Οι απαντήσεις στο ερώτημα του παρόντος σημειώματος ποικίλουν ομοίως με τον ορισμό που προσδίδει καθένας μας στην Τέχνη. Το πλαίσιο προσδιορίζει: είθισται, σε δημοκρατικές κοινωνίες να πρυτανεύει η προστασία των δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένων κάθε ειδών ελευθερίας. Μόνο που σήμερα, ακόμη και σε αυτές τις κοινωνίες, η Τέχνη και η ελευθερία του καλλιτέχνη εντός σεβόμενου πλαισίου, τείνουν να υποδαυλίζονται.
Από τους βανδαλισμούς σε δημόσια γλυπτά και μνημεία έως τους βανδαλισμούς έργων που εκτίθενται σε μουσεία, από την κατάργηση των προγραμμάτων DEI περί συμπερίληψης από τον Τραμπ έως τους δασμούς 100% που επέβαλλε στις ταινίες που παράγονται εκτός ΗΠΑ, από την αδιάφορη περιήγηση σε ένα μουσείο έως τον κακεντρεχή σχολιασμό περί ενός έργου τέχνης απουσία γνωστικού πεδίου, καταδεικνύεται πως η τέχνη και ο πολιτισμός καλούνται να αντιμετωπίσουν τη βία σε κάθε της μορφή. Ερώτημα που τίθεται επιτακτικά είναι εάν ο πολιτισμός μπορεί να αντισταθεί στη βαρβαρότητα.
Από ποιους κινδυνεύει πρωτίστως η τέχνη; Από τους ανθρώπους και το σκεπτικό τους. Κινδυνεύει από κάθε είδους κάθετες και ακραίες σκέψεις, από απόψεις ακροδεξιών ομάδων, από την απολυτότητα που δεν επιδέχεται διάλογο. Κι έτσι κινδυνεύουν οι χώροι όπου φιλοξενείται η τέχνη και ευρύτερα η γνώση, εν προκειμένω τα μουσεία. «Να γίνουν φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών με σκοπό την ενίσχυση της μόρφωσης, την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των λαών» είναι το μήνυμα της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων η οποία καθιερώθηκε –το 1977– από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), να τιμάται κάθε χρόνο στις 18 Μαΐου. Η δε, καθιέρωση, έγινε στην προσπάθεια του ICOM να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Στις 18 Μαΐου, που τα μουσεία γιορτάζουν και είναι επισκέψιμα με ελεύθερη είσοδο στο κοινό προσφέροντάς του ποικιλία δράσεων, σε όλη τη χώρα, καλούμαστε να διερωτηθούμε πώς μπορούν να προστατευθούν τα μουσεία από τον κάθε είδους βανδαλισμό τους. Πρωτίστως, τους πρέπουν εγκώμια για το τι είναι και τι μας προσφέρουν κάτι που επίσης εδράζεται στην υποκειμενικότητα.
Διαφορετικών μεγεθών και αρχιτεκτονικής τα μουσεία, στέκονται σε διάφορα σημεία ανά τις πόλεις και τις περιφέρειες, αποτελώντας στυλοβάτες του πολιτισμού. Υπάγονται στον πολιτισμό, τον προφυλάσσουν αλλά και τον παράγουν, προσφέρουν ένα ταξίδι στο χρόνο αλλά και διατηρούν ανεξίτηλη τη μνήμη όσων έχουν παρέλθει. Καθένα από τα μουσεία αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό που επίκειται φροντίδας και προσοχής από την πολιτεία και τους επισκέπτες· τους επισκέπτες εκείνους που θα επικεντρώσουν τον αμφιβληστροειδή τους στα εκθέματα σαν ερασιτέχνες αρχαιολόγοι προκειμένου να ρουφήξουν όσα περισσότερα μπορούν από αυτά, και όχι ως απλοί περαστικοί.
Τους επισκέπτες που σαν σταθούν μπροστά από ένα αρχαιολογικό εύρημα, έναν πίνακα ζωγραφικής, ένα γλυπτό, ένα βίντεο, ένα τεχνολογικό επίτευγμα, ένα γεωλογικό εύρημα, ένα πείραμα, μία πιθανή αναπαράσταση του μέλλοντος, μπορούν να τα ενσωματώσουν στη σκέψη τους – καθένας με τον δικό του τρόπο.
Η «ποικιλία» στα ανωτέρω εκθέματα έγκειται στις ποικίλες κατηγορίες των μουσείων. Στον δικό μου αμφιβληστροειδή αποτελούν μία ξεχωριστή κοινότητα εντός της πραγματικότητας και –εκτός από τον εκπαιδευτικό τους χαρακτήρα– συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, συμπεριλαμβανομένης της θεραπευτικής τους λειτουργίας· μία πανάκεια για την ψυχική υγεία και ισορροπία, μία ανάγκη που διαφαίνεται και από την ύπαρξη προγραμμάτων art therapy.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
«Θεραπεύουν» τα μουσεία, αλλά, ως ζωντανοί οργανισμοί, μπορούν –όπως αναφέραμε παραπάνω– να πληγωθούν: είτε από την αναλγησία και αφεθούν στη φυσική φθορά του χρόνου, από την ενδεχόμενη ασέβεια επισκεπτών είτε από βανδαλισμό. Τα καθιστά (σ.σ τα μουσεία) επίσης υποψήφια θύματα γεωπολιτικών εξελίξεων, ενώ, τη Σύμβαση της Χάγης για την υποχρέωση προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπτωση ενόπλων συγκρούσεων μπορεί να «σπάσει» μια φυσική καταστροφή, καθότι αυτή δεν έχει δεσμευτεί για το αντίθετο.
Μία διαφορετική κάθε φορά συνθήκη η επίσκεψη σε κάθε ένα από τα μουσεία καθότι «η τέχνη είναι ένα ψέμα που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια» (Πικάσο).
Πηγή κεντρικής φωτ.: Shutterstock
