Κάθε άνοιξη, ολόκληρα λιβάδια γεμίζουν με κάθε λογής λουλούδια. Ένα από αυτά, το οποίο κιόλας στην Ελλάδα το βλέπουμε παντού εκείνη την εποχή, φαίνεται όμορφο και άκακο σε αυτή του την μορφή. Ένα αθώο φυτό, το οποίο συνήθως απλά θαυμάζουμε κι έπειτα προσπερνάμε.
Στο παρελθόν, όμως, ήταν γνωστό σε διάφορες γωνιές του πλανήτη και οι χρήσεις του ήταν πολλαπλές. Αυτό το φυτό, ήταν η παπαρούνα. Αλλά εδώ, δεν θα μιλήσουμε για μια οποιαδήποτε παπαρούνα. Αυτή που μας ενδιαφέρει, είναι η λεγόμενη «Μήκων η υπνοφόρος», από την οποία βγαίνει μια αρχαιότατη ουσία, το όπιο.
Το όπιο, είναι ουσιαστικά ο γαλακτώδης χυμός της παπαρούνας, ο οποίος τόσους αιώνες επεξεργάζεται πυρετωδώς για διάφορους και εναλλασσόμενους λόγους. Στην αρχαία Μέση Ανατολή, πάνω σε μία από τις πήλινες πινακίδες των Σουμερίων στην οποία κατέγραψαν ίσως την παλαιότερη λίστα ιατρικών συνταγών με την σφηνοειδή γραφή, ίσως γίνεται η πρώτη αναφορά της οπιούχας παπαρούνας.
Διάφορα ευρήματα από την Κύπρο και την Αίγυπτο, μαρτυρούν επίσης την χρήση του φυτού από τους ανθρώπους, κυρίως για φαρμακευτικούς σκοπούς. Ανατολικότερα, στην Ασία, οι Κινέζοι το χρησιμοποιούσαν επίσης ως θεραπευτικό, ενώ παράλληλα οι αρχαίοι κάτοικοι της Ινδίας, είχαν μπει και στην διαδικασία καλλιέργειάς του.
Στην Ελλάδα, ίσως ήταν γνωστό στους Μινωίτες, στων οποίων την τέχνη πολλές φορές απεικονίζονται γυναίκες που κρατούν στα χέρια τους διαφόρων ειδών φυτά και λουλούδια, μερικά από τα οποία ίσως αντιστοιχούν στην εν λόγω παπαρούνα.
Αργότερα, ο μαθητής και διάδοχος του Αριστοτέλη, ο Θεόφραστος, ο οποίος ασχολούνταν και έχει γράψει πολλά για την βοτανική, αναφέρει για πρώτη φορά συγκεκριμένα τον χυμό της παπαρούνας. Το δηλητήριο με το οποίο καταδικάστηκε να πεθάνει ο αείμνηστος Σωκράτης, μάλιστα, το κώνειο, αναμειγνυόταν κάποιες φορές και με το όπιο. Έτσι, όποιος το έπινε, οδηγούνταν στον θάνατο χωρίς να νιώσει σχεδόν καθόλου πόνο.
Κατά την περίοδο κυριαρχίας των Ρωμαίων, πολλές γνωστές προσωπικότητες είχαν στα εργαστήριά τους το όπιο και έγραφαν για αυτό στα έργα τους. Συγκεκριμένα, ο Έλληνας γιατρός, φαρμακοποιός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος, Διοσκουρίδης, ο Ρωμαίος συγγραφέας, φυσιοδίφης και φυσικός φιλόσοφος Πλίνιος, ο Έλληνας φιλόσοφος Κέλσος, ο οποίος το σύστηνε πριν από την πραγματοποίηση χειρουργείου, μέχρι και ο Γαληνός, ο δεύτερος σπουδαιότερος Έλληνας γιατρός της αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη.
Την ίδια εποχή, το όπιο ήταν ένα από τα 64 υλικά, που χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή της λεγόμενης «θηραϊκής». Το όπιο, μαζί με κανέλα, μύρο, μέλι, δέρμα οχιάς (έτσι για να σπάσει την τόση γλύκα) και άλλα δεκάδες υλικά, λέγεται ότι συνέθεταν ένα φάρμακο, το οποίο ήταν δυνατό να δράσει ως αντίδοτο σε δηλητήρια.
Αυτοί που φαίνεται να το τιμούσαν ιδιαίτερα, ήταν οι Άραβες γιατροί του 1.000 μ.Χ. Ακόμα και ο Αβικέννας, πασίγνωστος και σπουδαίος Πέρσης ιατροφιλόσοφος του 11ου αιώνα μ.Χ., πρότεινε την χρήση του πικρού χυμού, για αναλγητικό πόνων του γαστρεντερικού συστήματος και παθήσεων των ματιών.
Στον Μεσαίωνα, ειδικά στα σκοτεινά χρόνια της Δύσης, μια ποσότητα οπίου βρισκόταν πάντα σε ένα από τα μικρά μπουκαλάκια και φιαλίδια των γιατρών της εποχής, οι οποίοι είχαν να αντιμετωπίσουν πολύ δύσκολες περιπτώσεις. Τότε χρησιμοποιούνταν ως υπνωτικό και αναλγητικό, συνήθως πριν από χειρουργικές επεμβάσεις, οι οποίες εκείνη την εποχή, κακά τα ψέματα, ήταν λίγο του ποδιού… Οπότε σίγουρα το όπιο θα παρείχε μεγάλη βοήθεια στον χειρουργούμενο.
Τους επόμενους αιώνες, αφού θεωρήθηκε για λίγο θεραπεία για την πανώλη, τον «Μαύρο Θάνατο» των μεσαιωνικών χρόνων, συνέχισε να βοηθά στις αϋπνίες και τους οξείς πόνους. Κάποια στιγμή, όμως, ανακαλύφθηκε η δεύτερη φύση του.
Την Εποχή των Ανακαλύψεων, αφού οι Ευρωπαίοι αντιλήφθηκαν ότι υπήρχαν κι άλλοι τόσοι άνθρωποι που ζούσαν σε μέρη που εκείνοι ούτε που τα είχαν φανταστεί, γνώρισαν άπλετες συνήθειες των λαών με τους οποίους ήρθαν σε επαφή. Αρκετές από αυτές, μάλιστα, τις υιοθέτησαν κιόλας. Βλέποντας τους ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής, ντυμένους με δέρματα και φανταχτερά φτερά, να καπνίζουν, αποφάσισαν να τους μιμηθούν. Έτσι, ξεκίνησε η ανάμειξη του οπίου με τα καπνά. Από εκείνο το σημείο και μετά, ξεκίνησε το εμπόριό του ως ναρκωτικό.
Ακολούθησαν δύο πόλεμοι ανάμεσα σε Ευρώπη και Κίνα για δασμούς και εμπορικά δικαιώματα του οπίου και της μορφίνης. Ακολούθησε η επιπλέον επεξεργασία της μορφίνης και η παραγωγή της γνωστής σε όλους ηρωίνης.
Η παπαρούνα, ένα φυτό που φαντάζει αθώο, κρύβει πίσω από τα φύλλα του μια ιστορία που φτάνει μέχρι την απώτατη αρχαιότητα. Μια ιστορία κατά της διάρκεια της οποίας, μετατράπηκε από «φυτό της χαράς», όπως το έλεγαν οι Σουμέριοι, σε φάρμακο και τελικά σε ναρκωτικό και μάλιστα παράνομο… Ίσως θα μπορούσαμε να πούμε, ότι είναι ένα από τα πιο ύπουλα λουλούδια που υπάρχουν.
Βιβλιογραφία:
