Η πολιτική και η οικονομική σταθερότητα είναι οι δύο βασικοί πυλώνες της ευρωπαϊκής Δημοκρατίας· όταν υποχωρεί η μία, υποχωρεί και η άλλη. Ο Σωτήρης Ντάλης, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, πρόεδρος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, αποτυπώνει σε συνέντευξή του στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη τα αίτια και τις προεκτάσεις της κρίσης που βιώνει η Γαλλία τόσο για το εσωτερικό της χώρας, όσο και για την ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή.
Κύριε Ντάλη, ποια είναι η Γαλλία σήμερα - πολιτικοί και πολίτες; Πόσο καθοριστική θα είναι η απώλεια ψήφου εμπιστοσύνης για τον Μπαϊρού και κατ’ επέκταση για την πολιτική και οικονομική σταθερότητα;
H Γαλλία βιώνει σήμερα μία από τις πιο δύσκολες πολιτικές στιγμές της τελευταίας δεκαετίας. Η καταψήφιση της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Φρανσουά Μπαϊρού στις 8 Σεπτεμβρίου μοιάζει βέβαιη και απειλεί να προκαλέσει αλυσιδωτές εξελίξεις. Αν ο Μπαϊρού πέσει, θα είναι ο δεύτερος πρωθυπουργός που ανατρέπεται μετά τις εκλογές του περασμένου καλοκαιριού.
Η Εθνοσυνέλευση είναι σήμερα κατακερματισμένη και φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να εγκρίνει τις σκληρές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για τη μείωση του ελλείμματος.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε προειδοποιήσει ότι η χώρα κινδυνεύει με ελληνικού τύπου κρίση χρέους αν δεν προχωρήσει σε προσαρμογή ύψους 43,8 δισ. ευρώ. Μια αναφορά του Γάλλου υπουργού Οικονομικών στο ΔΝΤ, αν και διορθώθηκε άμεσα, προκάλεσε μεγάλη συζήτηση από την οποία συγκρατούμε πως το …ταμείο του ΔΝΤ δεν επαρκεί για να αντιμετωπίσει το δυσθεώρητο δημόσιο χρέος χωρών όπως η Γαλλία και η Βρετανία, «γιατί οι δυο μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν είναι αντιμέτωπες με πρόβλημα ρευστότητας. Είναι αντιμέτωπες με πρόβλημα φερεγγυότητας», διευκρινίζει ο Joseph Sternberg στην Wall Street Journal.
Ωστόσο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης -από την Άκρα Δεξιά έως την άκρα Αριστερά- δεν δείχνουν καμία διάθεση να στηρίξουν τα μέτρα προσαρμογής. Και τα δυο άκρα στοχεύουν στο να πλήξουν τον Μακρόν. Οι πολίτες από την πλευρά τους είναι μάλλον ξεκάθαροι. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, περισσότεροι από 70% των Γάλλων δεν επιθυμούν να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης η κυβέρνηση Μπαϊρού. Οι περισσότεροι εκτιμούν πως η πτώση της κυβέρνησης «δεν θα αποτελούσε πρόβλημα για την οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση της χώρας». Δηλαδή, ακυβερνησία με λίγο έως αρκετό χάος. Σίγουρα στη Μόσχα ο Πούτιν θα χαμογελά.
Με δεδομένη τη δεινή κατάσταση της οικονομίας, το ΔΝΤ που προβάλλει στον ορίζοντα και τις κοινωνικές αντιδράσεις, πόσο ευάλωτος είναι σήμερα ο Μακρόν στο εσωτερικό μέτωπο;
Είναι πράγματι σε δύσκολη θέση ο Γάλλος πρόεδρος που θέλει να διαφυλάξει την πολιτική του παρακαταθήκη ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2027. Μια πρόταση για πρόωρες εκλογές με την εμπειρία του αιφνιδιαστικού διαγγέλματος για διάλυση της Βουλής το καλοκαίρι του 2024 -που οδήγησε στο σημερινό κοινοβουλευτικό αδιέξοδο και έπληξε ανεπανόρθωτα την εικόνα του Μακρόν- λειτουργεί ως αποτρεπτικό παράδειγμα.
Θα μπορούσε να οδηγήσει ξανά σε κατακερματισμένη Βουλή, κι αυτή τη φορά όλη η ευθύνη θα έπεφτε προσωπικά στον πρόεδρο Μακρόν. Βέβαια, σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Ifop, το 63% των Γάλλων προκρίνουν αυτή τη λύση αν και γνωρίζουν πως οι πρόωρες εκλογές θα μπορούσαν κάλλιστα να οδηγήσουν σε μια νέα Εθνοσυνέλευση χωρίς πλειοψηφία. Για τον Γάλλο πρόεδρο, το πρόβλημα είναι ότι ο κατακερματισμός της Βουλής είναι ακριβώς ο λόγος που η γαλλική πολιτική βρίσκεται σε αυτό το χάος.
