H γέννηση κι η φυγή ως η αρχή και το τέλος αλλά έγκειται στην αντίφαση μία ήρεμη ζωή ενώ ακριβώς δίπλα μία άλλη ή περισσότερες ζωές αφαιρούνται με τρόπο που δεν δέχεται σεβασμού της ύπαρξης. Αναφέρομαι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς και στην οικία του διοικητή του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες (1901-1947)· η οικία του βρισκόταν δίπλα στην πύλη εισόδου του στρατοπέδου, χώρος όπου ανθρώπινα σώματα, νεανικά και γέρικα, έφευγαν βασανισμένα μέσα στον πόνο τους. Οι κραυγές Εβραίων, οι πυροβολισμοί κι ο καπνός από τις καμινάδες αδιάσειστα στοιχεία του βασανισμού, ήχοι και μυρωδιά ζωών που είχαν αφαιρεθεί αποτέλεσαν μέρος της καθημερινότητας, εκεί.
Στοιχεία που δηλώνουν την παρουσία των γεγονότων διά της απουσίας, από κοινού με στάχτες που ρίχνονταν στον κήπο της οικίας του Ες ώστε να «δυναμώσει» το έδαφος – συμπαραδήλωση μίας κατάστασης που συνεχίζεται πατώντας επί πτωμάτων. Σε αυτά τα στοιχεία στέκεται κι ο Βρετανός σκηνοθέτης Τζόναθαν Γκλέιζερ (γενν. 1965) στη νέα του ταινία «Ζώνη ενδιαφέροντος» η οποία απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών και συνεχίζεται να προβάλλεται στους κινηματογράφους.
Η κάμερα του Γκλέιζερ δεν περνά μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ίσως και ως ένδειξη σεβασμού μιας κι αρκούν οι κραυγές κι οι καπνοί για να τονίσουν τη φρίκη. Η κάμερά του κινείται στα όρια της οικίας του Ες, συνεπώς, αποδίδεται μόνο ένα μέρος του στρατοπέδου που υπερέχει σε ύψος από εκείνο του σπιτιού και του φράκτη. Επιλογή που συνάδει με στατικά πλάνα ώστε η όποια δράση να αποτυπώνεται με φόντο το στρατόπεδο.
Η ονειρεμένη ζωή που προσπαθούν να χτίσουν ο Ρούντολφ Ες, κι η σύζυγός του, Χέντγουινκ, για τους ίδιους και τα παιδιά τους, βασίζεται σε μία ρουτίνα που περιλαμβάνει επισκέψεις υψηλών ιστάμενων της γερμανικής διοίκησης στην οικία τους, πάρτυ και παιχνίδια με τα παιδιά στην κήπο γεμάτο λουλούδια και καλλιέργειες λαχανικών, βαρκάδα και μπάνιο στη διπλανή λίμνη, ακόμη και δοκιμή – για την Χέντγουιγκ και το γυναικείο υπηρετικό προσωπικό – ρούχων που ανήκαν σε Εβραίες οι οποίες είχαν μεταφερθεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Η άχρωμη ζωή τους απαντάται στη μουντάδα χρωμάτων εντός του σπιτιού με κυρίαρχες τις αποχρώσεις του πράσινου χρώματος που συνάδει με το χρώμα της στολής που φορούσαν οι στρατιώτες του Γ’ Ράιχ. Παρά τον τίτλο που κατείχε ως ο διοικητής του στρατοπέδου, ο Ρούντολφ Ες καταδεικνύεται ένα ον δίχως κριτική σκέψη που ανήλθε εκτελώντας διαταγές, ζούσε έναν βίο άνευ ουσίας ενώ αποτελεί ένα παράδειγμα των δεινών που μπορούν να προκαλέσουν οι ιδέες ενός μόνο ανθρώπου εάν επιτραπούν τα εφαρμοστούν.
«Εγκληματίας πολέμου» ένας από τους χαρακτηρισμούς που του είχαν προσάψει, θα μπορούσε να είχε και του «εφευρέτη» αφαίρεσης της ανθρώπινης ζωής μιας και είχε αποφασίσει να χρησιμοποιήσει το έως τότε χρησιμοποιούμενο ως εντομοκτόνο, αέριο Zyklon B, για τη μαζική εξόντωση κρατουμένων, επειδή ήταν περισσότερο «αποτελεσματική» και «οικονομική» μέθοδος από την εκτέλεση με πυροβόλο όπλο.
Η επικινδυνότητά του αποτυπώνεται χαρακτηριστικά σε μία σκηνή όπου εξιστορεί το σχέδιο εξόντωσης Εβραίων μέσω νέου συστήματος, κατά το οποίο «400-500 θα εισέρχονται κάθε επτά ώρες σε ένα μεγάλο δωμάτιο στο οποίο, στο αποκορύφωμά του, θα βρίσκεται στους 1.000 βαθμούς Κελσίου».
Η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής είναι έκδηλη σε κάθε σκηνή της ταινίας, ακόμη και όταν σε αυτές συναντάμε παιδιά. Η φράση «αυτό είναι τουφέκι» από τον έναν από τους γιους του Ρούντολφ Ες ενώ παίζει και κοιτά (σ.σ το παιδί) από το παράθυρο το στρατόπεδο συγκέντρωσης καταδεικνύει πως η αφαίρεση της ζωής φαινόταν κάτι απλό. Στις αντιφάσεις ότι ο Ρούντολφ Ες, με το που σημάνει μεσάνυχτα, κλειδώνει την πόρτα της οικίας ενώ ο ίδιος αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Ο μόνος από τον οποίο κινδυνεύει είναι ο ίδιος του ο εαυτός από τις ειδεχθείς σκέψεις και πράξεις του.
Πράξεις που προκαλούν αποστροφή προς το πρόσωπο που τις διέπραξε αλλά και το ανθρώπινο είδος, καθώς, στο Ολοκαύτωμα, ο άνθρωπος έβλαψε με τον χειρότερο τρόπο τον άνθρωπο, την υπόσταση και αξιοπρέπειά του, διαπράττοντας ύβρι. Εάν συνειδητοποιούσε τη βαρύτητα των πράξεών του ενδεχομένως να δημιουργείτο μία τάση αποστροφής που να αποδιδόταν σωματικά, όπως στην ταινία· η πράξη καταγράφεται σε έναν διάλογο με το παρόν όπου βλέπουμε συγκεντρωμένα και πίσω από προθήκες –όπως είναι σήμερα– ρούχα και παπούτσια αλλά και αντικείμενα όπως γυαλιά οράσεως και κουτάλια των Εβραίων που οδηγήθηκαν σε μαζική εξόντωση στο στρατόπεδο του Άουσβιτς.
Αδιάσειστοι μάρτυρες μίας εγκληματικής πράξης άπειρου μεγέθους. Μνήμη και Ιστορία καλούνται να διατηρηθούν αναλλοίωτες για να μην επέλθει η λήθη, ρόλος επίσης της τέχνης.
Πηγή κεντρικής φωτ.: Shutterstock
