Ο πόλεμοι δεν τελειώνουν με διακηρύξεις· και ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας δεν πρόκειται να τελειώσει δίχως τον αφοπλισμό της Χαμάς, δηλώνει ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη, αποτυπώνοντας την πραγματικότητα επί του πεδίου την επομένη της εκεχειρίας. Ανασύνταξη δυνάμεων της Χαμάς, εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε βάρος αντίπαλων παλαιστινιακών πολιτοφυλακών και ένα βαρύ πέπλο αβεβαιότητας που σκεπάζει τα επόμενα στάδια του σχεδίου Τραμπ.
Ο κ. Χαρίτος, επισκέπτης καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ και στο κυπριακό Ινστιτούτο Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας, μας μεταφέρει από την Ιερουσαλήμ την εικόνα εμφυλιακού κλίματος που αρχίζει να πηγάζει από τη Λωρίδα της Γάζας.
Πώς και πού κινείται η επίλεκτη μονάδα «Ράνταα» της Χαμάς εναντίον τοπικών παλαιστινιακών πολιτοφυλακών και τι έχει διαμηνύσει το Ισραήλ. Πώς περιπλέκεται την ίδια στιγμή η διαδικασία παράδοσης των νεκρών ομήρων. Τι «πήρε» και τι «άφησε» ο Αμερικανός πρόεδρος από την απάντηση της Χαμάς επί του σχεδίου του - και γιατί. Ποια νέα αδιέξοδα πιθανώς προβάλλουν, αλλά και ποιες ενδείξεις συντηρούν κάποιες ελπίδες ότι τα επόμενα στάδια του σχεδίου Τραμπ θα μπορέσουν να εφαρμοστούν στην πράξη.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
Κύριε Χαρίτο, έχει κλείσει το κεφάλαιο του πολέμου στη Γάζα; Ποια κατάσταση διαμορφώνεται σταδιακά επί του πεδίου με τη Χαμάς μετά την έναρξη ισχύος της συμφωνίας εκεχειρίας και πού μπορεί να οδηγήσει;
Παρατηρώντας ένα γενικευμένο κλίμα αισιοδοξίας την επαύριον της επίσκεψης Τραμπ στο Ισραήλ, της διάσκεψης στο Σαρμ Αλ-Σέιχ και της επίτευξης έμμεσης συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση πως έφθασε να καλλιεργείται η άποψη ότι ο πόλεμος έχει σχεδόν τελειώσει, κάτι το οποίο δεν συμμερίζομαι.
Η απελευθέρωση των 20 ζωντανών Ισραηλινών ομήρων και η αποφυλάκιση περίπου 2.000 Παλαιστινίων κρατούμενων την περασμένη Δευτέρα σηματοδότησαν το «κλείσιμο» ενός σημαντικού κεφαλαίου του πολέμου, που άρχισε στις 7 Οκτωβρίου 2023. Αλλά το να θεωρούμε ότι «ο πόλεμος τελείωσε» απέχει πάρα πολύ από την πραγματικότητα.
Τα ισραηλινά στρατεύματα βρίσκονται ακόμα στη Γάζα, στο 53% της έκτασής της, ενώ, ήδη από τις πρώτες ώρες μετά την ολοκλήρωση της ισραηλινής μερικής απόσυρσης στις 12 το μεσημέρι της Παρασκευής (9/10), η Χαμάς είχε καταφέρει να ανασυνταχθεί, στρατολογώντας 7.000 ενόπλους, διορίζοντας πέντε «νομάρχες» όπως τους ονομάτισε για τις περιοχές που ελέγχει, και μάλιστα αναφέρονταν ανταλλαγές πυρών μεταξύ των δυνάμεων της Χαμάς και τοπικών παλαιστινιακών πολιτοφυλακών - αρχικά στο βόρειο τμήμα του θύλακα και στη συνέχεια και στον νότο. Οι πολιτοφυλακές αυτές είχαν στηριχθεί μήνες πριν, επί θητείας του Ισραηλινού υπουργού Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ, οικονομικά και στρατιωτικά, από τους Ισραηλινούς.