Από τη δική τους πλευρά τα κόμματα προετοιμάζονται για τις δημοτικές εκλογές του 2026 και τις προεδρικές του 2027, ούτε η τοποθέτηση νέου πρωθυπουργού, ούτε η διεξαγωγή νέων εκλογών, ούτε ακόμη και η επιλογή μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης φαίνεται να μπορούν να προσφέρουν μια πραγματική λύση στον Μακρόν.
Θεωρείτε ότι οι απεργιακές κινητοποιήσεις στις 10 και 18 Σεπτεμβρίου μπορεί να λειτουργήσουν ως καταλύτης για πολιτικές εξελίξεις ή αφετηρία ενός νέου κύκλου κοινωνικής αναταραχής αντίστοιχης των ημερών των «κίτρινων γιλέκων»; Σε ποιο βαθμό οι κινητοποιήσεις αποτυπώνουν μια γενικότερη δυσπιστία απέναντι στο πολιτικό σύστημα και όχι μόνο σε συγκεκριμένα μέτρα;
Η πολιτική και η οικονομική σταθερότητα αποτελούν τους δυο βασικούς πυλώνες της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Όταν υποχωρεί η μια, υποχωρεί και η άλλη. Η εκτόξευση του δημοσίου χρέους και η άρνηση των Γάλλων πολιτών να αποδεχτούν διορθωτικά μέτρα, προκάλεσαν την οικονομική κρίση. Το πολιτικό αδιέξοδο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον κατακερματισμό της Εθνοσυνέλευσης, όπου «καταγράφεται πλέον ένα πολυπολικό σύστημα πολλών μπλοκ κομμάτων», τονίζει ο Νταμίεν Μπολ, καθηγητής της Sciences Po στο Παρίσι. (Το Βήμα 31-8-2025)
Για τον Γάλλο πρόεδρο, «το Κοινοβούλιο αντανακλά σήμερα τις κοινωνικές ρωγμές της χώρας. Είναι ευθύνη των πολιτικών να μάθουν να συνεργάζονται», υπογράμμιζε πρόσφατα στο περιοδικό Paris Match, αναφερόμενος στο παράδειγμα της Γερμανίας.
«Η Γαλλία, ως εργαστήριο, όπως αποκαλείται, καθολικών ιδεών και πολιτικών, είναι ο καθρέφτης μιας βαθιάς ευρωπαϊκής δοκιμασίας του [κοινωνικού] Κράτους καθεαυτού, του Etat social ή του Etat providence και βέβαια του service public που μεταπολεμικά άνθησε σε αυτήν και επιβιώνει, έστω αποδυναμωμένο, μέχρι σήμερα», σημείωνε εύστοχα στην Καθημερινή στις 27 Αυγούστου, ο συνάδελφος Γιώργος Καραβοκύρης.
Αυτή την ευρωπαϊκή δοκιμασία του κοινωνικού Κράτους θα την δούμε στις κινητοποιήσεις των επόμενων ημερών με ή χωρίς ομοιότητες με τις ημέρες των «κίτρινων γιλέκων», όπου μπορεί να κυριαρχήσει το σύνθημα του ηγέτη της Αριστεράς, Ζαν-Λικ Μελανσόν, «ο Μακρόν είναι το χάος».
Η Άκρα Δεξιά δείχνει να κεφαλαιοποιεί τη δυσαρέσκεια της κοινωνίας. Πόσο πιθανό είναι να εξελιχθεί σε κυρίαρχη, αυτοδύναμη δύναμη στην επόμενη πολιτική φάση;
Η κυβέρνηση Μπαϊρού και περισσότερο ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ίσως να περίμεναν μια διαφορετική στάση από την Ακροδεξιά και πως η Μαρίν Λεπέν θα τους άφηνε να κάνουν «τη βρώμικη δουλειά», τιθασεύοντας το τεράστιο χρέος της Γαλλίας. Αντιθέτως, η Λεπέν ζητάει τώρα διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και προκήρυξη νέων πρόωρων εκλογών. Αναμένοντας μια δικαστική απόφαση που μπορεί να την αποκλείσει από την πολιτική λόγω καταδίκης για απάτη, είναι προφανές πως θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία μιας ανατροπής της κυβέρνησης, ώστε να κεφαλαιοποιήσει τα πολιτικά οφέλη τόσο στις δημοτικές εκλογές του 2026, αλλά κυρίως στις προεδρικές του 2027.
Τι σημαίνει για την Ευρωπαϊκή Ένωση ένας αποδυναμωμένος Μακρόν; Θα επηρρεάσει τις ευρωπαϊκές ισορροπίες και τον σχεδιασμό της Γαλλίας για την αύξηση των αμυντικών δαπανών;
Η κρίση δεν αιφνιδίασε τις Βρυξέλλες γιατί η Γαλλία έχει μπει από την περασμένη χρονιά σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, όπως και η Ιταλία που έχει και μεγαλύτερο δημόσιο χρέος.
