Με ποιο δικαίωμα μια υπερεθνική γραφειοκρατία αποφασίζει ποια είναι η σωστή εκδοχή της δημοκρατίας; Αυτή είναι η ουσία πίσω από τη νέα πρωτοβουλία με τίτλο «Ευρωπαϊκή Ασπίδα Δημοκρατίας» και τη «Στρατηγική για την Κοινωνία των Πολιτών» που παρουσίασε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η πρόθεση είναι σαφής: περισσότερη «ανθεκτικότητα» απέναντι σε απειλές όπως η Ρωσία, περισσότερη «προστασία» από την παραπληροφόρηση, περισσότερη «στήριξη» σε οργανώσεις που προάγουν τις λεγόμενες ευρωπαϊκές αξίες. Πίσω από αυτές τις ωραίες λέξεις κρύβεται μια ανησυχητική τάση: η συστηματική μετατροπή της ΕΕ σε μηχανισμό διαχείρισης ιδεών και αντιλήψεων, με κριτήρια που ορίζονται από τις ίδιες τις ελίτ που θέλουν να προστατέψουν το πολιτικό τους μονοπώλιο.
Το πρώτο και σοβαρότερο πρόβλημα είναι η θεσμοποίηση της πολιτικής μεροληψίας. Όταν οι ίδιες οι Βρυξέλλες αυτοανακηρύσσονται σε εγγυητές των «ευρωπαϊκών αξιών», αυτό που πραγματικά κάνουν είναι να επιλέγουν ποιες απόψεις είναι αποδεκτές και ποιες όχι. Δεν πρόκειται για ουδέτερη προστασία της δημοκρατίας, αλλά για κανονικοποίηση ενός ιδεολογικού φίλτρου. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες όμως αντέχουν στην πολυφωνία, δεν την αποστειρώνουν.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι ποιος ορίζει τι είναι αλήθεια. Οι υποσχέσεις για «καταπολέμηση της παραπληροφόρησης» μέσω ενός νέου Ευρωπαϊκού Κέντρου για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα και ενός δικτύου ελεγκτών γεγονότων δημιουργούν ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Όταν το κράτος ή η ΕΕ αποφασίζει τι είναι παραπληροφόρηση, ανοίγει ο δρόμος για λογοκρισία. Η ελεύθερη κοινωνία δεν χρειάζεται κεντρικούς διαιτητές της αλήθειας, χρειάζεται μία ζωντανή και ελεύθερη αγορά ιδεών.
Τρίτον, η «στήριξη της κοινωνίας των πολιτών» μεταφράζεται σε 9 δισ. ευρώ για ΜΚΟ που συχνά λειτουργούν ως προέκταση της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας. Ποιες οργανώσεις θα «προστατευτούν» και θα χρηματοδοτηθούν; Μάλλον, όσες ευθυγραμμίζονται με την ατζέντα των Βρυξελλών. Όσες την αμφισβητούν, θα αγνοούνται ή θα υπονομεύονται. Έτσι όμως δεν προάγεται η πολυφωνία, αλλά η ομοιομορφία.
Η ευρωπαϊκή δημοκρατία χρειάζεται περισσότερη ελευθερία, όχι περισσότερη εποπτεία. Χρειάζεται ανεξάρτητα ΜΜΕ, όχι επιδοτούμενα φερέφωνα. Χρειάζεται πολίτες που μορφώνονται για να σκέφτονται ελεύθερα, όχι εκπαιδευτικά πλαίσια που προωθούν «ενιαίες» ευρωπαϊκές ταυτότητες. Και πάνω απ’ όλα, χρειάζεται εμπιστοσύνη στις κοινωνίες και τους θεσμούς των κρατών - μελών - όχι ένα υπερκράτος που παριστάνει τον εγγυητή της Δημοκρατίας ενώ στο ίδιο διαπιστώνουμε το μεγαλύτερο πρόβλημα δημοκρατικής νομιμοποίησης.
Αξίζει επίσης να αναρωτηθούμε: ποια είναι η μακροπρόθεσμη επίδραση αυτής της στρατηγικής; Όσο περισσότερο η δημοκρατία παρουσιάζεται ως κάτι εύθραυστο που απαιτεί συνεχή κρατική φροντίδα, τόσο περισσότερο οι πολίτες την αντιμετωπίζουν με δυσπιστία. Αντί να την ενισχύουν, τέτοιες πρωτοβουλίες εντείνουν την αποξένωση. Η δημοκρατία δεν είναι τεχνοκρατική διαδικασία, αλλά μια ζωντανή σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον πολίτη και την εξουσία.
Όσοι πραγματικά πιστεύουμε στη φιλελεύθερη δημοκρατία πρέπει να βλέπουμε με καχυποψία κάθε προσπάθεια κεντρικού σχεδιασμού της. Όταν η ΕΕ παρεμβαίνει για να “προστατεύσει” τη δημοκρατία, στην πράξη την αποδυναμώνει. Και όταν προσπαθεί να οργανώσει τη δημόσια σφαίρα από τα πάνω, καταλήγει να περιορίζει τις ελευθερίες που υποτίθεται πως υπερασπίζεται.
Καλά θα πάει αυτό που λένε και στο Luben.