Μου έκανε, μάλιστα, μεγάλη εντύπωση, ότι ενώ οι πληροφορίες άρχισαν να γίνονται γνωστές ήδη από τις 10 το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου, μόλις προχθές το πρακτορείο Reuters εν τέλει μετέδωσε βίντεο και περιγραφές της κατάστασης στη Γάζα. Από την άλλη, οφείλω να επισημάνω ότι και η πλειοψηφία των μεγάλων ισραηλινών μέσων ενημέρωσης απέφευγαν να τονίσουν αυτήν την εξέλιξη, επικεντρώνοντας το δημοσιογραφικό τους ενδιαφέρον στις πράγματι συγκινητικές στιγμές της απελευθέρωσης των ομήρων και της επανένωσής τους με τις οικογένειές τους. Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική.
Η κατάσταση επί του πεδίου έχει ως εξής: Οι ισραηλινές δυνάμεις που βρίσκονται από τις 9 Οκτωβρίου στο 53% του θύλακα βρίσκονται σε επιφυλακή. Οι επιτελείς διαρρέουν στα τοπικά μέσα ότι ανά πάσα στιγμή, εάν παραστεί ανάγκη, θα επέμβουν προκειμένου να προστατεύσουν τα μέλη των τοπικών πολιτοφυλακών από τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της επίλεκτης μονάδας «Ράνταα» της Χαμάς. Έχουν ήδη αναφερθεί πάνω από 15 δημόσιες εκτελέσεις, για αρκετές από τις οποίες η Χαμάς διέρρευσε βίντεο στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με δηλώσεις μελών των φιλοϊσραηλινών πολιτοφυλακών -που υπολογίζονται σε πάνω από έξι, με κυριότερη την ένοπλη ομάδα υπό τον Αμπού Σαμπάμπ στο νότιο τμήμα της Γάζας-, έχουν δημιουργηθεί «ζώνες ασφαλείας» βάθους 400 μέτρων κατά μέσο όρο, βορείως της «γραμμής πρώτης απόσυρσης» των ισραηλινών δυνάμεων, και καλούν τα μέλη τους που έχουν εγκλωβιστεί στις περιοχές που ελέγχει πλέον απόλυτα η Χαμάς να τις εγκαταλείψουν άμεσα.
Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτές οι περιστάσεις δεν συνάδουν με τις εξαιρετικά αισιόδοξες εκτιμήσεις και αναλύσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας σε έγκυρα μέσα του εξωτερικού.
Ναι, η Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2025 ήταν μία ημέρα ιστορική από πολλές απόψεις. Έκλεισε το κεφάλαιο των ομήρων, η εμφάνιση του Τραμπ στην Κνέσετ και στο Σαρμ Αλ-Σέιχ έδωσε εξαιρετικούς τίτλους ειδήσεων και τηλεοπτικά πλάνα. Μακάρι όμως οι πόλεμοι να τελείωναν έτσι.
Πώς επηρεάζει τα επόμενα βήματα η σύγχυση που επικρατεί σχετικά με τον αφοπλισμό της Χαμάς αλλά και τη διαδικασία παράδοσης των σορών των ομήρων;
Τα δύο αυτά θέματα, ο αφοπλισμός της Χαμάς και η παράδοση των νεκρών ομήρων, είναι τα δύο βασικά εμπόδια για να μπορέσουν να τεθούν σε εφαρμογή τα επόμενα στάδια του σχεδίου Τραμπ. Προτού όμως επεκταθώ σε αυτά τα δύο θέματα, καλό θα ήταν να θυμηθούμε ότι υπάρχουν ακόμα πάρα πολλά κενά ως προς το περιεχόμενο, αλλά κυρίως, ως προς τα χρονοδιαγράμματα του σχεδίου Τραμπ - εκτός, βέβαια, εάν η διακυβέρνηση Τραμπ και τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν επιλέξει να κρατήσουν αυτές τις σημαντικές λεπτομέρειες μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Κάποια στιγμή, και αυτό, αργά ή γρήγορα θα το μάθουμε, ελπίζω.
