Σπύρος Αραβανής, Ζεστά Ποτά, εκδ. Οξύ, σελ. 176
Το βιβλίο μοιάζει σαν ένα νεανικό δωμάτιο που επιστρέφεις μετά από καμπόσες δεκαετίες και σε παίρνει ο αέρας της εποχής... Τα «Ζεστά Ποτά» του Σπύρου Αραβανή κάνουν ακριβώς αυτό: ανασύρουν μιαν εποχή επιχειρώντας μια δεύτερη ηχογράφηση, της δεκαετίας του ’80 στο μεδούλι της μνήμης.
Ο Αραβανής καθιστά σαφές από την αρχή ότι αυτό που τον ενδιαφέρει δεν είναι να ξαναζεστάνει τα ΠΟΤΑ αλλά να μας τα σερβίρει αλλιώς: αργά, με επιμονή, με μια αθόρυβη κίνηση του χεριού που καθορίζει τον ρυθμό χωρίς να τον επιβάλλει. Διαβάζοντας τα «Ζεστά Ποτά», νιώθεις πως πίσω από κάθε ιστορία υπάρχει ένας μικρός παλμός∙ σαν το φως από εκείνους τους κίτρινους λαμπτήρες στα βενζινάδικα των προαστίων που έλεγαν «Ζεστά Ποτά» και χωρίς να το ξέρουν, έδιναν τίτλο σε μιαν ολόκληρη εποχή. Ξεκινά από το Μπραχάμι, μια λαϊκή γειτονιά, όπου δυο αδέλφια από άκουγαν Grateful Dead και Velvet Underground.
Το βιβλίο έχει αυτό το παράξενο, σπάνιο χάρισμα που αποδίδει στα γεγονότα την έντασή τους. Όλα στο κείμενο πάλλονται: οι κασέτες στο κασετόφωνο, οι φιλίες που γεννιούνται με το χασμουρητό του ξημερώματος, η ανάγκη μιας γενιάς να ξεφύγει από την ασφυξία ανακαλύπτοντας στα τραγούδια ένα «φιλόξενο σπίτι». Ταυτόχρονα , ο συγγραφέας, κρατάει την ιστορία στη σωστή της αναλογία: ούτε αγιογραφία ούτε μεγαλοστομίες.
Οι Κατσιμιχαίοι δεν αναδεικνύονται ως «σύμβολα» αλλά ως άνθρωποι που έμαθαν να κουβαλούν τις μικρές στιγμές της ζωής σαν ύλη για τραγούδι. Η αξία αυτού του δίσκου βρίσκεται στην ακρίβεια της μικρής παρατήρησης, εκείνων των λεπτομερειών της ζωής που δεν λέγονται αλλά σου εντυπώνονται.
Το βιβλίο χτίζεται πάνω σε μαρτυρίες που λειτουργούν σαν ρωγμές φωτός : ο Ρασούλης, που μπαίνει μέσα στο στούντιο με τον δικό του θορυβώδη μυστικισμό και επιβάλει να συμπεριληφθεί και ο «Φάνης» στον δίσκο επειδή καταλαβαίνει πως αν δεν μπει, η εποχή θα χάσει τον καθρέφτη της. Ο Ζιώγαλας που εμφανίζεται σαν φίλος, συνοδοιπόρος και μυθικός μάρτυρας. Η Ντόρα Ρίζου που θυμάται το βενζινάδικο της Αγίου Δημητρίου σαν τόπο ιερότητας. Ο ηχολήπτης, ο φωτογράφος, οι μπάρες της Αθήνας, οι παμπ του Βερολίνου. Όλοι στοιχειά μιας διαδρομής που συνδέει τη συναισθηματική μνήμη με την πολιτιστική ιστορία.
Και μέσα σε όλα αυτά, και οι μικρές λεπτομέρειες της δεκαετίας του ’80 που ο Αραβανής ανασύρει με την ακρίβεια συλλέκτη: την ανεργία, τις απεργίες, τα μαγαζιά, τη νυχτερινή Αθήνα. Τους νεολαϊκούς μύθους που γεννιούνταν δίπλα στους ήρωες του Ντίλαν. Το πολιτικό κλίμα ως ατμόσφαιρα. Ένα διαρκές «γιατί έτσι;» που υπόγεια εξηγεί γιατί τα τραγούδια έπιασαν στο κόκκαλο όσων τα άκουσαν. Γιατί οι Κατσιμιχαίοι δημιούργησαν έναν δίσκο που συνόψισε μια εποχή που δεν είχε επίγνωση της ομορφιάς της.
Ο Αραβανής θέλει να μας πει ότι τα τραγούδια αυτά δεν έγιναν θρύλοι εκ των υστέρων, αλλά ήταν εξαρχής ζωντανά σώματα. Το «Ρίτα Ριτάκι» ο «Φάνης» το «Μια βραδιά στο Λούκι» μας βοηθούν να θυμόμαστε τον εαυτό μας. Το βιβλίο αυτό, περιγράφει τα Ζεστά Ποτά ως έναν τρόπο να αντιλαμβάνεσαι τη ζωή. Η αφήγηση του Αραβανή έξυπνα αποφεύγει το παθητικό νοσταλγικό ύφος προτείνοντας να ξανακούσεις τον δίσκο από την αρχή, για να σταθείς απέναντι σε ό,τι υπήρξε κάποτε αληθινό για σένα. Για να σου επιτρέψει να συγκινηθείς με τον τρόπο που δεν επιτρέπει πια η εποχή: χωρίς ειρωνεία, κυρίως δίχως την κυνική απόσταση που μας έμαθε το σήμερα.
Τα «Ζεστά Ποτά» είναι ένα βιβλίο που σου απευθύνεται με την ένταση της μνήμης και την ακρίβεια της έρευνας. Πατάει στο προσωπικό αλλά δεν εγκλωβίζεται σε αυτό. Δεν εξιδανικεύει, δεν μελοποιεί τη νοσταλγία. Είναι μια ιστορία δύο αδερφών που έψαχναν έναν ήχο και τελικά βρήκαν μια ταυτότητα. Είναι όμως ταυτόχρονα και μια ιστορία της Αθήνας που μεγάλωνε, της κοινωνίας που άλλαζε, των ανθρώπων που έμαθαν πάλι να κοιτάζουν τον εαυτό τους μέσα από ένα τραγούδι.
Διαβάζοντάς το, ξαναθυμάσαι ότι η μουσική δεν ήταν ποτέ «υπόκρουση». Ήταν τρόπος να ζήσεις. Τρόπος να μεγαλώσεις. Και τελικά, τρόπος να καταλάβεις ποιος ήσουν, ποιος είσαι, ποιος θα μπορούσες να είσαι.
Τα «Ζεστά Ποτά» του Σπύρου Αραβανή μοιάζουν με ένα μικρό ταξίδι στο υπόγειο φως μιας εποχής που τραγουδούσε γράφοντας ιστορία...
*Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης είναι συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας
