Διαβάζω για πολλοστή φορά την τελευταία εικοσαετία δημοσιεύματα για τα επιτεύγματα των Ολλανδών αγροτών τα οποία καταλήγουν με το ερώτημα: γιατί και η δική μας αγροτική παραγωγή να μη γίνει σαν την ολλανδική; Επειδή αυτή είναι μια χιλιοφορεμένη - και άρα κουραστική μορφή σκέψης - κανονικά δε θα έπρεπε να μας απασχολεί. Η απαίτηση μια χώρα να μεταγράψει στο εσωτερικό της όλα τα θετικά του πλανήτη είναι λίαν επιεικώς αφελής. Μου θυμίζει όλους αυτούς που διερωτώνται γιατί δε γινόμαστε σαν το Ισραήλ. Δηλαδή μια κοινωνία εν πολέμω.
Η πατρίδα μας έχει τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα και με αυτά πορεύεται δεκαετίες, μια και διαρκώς ανανεώνονται και αναπαράγονται. Γιατί γίνεται αυτό; Διότι οι βαθιές τομές, οι ρήξεις με το σήμερα, απαιτούν θυσίες που ουδείς είναι διατεθειμένος να κάνει. Καμιά κοινωνική κατηγορία δε θέλει να δυσπραγήσει σήμερα για ένα καλύτερο μέλλον, καθώς το μεν καλύτερο μέλλον είναι αβέβαιο, το δε σήμερα που πρέπει να αλλάξει προσφέρει τις ανέσεις του.
Στο παρελθόν τα άλματα στην ελληνική κοινωνία έγιναν διότι μια γενιά δεχόταν να θυσιαστεί για να περάσει καλύτερα η επόμενη. Γιατί δεχόταν να θυσιαστεί; Διότι δεν είχε να χάσει τίποτα, καθώς δεν είχε τίποτα. Η μεταπολεμική κοινωνία ήταν μια κοινωνία φτώχειας όπου σε μια πολυμελή οικογένεια όλοι δούλευαν σκληρά για να σπουδάσει ο ένας. Ήταν μια ηρωική κοινωνία η οποία όμως ήλπιζε. Σε μια κοινωνία της αφθονίας και της τρυφηλής ζωής, όπως είναι η σημερινή, το αίσθημα της αυτοθυσίας - για να μην πω ότι είναι ανύπαρκτο - είναι σημαντικά αμβλυμένο. Η ελπίδα, σε μέσους όρους, δεν αφορά την επιβίωση, αλλά το ευ ζην.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι απολύτως λογικό οι Θεσσαλοί αγρότες να μη θέλουν να αλλάξουν τις καλλιέργειές τους, όπως τους εισηγήθηκαν οι Ολλανδοί εμπειρογνώμονες, διότι αυτό εκτός από κόπο απαιτεί και θυσίες καθώς τα αποτελέσματα θα είναι τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα. Και αυτό συμβαίνει ενώ σήμερα υπάρχουν προγράμματα εξασφάλισης ενός εισοδήματος κατά τη μεταβατική περίοδο. Αυτά βεβαίως είναι τα ψιλά γράμματα, είναι το επιφαινόμενο της κοινωνίας του κεκτημένου πλούτου.
Ο μεγαλύτερος μεταρρυθμιστής ηγέτης θα φάει τα μούτρα του διότι θα πέσει επάνω στα συμφέροντα τα οποία θα θίξει και στις επόμενες εκλογές θα βρει μόνον την ψήφο του. Για αυτό, μετά τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, δεν υπήρξαν άλλοι μεταρρυθμιστές ηγέτες. Σημαντικές ρυθμίσεις έκαναν και ο Παπανδρέου και ο Σημίτης και ο σημερινός πρωθυπουργός. Μεταρρυθμίσεις με την έννοια της τομής, όπως θα ήταν το Ασφαλιστικό Γιαννίτση, και της δημιουργίας μιας ριζικά νέας κατάστασης δεν έκαναν.
Συνεπώς, είμαστε υποχρεωμένοι, καταδικασμένοι θα έλεγα, να βαδίζουμε τον δρόμο είτε της αδράνειας είτε στην καλύτερη περίπτωση κάποιων ρυθμίσεων. Μέχρις εκεί.
ΥΓ: Με αισιοδοξία παρατηρώ κάποιες κινήσεις που γίνονται στον χώρο της αμυντικής βιομηχανίας οι οποίες, αν προσλάβουν μια καθετοποιημένη μορφή, ενδεχομένως να είναι το προοίμιο της αλλαγής αυτού που αποκαλούμε παραγωγικό μοντέλο. Σε αυτήν την αναγεννητική πορεία κινείται και η βιομηχανία φαρμάκου.
