Από την αρχαιότητα, οι αρχιτέκτονες έσπαγαν το κεφάλι τους για να βρουν τρόπους να προστατευτούν και να διατηρηθούν τα δημιουργήματα τους για πάντα. Ή τουλάχιστον για όσο περισσότερο γινόταν… Μία «πατέντα», λοιπόν, που είχαν σκαρφιστεί, ήταν οι υδρορροές. Θα μου πείτε, γιατί να γραφτεί ένα ολόκληρο άρθρο για απλές υδρορροές; Έλα ντε. Ο μόνος τρόπος για να το ανακαλύψετε, είναι να χαθείτε στη δίνη του κειμένου. Trust the process (και την αρθρογράφο).
Από την εποχή των αρχαίων Αιγυπτίων, των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων, κτήρια και κυρίως ναοί είχαν πάντα υδρορροές. Αποτελούσαν βασικά αρχιτεκτονικά κατασκευάσματα, τα οποία δημιουργούσαν διόδους εξόδου του νερού της βροχής, ώστε να αποφεύγονται οι καταστροφικές επιπτώσεις πρώτα της υγρασίας και έπειτα της διάβρωσης.
Καθώς, όμως, οι άνθρωποι του μακρινού παρελθόντος προίκιζαν κυριολεκτικά τα πάντα με «ψυχή», δεν άφησαν ούτε τις υδρορροές χωρίς χαρακτήρα. Έτσι, στις άκρες και τις γωνίες των κτηρίων, κοιτούσαν από ψηλά τους περαστικούς λιοντάρια, γοργόνεια, τέρατα και άλλα μυθολογικά πλάσματα. Έστεκαν εκεί και εκτός από την κύρια δουλειά τους, προστάτευαν το κτήριο και από τα κακά πνεύματα. Οι δημιουργοί τους, δηλαδή, τους είχαν αποδώσει και αποτροπαϊκό χαρακτήρα.
Η εξέλιξή τους φτάνει μέχρι τον Μεσαίωνα, κατά τον οποίο οι μορφές τους πληθαίνουν και αποκτούν πολλές περισσότερες εκδοχές. Μάλιστα, δημιουργούνταν τόσο συχνά και με τόση μαεστρία στην κατεργασία των υλικών τους, που χρησιμοποιήθηκαν από την Καθολική Εκκλησία για την ενίσχυση της πίστης και απέκτησαν φήμη μέσα από μύθους και θρύλους που πλέχθηκαν γύρω τους. Στη Δυτική Ευρώπη συγκεκριμένα, είχαν όλα ένα όνομα και ήταν γνωστά στους κατοίκους κάθε πόλης που επέβλεπαν. Δεν είναι άλλα, από τα λεγόμενα «gargoyle» («γκαργκόιλ»).
Τα gargoyle, έχουν γκροτέσκο στυλ, το οποίο στοχεύει στην πρόκληση ανάμεικτων συναισθημάτων στον θεατή, μέσα από την μεταφυσική, ενίοτε φρικιαστική και τρομακτική, κωμική και καυστική αύρα που αποπνέουν. Λογικό είναι, λοιπόν, το ότι συναντώνται στα μεσαιωνικά γοτθικά κτήρια, τα οποία χαρακτηρίζονται από τη σκοτεινή επιβλητικότητα και το αιχμηρό τους παρουσιαστικό.
Υπάρχουν πολλές υποθέσεις για την προέλευση και τη σημασία της ονομασίας τους. Μία εικασία, είναι ότι προέρχεται από την γαλλική λέξη «gargouille», η οποία σημαίνει «λαιμός, οισοφάγος» και αυτό γιατί τα αγάλματα αυτά είναι κούφια, συνδέονται με αγωγούς με το κτήριο και το νερό της βροχής απομακρύνεται από αυτό μέσω του στόματός τους. Υπάρχουν, επίσης, λατινικές λέξεις όπως οι «gurgulio», «gargula», των οποίων η ρίζα παραπέμπει στον θόρυβο του γάργαρου νερού. Τέλος, μπορεί κάποια σχέση με αυτά να έχει και η ιταλική φράση «grondaia sporgente», που σημαίνει «προεξέχουσα υδρορροή».
Οι μορφές των μεσαιωνικών gargoyle ήταν πολυποίκιλες και είχαν διάφορους συμβολισμούς. Συνήθως αποτελούσαν «δάνεια» από το ζωικό βασίλειο. Ο σκύλος και ο αετός, ο πρώτος λόγω της τυφλής πίστης του στους ανθρώπους και ο δεύτερος λόγω της οξείας όρασής του, θεωρούνταν προστάτες, επιβλέποντας από ψηλά. Άλλα ζώα συμβόλιζαν κάποια από τα λεγόμενα «επτά θανάσιμα αμαρτήματα» και λειτουργούσαν ως υπομνήσεις της αποφυγής τους από τους πιστούς. Αυτά ήταν το λιοντάρι, το οποίο συμβόλιζε την υπεροψία και το φίδι, που παρέπεμπε στον φθόνο. Πίθηκοι υπήρχαν επίσης στις γωνιές των κτηρίων, οι οποίοι συμβόλιζαν την πονηριά και την τεμπελιά.