Για το θέμα του αφοπλισμού: Η Χαμάς δεν θέλει να παραδώσει τα όπλα και η στάση της υπήρξε, αν μου επιτρέπετε, «απόλυτα τίμια» σε αυτό. Στην απάντηση που έδωσε, ανταποκρινόμενη στο τελεσίγραφο του Ντόναλντ Τραμπ, δεν αναφέρει τίποτα γι' αυτό το θέμα. Αξιωματούχοι της, μιλώντας σε αραβικά μέσα, επαναλαμβάνουν ότι «τα όπλα δεν θα παραδοθούν σε κανέναν άλλο φορέα παρά μόνο στο [μελλοντικό] παλαιστινιακό κράτος και υπό τον όρο ότι τα μέλη της θα ενσωματωθούν στον [επίσης μελλοντικό] παλαιστινιακό εθνικό στρατό». Τις προθέσεις της τις εκδηλώνει εμπράκτως από το βράδυ της περασμένης Παρασκευής.
Αποτιμώντας, λοιπόν, αυτά τα δεδομένα καταλήγουμε στο εξής συμπέρασμα. Ενώ στην πραγματικότητα, η απάντηση της Χαμάς προς το τελεσίγραφο του Τραμπ ήταν «ναι» στον τερματισμό του πολέμου, «ναι» στην απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων από τον θύλακα, «ναι υπό όρους» σε μία προσωρινή διακυβέρνηση έως την έλευση της «ειρηνικής επόμενης μέρας» και απόλυτη σιγή για το θέμα του αφοπλισμού, ο πρόεδρος Τραμπ επέλεξε να λάβει υπόψιν του μόνο τα «ναι» της Χαμάς και να αποφύγει να αξιολογήσει τη σιγή της ως προς τα υπόλοιπα.
Πώς «μεταφράζετε» αυτή τη στάση;
Εκτιμώ πως αυτή η στάση της αμερικανικής διακυβέρνησης ήταν σκόπιμη, θέλοντας να «πιάσει το νήμα» από τα θετικά μηνύματα που απέστειλε η Χαμάς, προκειμένου να αρχίσει η διαδικασία μίας διαπραγμάτευσης.
Πρόκειται περί μίας απόλυτα θεμιτής διαπραγματευτικής τακτικής προκειμένου να «γίνει μία αρχή». Εάν όμως η παρούσα κατάσταση συνεχιστεί, αυτή η «εκμαίευση» θετικής απάντησης της Χαμάς αρχίζει να οδηγεί σε νέα αδιέξοδα. Αυτό που εγώ τουλάχιστον παρατήρησα να συμβαίνει τα τελευταία 24ωρα είναι η καλλιέργεια ενός επικοινωνιακού θετικού κλίματος περί «τερματισμού του πολέμου», που αργά ή γρήγορα θα αποδειχθεί ότι υπήρξε το αποτέλεσμα μίας μεθόδευσης χωρίς αντίκρισμα. Προτείνω, λοιπόν, να επιλέξουμε να βλέπουμε ξεκάθαρα την πραγματικότητα. Είναι πιο εύκολο.
Τώρα, όσον αφορά το θέμα της παράδοσης των νεκρών ομήρων, ήδη βλέπουμε ότι περιπλέκεται. Η Χαμάς θέλει να κερδίσει χρόνο για να ανασυνταχθεί στις περιοχές που ελέγχει ξανά. Η έννοια του «κενοταφίου» δεν υπάρχει στην εβραϊκή θρησκεία, γεγονός που αιτιολογεί την επιμονή του Ισραήλ να παραλάβει τις σορούς των ομήρων - ένα αίτημα που πιθανώς να μην γίνεται κατανοητό στον μέσο πολίτη της Δύσης. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι ούτε στο Ισλάμ υπάρχει η έννοια του «κενοταφίου». Και για τους Παλαιστινίους η επιστροφή των νεκρών τους είναι εξίσου σημαντική, εξ ου και οι Ισραηλινοί, εκτός από την δέσμευση να αποφυλακίσουν Παλαιστινίους κρατουμένους, παρέδωσαν πάνω από 300 νεκρούς Παλαιστινίους από τις μάχες της 7ης Οκτωβρίου και εντεύθεν. Η Χαμάς, μάλιστα, είναι κοινό μυστικό ότι επιδιώκει να παραλάβει τις σορούς των αδελφών Σινουάρ, με την ίδια επιμονή που οι Ισραηλινοί απαιτούν την παραλαβή των νεκρών ομήρων τους.
