γενεών για πρόσβαση στην αγορά εργασίας και την απόκτηση προσιτής στέγασης, τη στήριξη των ηλικιωμένων για την προώθηση της αυτονομίας και της συμμετοχής τους και την προσέλκυση ταλέντων εκτός ΕΕ για την αντιμετώπιση ελλείψεων σε εργατικό δυναμικό.
Η χώρα μας, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει πρόσβαση στη συγκεκριμένη εργαλειοθήκη και μπορεί να αξιοποιεί τα εργαλεία και τις στρατηγικές που αναπτύσσουν οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί για την ανάλυση και την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων.
Μεταξύ των εργαλείων που αναφέρονται στη μελέτη για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού είναι και η Τεχνητή Νοημοσύνη. Πώς ακριβώς μπορεί να βοηθήσει και πόσο μακριά βρισκόμαστε από την πλήρη ενσωμάτωσή της στη Δημόσια Διοίκηση;
Ι.Ψ: Οι αλλαγές που θα επιφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη – αλλαγές που έχουν ήδη καταστεί εμφανείς σε πολλούς τομείς σήμερα – αποτελούν ένα νέο πεδίο ενδιαφέροντος που βρίσκεται ακόμη σε πρώιμη ανάπτυξη. Το σχόλιο, ωστόσο, που θα είχα να κάνω για αυτή την εξέλιξη είναι το εξής: Όπως σχεδόν κάθε επιστημονική ανακάλυψη ή τεχνολογική εξέλιξη μπορεί να αξιοποιηθεί με δύο τρόπους - μπορεί να αξιοποιηθεί σε όφελος του συλλογικού συμφέροντος και της κοινωνικής προόδου και αντίστροφα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταστρατηγήσει το συλλογικό συμφέρον ή να πλήξει την ευημερία του κοινωνικού συνόλου. Εύχομαι και θεωρώ ότι αυτό το μέσο θα αξιοποιηθεί για να στηρίξει την πρώτη δυνατότητα και όχι τη δεύτερη.
Ο Ηλίας Αποστολόπουλος είναι πρόεδρος του ΙΤΑ, δήμαρχος Χολαργού - Παπάγου
Ο Ιωάννης Ψυχάρης είναι καθηγητής, Διευθυντής του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης, Αντιπρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου ΙΤΑ/ΚΕΔΕ. Επιστημονικός, υπεύθυνος της μελέτης του ΙΤΑ για το Δημογραφικό και τα ρόλο των Δήμων .
* Την Επιστημονική Ομάδα που εκπόνησε τη μελέτη και αποτελούν οι: κ. Ιωάννης Ψυχάρης, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Διευθυντής Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης, Β‘ Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΤΑ, κα Αλεξάνδρα Τραγάκη, Καθηγήτρια Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, κ. Παναγιώτης Πανταζής, Ειδικό Διδακτικό Προσωπικό του Πανεπιστημίου Θεσσαλία, κ. Θωμάς Γεωργιάδης, Μεταδιδακτορικός ερευνητής, Παντείου Πανεπιστημίου και κ Γιάννης Τρίγκας, Υποψήφιος Διδάκτορας ΕΚΠΑ, MSc «Περιφερειακής Ανάπτυξης», MSc «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων».