Ο λύκος ήταν επίσης συχνή μορφή και παρόλο που συνήθως είχε αρνητική φήμη, ως αρχιτεκτονική λεπτομέρεια συμβόλιζε την ομαδική επιβίωση, συνεργασία και προστασία. Από την μυθολογία, έκανε αισθητή την παρουσία της η Χίμαιρα, ένα τρομακτικό πλάσμα με σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού και ουρά φιδιού. Ως gargoyle απεικονίζονταν και άνθρωποι, οι οποίοι στέκονταν με στόματα ορθάνοιχτα, εκπροσωπώντας τις φωνασκούσες ψυχές αυτών που υπέμεναν την αιώνια καταδίκη.
Ίσως, όμως, να προήλθαν και από έναν μεσαιωνικό γαλλικό μύθο, που συνδέεται με την ιστορία του Αγίου Ρωμανού της Ρουέν. Σε αυτήν την πόλη της Βόρειας Γαλλίας, λοιπόν, λέγεται ότι κατά την εποχή βασιλείας του Κλοτέρ Β’, τον 7ο αιώνα μ.Χ., συνέβη κάτι φοβερό. Μια μέρα, αναδύθηκε από τα νερά του Σηκουάνα ένας τεράστιος αιμοβόρος δράκος, ο οποίος άρχισε να καταστρέφει την πόλη και να σκοτώνει τους κατοίκους της. Πλημμύριζε τους δρόμους με τα κύματα που προκαλούσε και κανείς δεν μπορούσε να ξεφύγει από την πύρινη λαίλαπα που εξαπέλυε. Οι ντόπιοι, ονόμασαν αυτόν τον δράκο «Gargouille».
Ο Αρχιεπίσκοπος της Ρουέν, ο Άγιος Ρωμανός, αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Βγήκε στον δρόμο της πόλης και αναζήτησε ακολούθους για να αποτελειώσουν το τέρας. Ο μόνος, όμως, που προσφέρθηκε να τον ακολουθήσει, ήταν ένας φυλακισμένος. Αφού είχε ούτως ή άλλως καταδικαστεί σε θάνατο (λόγω φόνου), προτίμησε τον δράκο από την κρεμάλα. Ας πέθαινε τουλάχιστον «ηρωικά».
Όταν οι δύο άντρες έφτασαν στην σπηλιά του Gargouille, εκείνος ήταν έτοιμος να τους ψήσει ζωντανούς. Ο Άγιος Ρωμανός, πρόβαλε μπροστά στο πλάσμα έναν σταυρό. Αμέσως, εκείνο έκανε πίσω. Έσκυψε το φολιδωτό του κεφάλι και υποτάχθηκε στους ανθρώπινους δικαστές του. Ο Αρχιεπίσκοπος και ο κατάδικος τον έδεσαν και τον μετέφεραν στην πόλη, όπου και τον έκαψαν.
Ολόκληρο το σώμα του έγινε στάχτη. Μόνο το κεφάλι του αντιστάθηκε στις φλόγες. Έτσι, οι κάτοικοι το κάρφωσαν στην πρόσοψη του καθεδρικού ναού, για να θυμίζει την ανδρεία τους και το θαύμα του Αγίου Ρωμανού και να προστατεύει την πόλη από οποιαδήποτε άλλα κακά πνεύματα και κτηνώδη πλάσματα ήθελαν να εισβάλλουν.
Μάλλον, μακρινοί συγγενείς του, λοιπόν, οι πετρωμένοι δράκοι που κοσμούσαν από τότε και έπειτα τα κτήρια των προληπτικών ανθρώπων του Μεσαίωνα, οι οποίοι κυριεύονταν από τον δεισιδαιμονικό φόβο που χαρακτήριζε την εποχή τους.
Οι κολλητοί του Κουασιμόδου, συνεχίζουν να στέκουν ακλόνητοι στις θέσεις τους, παρατηρώντας εκατομμύρια ανθρώπους που πέρασαν και περνούν κάτω από τα ψηλά γοτθικά κτήρια όλους αυτούς τους αιώνες, ως ακούραστοι φύλακες. Ακόμα υπάρχουν φήμες, που λένε ότι τη νύχτα, τα αγάλματα αυτά ζωντανεύουν και αποκτούν σάρκα και οστά. Περιπλανιούνται στις πόλεις, στους σκοτεινούς δρόμους και τα σοκάκια, προστατεύοντας τους κατοίκους από το κακό και την ημέρα, επιστρέφουν στα πόστα τους και πετρώνουν με το άγγιγμα του ήλιου.
Βιβλιογραφία
(Offline post) - https://www.offlinepost.gr/2024/09/08/oi-muthoi-twn-gkargkoil-apokalyptoun-tous-thryloys-pisw-apo-toys-petrinoys/
(in.gr) - https://www.in.gr/2019/04/16/world/gkargkoil-oi-fylakes-tis-panagias-ton-parision/
(cityculture.gr) - https://cityculture.gr/gkargkoil-i-meseoniki-filakes-tis-evropis/
(Μηχανή του Χρόνου) - https://www.mixanitouxronou.gr/oi-daimones-tis-panagias-ton-parision-poy-exolothreyse-o-episkopos-kai-eginan-symvolo-tis-machis-kata-toy-kakoy-sto-telos-chrisimeysan-os-ydrorroes/
(Πύλη για την ελληνική γλώσσα) - https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/encyclopedia/hellenistic/page_027.html
(Πύλη για την ελληνική γλώσσα) - https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%22%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%AD%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%82+-%CE%B1+-%CE%BF%22&dq=
(scrid.com) - https://www.scribd.com/document/699897489/%CE%93%CE%BA%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%AD%CF%83%CE%BA%CE%BF-1