Το θέμα αυτό περιπλέκεται όμως ακόμα περισσότερο. Από τη μια, το Ισραήλ φέρεται να δεσμεύθηκε ότι θα συμμετάσχει σε έναν πολυεθνικό μηχανισμό εντοπισμού των νεκρών ομήρων με εμπειρογνώμονες από την Αίγυπτο, το Κατάρ και την Τουρκία, ως επίσης και άτομα με ειδικές γνώσεις που θα προέρχονται «από την παλαιστινιακή πλευρά», χωρίς να διευκρινίζεται εάν θα προέλθουν από την Χαμάς ή την Παλαιστινιακή Αρχή. Ωστόσο, όπως πληροφορούμαι, αυτή τη στιγμή στις περιοχές που ελέγχει η Χαμάς στην Γάζα, στις προσπάθειες εντοπισμού των νεκρών ομήρων συμμετέχουν ειδικοί από την Αίγυπτο, ενώ η επιμονή της Τουρκίας να αποστείλει δικούς της εμπειρογνώμονες για να επισπευσθεί ο εντοπισμός των σορών βρίσκει σθεναρή άρνηση εκ μέρους των Ισραηλινών.
Από την άλλη, πρέπει να σας τονίσω μία λεπτομέρεια, η οποία -άγνωστο γιατί- δεν ακούγεται αρκετά από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Τόσο πριν την ανακοίνωση του σχεδίου Τραμπ, όσο και μετά -και μέχρι χθες τουλάχιστον- διεξάγονται επαφές ειδικών τεχνικών ομάδων του Ισραήλ και της Χαμάς στο Σαρμ Αλ-Σέιχ της Αιγύπτου, με αντικείμενο την επίλυση πρακτικών ζητημάτων, μεταξύ των οποίων και το θέμα της παράδοσης των νεκρών ομήρων. Όσο οι επαφές αυτές συνεχίζονται, τότε μπορούμε να συνεχίσουμε να μιλάμε για τη διατήρηση μίας κάποιας ελπίδας ότι τα επόμενα στάδια του σχεδίου Τραμπ θα εφαρμοστούν επί του πεδίου. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα έχουν οριστικοποιηθεί (ή/και ανακοινωθεί) συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα - κάτι που ακόμα δεν έχει συμβεί. Και βέβαια το θέμα του αφοπλισμού της Χαμάς παραμένει.
Εν μέσω της περίπλοκης αυτής κατάστασης και των αμφιβολιών για το κατά πόσο μπορεί όντως να προχωρήσουν τα επόμενα στάδια του σχεδίου Τραμπ, διακρίνετε κάποια ενθαρρυντική νότα;
Ως το μόνο αισιόδοξο στοιχείο που έχει γίνει μέχρι στιγμής γνωστό θα σας παρέπεμπα στη δήλωση του Αιγυπτίου υπουργού εξωτερικών, Μπαντρ Αμπντελάτι, που είπε τη Δευτέρα ότι έχει ήδη διαβιβαστεί στο Ισραήλ ο κατάλογος των 15 Παλαιστινίων τεχνοκρατών που προορίζονται να αποτελέσουν την προσωρινή μη-παραταξιακή κυβέρνηση της Γάζας. Ο Αμπντελάτι πρόσθεσε ότι η Χαμάς αποδέχθηκε τον συγκεκριμένο ονομαστικό κατάλογο. Από πλευράς Ισραήλ τηρείται σιγή για το θέμα. Αλλά, και πάλι, δεν θα ήταν πρωθύστερο να μιλάμε για τη σύνθεση μίας μεταβατικής κυβέρνησης ενώ αυτή τη στιγμή η κατάσταση επί του πεδίου είναι αυτή που σας περιέγραψα;...
* Ο Γαβριήλ Χαρίτος είναι επισκέπτης καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Είναι ερευνητής του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και του κυπριακού Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας (ΙΜΠΔ). Παράλληλα, είναι ανταποκριτής της Ελληνικής Υπηρεσίας της Deutsche Welle στην Ιερουσαλήμ και σταθερός συνεργάτης του τηλεοπτικού σταθμού ALPHA Κύπρου ως ειδικός αναλυτής για ζητήματα Μέσης Ανατολής.
