Πριν από δεκαεννιά χρόνια, στις 16 Νοεμβρίου 2006, έφυγε από τη ζωή ένας από τους πιο επιδραστικούς διανοητές του 20ού αιώνα: ο Μίλτον Φρίντμαν. Οικονομολόγος, συγγραφέας, δημόσιος διανοούμενος και ακούραστος υπερασπιστής της ελευθερίας. Δεν ήταν απλώς ένας Νομπελίστας. Ήταν το αντίπαλο δέος στον κρατισμό, σε όποια γλώσσα και αν μιλούσε.
Γεννήθηκε στο Μπρούκλιν από φτωχή οικογένεια μεταναστών. Σπούδασε στο Ράτγκερς, το Σικάγο και το Κολούμπια. Το 1976 τιμήθηκε με το Νόμπελ Οικονομίας για την εργασία του στη νομισματική πολιτική και την ανάλυση της κατανάλωσης. Αλλά το πραγματικό του βραβείο ήταν άλλο: κατάφερε να επηρεάσει πολιτικές σε όλο τον κόσμο, από την Κίνα μέχρι τη Χιλή και από την Ινδία μέχρι τις ΗΠΑ.
Γι’ αυτό και τον μίσησαν. Η Αριστερά τον συκοφάντησε συστηματικά, αποκαλώντας τον «σύμβουλο του Πινοσέτ» παρότι η αλήθεια είναι ότι επισκέφθηκε μία και μόνη φορά τη Χιλή για να δώσει δημόσια διάλεξη. Αλλά η αριστερά ποτέ δεν άφησε την αλήθεια να της χαλάσει μια καλή δαιμονοποίηση.
Ο Φρίντμαν άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα σε πάμπολλους τομείς όμως οι παρακάτω τρεις είναι οι πιο δημοφιλείς:
1. Σχολική επιλογή
Ο Φρίντμαν πίστευε ότι η εκπαίδευση είναι πολύ σημαντική για να την εμπιστευθούμε στο κράτος. Πρότεινε ένα σύστημα κουπονιών ώστε οι γονείς να επιλέγουν σχολείο, δημόσιο ή ιδιωτικό, αντί να εγκλωβίζονται σε ένα γραφειοκρατικό μονοπώλιο. Σήμερα, δεκάδες εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο έχουν καλύτερες ευκαιρίες χάρη σε αυτή την ιδέα. Και όσο η Δύση βυθίζεται στον πολιτισμικό σχετικισμό και την woke ιδεολογική μονοκαλλιέργεια, τόσο περισσότερο ο Φρίντμαν δικαιώνεται. Η σχολική επιλογή δεν είναι απλώς εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, είναι πράξη αντίστασης.
2. Ελεύθερο εμπόριο
Ο Φρίντμαν υπερασπίστηκε με πάθος το ελεύθερο εμπόριο. Εξηγούσε, απλά και ακαταμάχητα, ότι το εμπόριο ωφελεί τον καταναλωτή, αυξάνει την ευημερία και χτίζει ειρήνη. Σήμερα, ο προστατευτισμός της αριστεράς και της δεξιάς έχει κάνει το ελεύθερο εμπόριο αντιδημοφιλές. Αλλά ο καφές που πίνουμε, τα φάρμακα που μας γιατρεύουν και η τεχνολογία που μας συνδέει είναι καρποί αυτής της πολιτικής. Ο αγώνας εδώ δείχνει χαμένος, αλλά η ιστορία δεν διαγράφεται. Οι ιδέες του Φρίντμαν ενέπνευσαν μία από τις λαμπρότερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας που χάρη στο ελεύθερο εμπόριο είδε την παγκόσμια φτώχεια και τον αναλφαβητισμό να μειώνονται δραματικά και το βιοτικό επίπεδο, το προσδόκιμο ζωής, και την τεχνολογία να εκτινάσσονται στα ύψη.
3. Δημόσια Διανόηση
Ο Φρίντμαν δεν φώναζε, εξηγούσε. Δεν απαξίωνε, συνέτριβε με λογική. Μέσα από τα εκλαϊκευμένα βιβλία του, τα άρθρα του και κυρίως τη σειρά «Free to Choose», κατάφερε να φέρει την οικονομική σκέψη στο σαλόνι κάθε νοικοκυριού. Ήταν ένας από τους ελάχιστους δημόσιους διανοούμενους που μπορούσε να πάει σε τηλεοπτικό ντιμπέιτ, να του επιτίθενται τρεις σοσιαλιστές και να τους καταρρίπτει με χαμόγελο και αριθμούς.
Η συμβολή του Μίλτον Φρίντμαν δεν μετριέται μόνο με μεταρρυθμίσεις ή βιβλιογραφικές αναφορές. Μετριέται με συνειδήσεις που ξύπνησαν, με φοιτητές που διάβασαν, με πολιτικούς που τόλμησαν. Η φωνή του ήταν καθαρή, σταθερή και ανυποχώρητη. Και για αυτό είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ.
Ο Φρίντμαν πέθανε το 2006. Οι ιδέες του όμως ζουν και πολεμούν. Γιατί ο αγώνας για την ελευθερία και την επιδίωξη της ευτυχίας δεν έχει ημερομηνία λήξης.
