Όταν η ηγεσία του BBC παραιτείται επειδή το κανάλι παραποίησε ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ, δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο λάθος. Πρόκειται για την κατάρρευση της τελευταίας επίφασης ουδετερότητας ενός ακόμα, ίσως του σημαντικότερου, από τα mainstream μέσα ενημέρωσης. Το ντοκιμαντέρ της εκπομπής Panorama δεν είναι παρά το τελευταίο επεισόδιο σε μια μακρά σειρά πολιτικά φορτισμένων «λαθών» που εξυπηρετούν μονόπλευρα αφηγήματα.
Στην εκπομπή «Trump: A Second Chance?» που προβλήθηκε τον Οκτώβριο του 2024, το BBC συνέθεσε δύο αποσπάσματα από την ομιλία του Τραμπ στις 6 Ιανουαρίου 2021, τα οποία εκφωνήθηκαν με σχεδόν μία ώρα διαφορά, δημιουργώντας την ψευδή εντύπωση πως ο πρώην πρόεδρος προέτρεψε σε βίαιη επίθεση στο Καπιτώλιο. Μετά το μοντάζ του BBC, ο Τραμπ ακούγεται να λέει «θα περπατήσουμε μέχρι το Καπιτώλιο… και θα πολεμήσουμε μέχρις εσχάτων». Τα αποσπάσματα παρουσιάστηκαν αποκομμένα από τη σαφή έκκληση του Τραμπ για ειρηνική διαμαρτυρία. Η πρόθεση ήταν ξεκάθαρη: να παρουσιαστεί ο Τραμπ πραξικοπηματίας. Η πραγματικότητα, όπως συνήθως, δεν ταίριαζε στο αφήγημα του BBC.
Η κατακραυγή ήταν άμεση. Ο ίδιος ο Τραμπ κατήγγειλε τους επικεφαλής του BBC ως «απατεώνες» και κατέθεσε αγωγή ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων για δυσφήμηση και εκλογική παρέμβαση. Ο διευθύνων σύμβουλος του BBC Tim Davie και η επικεφαλής ειδήσεων Deborah Turness υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους. Ο πρόεδρος του οργανισμού ζήτησε δημόσια συγγνώμη. Όμως είναι αργά. Όταν το ψέμα μεταδίδεται, η αλήθεια τρέχει να προλάβει και συνήθως δεν τα καταφέρνει.
Και δεν είναι μόνο ο Τραμπ. Τον τελευταίο χρόνο, το BBC αναπαράγει αβίαστα την προπαγάνδα της Χαμάς, βαφτίζοντας τους τρομοκράτες ως «μαχητές», παρουσιάζοντας εγκλήματα της Χαμάς ως του Ισραήλ και προωθώντας τη στυγνή προπαγάνδα των τρομοκρατών χωρίς επαρκή δημοσιογραφική επιμέλεια. Η μεροληψία είναι συστημική και διαχρονική. Κανένας σοβαρός αναλυτής δεν μπορεί πια να αποδώσει τέτοιες πρακτικές σε «ανθρώπινα λάθη». Όταν το λάθος επαναλαμβάνεται μονίμως προς την ίδια κατεύθυνση, παύει να είναι λάθος. Είναι στρατηγική.
Όπως σημειώνει ο Steven David Pickering, καθηγητής στο Brunel University, η κρίση του BBC δεν είναι απλώς διοικητική. Είναι πολιτισμική. Η εμπιστοσύνη των πολιτών προς το βρετανικό δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική τους ταυτότητα. Σύμφωνα με έρευνα 11.170 Βρετανών του 2022, οι ψηφοφόροι του Brexit Party εμπιστεύονταν το BBC με βαθμολογία μόλις 2,16 σε κλίμακα 7. Αντίθετα, οι φιλελεύθεροι δημοκράτες (4,54) και οι Εργατικοί (3,88) διατηρούν σχετική εμπιστοσύνη. Οι Συντηρητικοί τοποθετούνται ενδιάμεσα (3,17), αλλά η τάση είναι ξεκάθαρη: όσο πιο δεξιά κινείται το πολιτικό φάσμα, τόσο λιγότερη εμπιστοσύνη υπάρχει προς το BBC.
Αυτό σημαίνει ότι οι πληθυσμιακές ομάδες που διαμορφώνουν πλέον τον πολιτικό χάρτη στη Βρετανία είναι οι ίδιες που θεωρούν το BBC αναξιόπιστο. Το πρόβλημα, επομένως, δεν είναι μόνο το πώς λειτουργεί το BBC, αλλά και το πώς εκλαμβάνεται από εκείνους που το χρηματοδοτούν και τους οποίους οφείλει να υπηρετεί με υψηλής ποιότητας και αμερόληπτο δημοσιογραφικό περιεχόμενο. Όταν ένας δημόσιος θεσμός απολέσει την εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους των πολιτών, παύει να είναι δημόσιος. Γίνεται τυραννικός. Ανήκει σε αυτούς που τον ελέγχουν, όχι σε αυτούς που τον χρηματοδοτούν.
Οι Βρετανοί αντιλαμβάνονται το πάλαι ποτέ κραταιό BBC όχι ως ουδέτερο θεσμό, αλλά ως όργανο μιας προοδευτικής ελίτ. Στα μάτια όσων δεν μοιράζονται την περιρρέουσα κοσμοαντίληψη της προοδευτικής αριστεράς, το BBC έχει μετατραπεί σε σύμβολο της πολιτισμικής αλαζονείας του κατεστημένου. Και η πολιτισμική αλαζονεία είναι ο σπόρος της κοινωνικής αποξένωσης και εν τέλει της ριζοσπαστικοποίησης.
Οι παραιτήσεις του Tim Davie και της Deborah Turness δεν είναι εξιλέωση. Είναι ομολογία ενοχής. Όμως, χωρίς θεσμική κάθαρση και χωρίς επιστροφή στην αρχή της αντικειμενικότητας, το BBC θα συνεχίσει να απαξιώνεται. Κανένα δελτίο Τύπου δεν χτίζει εμπιστοσύνη. Καμία συγγνώμη δεν αντικαθιστά την αλήθεια.
Ο Τόκβιλ έγραφε ότι η ελευθερία απαιτεί πληροφορημένους πολίτες. Αν όμως η πληροφόρηση μετατρέπεται σε χειραγώγηση, τότε η ελευθερία γίνεται τυραννία. Η εποχή της μονοφωνικής ενημέρωσης έχει τελειώσει. Το μόνο ερώτημα είναι αν το BBC θα επιλέξει την αυτοκριτική ή την αφάνεια.