Η κορύφωση της κρίσης στη Γαλλία, έρχεται σε μια περίοδο, όπου ο ηγετικός ρόλος της Γαλλίας στην ενοποιητική διαδικασία είναι περισσότερο απαραίτητος από ποτέ. Όταν μάλιστα ο πρόεδρος Μακρόν επιχειρεί, να αναζωογονήσει την περίφημη γαλλογερμανική συνεργασία που είναι απαραίτητη για να προωθηθούν οι απαραίτητες πρωτοβουλίες για περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη.
Δεν ήταν καθόλου τυχαία η συνάντηση Μακρόν με τον καγκελάριο Μερτς την Παρασκευή στην Τουλόν, όπου πραγματοποιήθηκε το πρώτο γαλλογερμανικό υπουργικό συμβούλιο μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησης του καγκελαρίου Φρίντριχ Μερτς. Δέκα υπουργοί από κάθε χώρα συζήτησαν θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η οικονομία και η ασφάλεια, με τους δυο ηγέτες να κάνουν λόγο για την κρίσιμη σημασία της συνεργασίας τους για το μέλλον της Ευρώπης.
Η πρόταση του Μακρόν για αύξηση των γαλλικών αμυντικών δαπανών στα 64 δισ. ευρώ το 2027, είναι ένα μεγάλο στοίχημα γιατί το ποσό αυτό διπλασιάζει τον αμυντικό προϋπολογισμό της χώρας σε σύγκριση με το 2017. Ο σχεδιασμός προέβλεπε πως η κυβέρνηση θα κατέθετε το φθινόπωρο τη σχετική αμυντική νομοθεσία. Θα το κάνει αυτό προκειμένου να υλοποιηθεί και η δέσμευση στο πλαίσιο της συμφωνίας του ΝΑΤΟ; Η αύξηση των αμυντικών δαπανών από το 2% στο 3,5% στα επόμενα χρόνια, αντιστοιχεί σε περίπου 100 δισ. ευρώ ετησίως, με το γαλλικό χρέος να υπερβαίνει το 110% του ΑΕΠ.
Τι σηματοδοτεί για την Ουκρανία η εικόνα μιας Γαλλίας που δυσκολεύεται να σταθεί στο εσωτερικό; Μπορεί να επηρεαστεί η «Συμμαχία των Προθύμων» και η ευρωπαϊκή στήριξη προς το Κίεβο αν το Παρίσι εμφανίζεται με μειωμένη επιρροή;
Η Δύση βρίσκεται σε υποχώρηση σε μια εποχή όπου πλέον κυριαρχούν οι λογικές της σκληρής ισχύος. Παράλληλα, εξελίσσεται μια ιστορική αναδιανομή ευθυνών για την ασφάλεια της Ευρώπης, η οποία ανησυχεί αν θα προλάβει να είναι έτοιμη στο επίπεδο της ασφάλειας. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο είναι καθοριστικός ο ρόλος της Γαλλίας αλλά και της Γερμανίας.
Είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη δήλωση του Γερμανού υπουργού Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, πως οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις πρέπει να είναι έτοιμες για πόλεμο το 2029. Βλέπει μπροστά του το δίκαιο της σκληρής ισχύος. Τον Πούτιν να σαμποτάρει τις ελπίδες για ειρήνευση στην Ουκρανία και να απαντά με τρόμο και βαρβαρότητα στις πρωτοβουλίες Τραμπ, ο οποίος από τις απειλές για κυρώσεις στη Ρωσία, πέρασε στην υποδοχή του Πούτιν με χειροκροτήματα, βγάζοντας τη Ρωσία από τη διπλωματική απομόνωση.
Στο γεωπολιτικό επίπεδο, όπου ο Μακρόν μαζί με τον Βρετανό πρωθυπουργό ηγούνται της «Συμμαχίας των Προθύμων», δεν θα υπάρξουν συνέπειες και δεν θα επηρεαστούν οι αποφάσεις της Γαλλίας από την εσωτερική πολιτική αστάθεια.
Δεν θα δημιουργηθεί κανένα γαλλικό «κενό» στη «Συμμαχία των Προθύμων», η οποία θα συνεχίσει να συντονίζει την απάντηση της ΕΕ και άλλων Δυτικών κρατών που είναι η πλήρης υποστήριξη στην Ουκρανία και στον Ουκρανικό λαό. Γιατί αν η Ευρώπη δείξει αδυναμία σήμερα απέναντι στην υπαρκτή ρωσική ρεβιζιονιστική και ιμπεριαλιστική πολιτική, τότε θα ανοίξει το δρόμο για νέες συγκρούσεις.
Τα ευρωπαϊκά κράτη είναι πλέον υποχρεωμένα να συνδεθούν πιο στενά και να αποτελέσουν μια στρατηγική δύναμη για να μπορέσουν να σταθούν απέναντι στις «σφαίρες επιρροής» που δημιουργούν η Κίνα, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
* Ο Σωτήρης Ντάλης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, Πρόεδρος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
