Στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης και της ραγδαίας ψηφιακής εξέλιξης, οι βιβλιοθήκες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους. Από παραδοσιακοί χώροι φύλαξης και μελέτης, «μεταμορφώνονται» σε σύνθετα οικοσυστήματα όπου συνυπάρχουν η φυσική και η ψηφιακή πληροφορία, η τεχνολογική και η κοινωνική καινοτομία, η δημοκρατία και η συμμετοχή.
Παράλληλα, καλούνται να διασφαλίσουν ισότιμη πρόσβαση στη γνώση και να ενισχύσουν τον ρόλο των επαγγελματιών πληροφόρησης ως θεματοφυλάκων της ηθικής χρήσης της τεχνολογίας. Επιπλέον, οφείλουν να παραμείνουν σταθεροί, αξιόπιστοι και συμπεριληπτικοί χώροι για όλους.
Κεντρικός άξονας αυτής της μετάβασης είναι η τεχνολογική ισότητα: η ανάπτυξη υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις ανάγκες διαφορετικών κοινοτήτων, η ενίσχυση της ανοικτής επιστήμης και η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση. Παράλληλα, η εμπειρία του χρήστη -φυσική και ψηφιακή- βρίσκεται πλέον στον πυρήνα της ταυτότητας μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης: καθολική πρόσβαση, ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός, πολυκαναλική εξυπηρέτηση και ενεργή συμμετοχή του κοινού στη διαμόρφωση υπηρεσιών και δράσεων.
Εξίσου σημαντικός πυλώνας είναι οι συνεργασίες. Η συνδημιουργία με πανεπιστήμια, πολιτιστικούς φορείς και διεθνείς οργανισμούς ενισχύει την εξωστρέφεια και καθιστά τις βιβλιοθήκες ζωντανούς οργανισμούς που συμβάλλουν ουσιαστικά στη δημόσια ζωή.
Τα παραπάνω συμπεράσματα και οι προκλήσεις για τον ρόλο των βιβλιοθηκών σήμερα, παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου Designing Belonging: Libraries as Inclusive and Open Public Spaces, που πραγματοποιήθηκε στους χώρους της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στις 1 και 2 Δεκεμβρίου 2025, με πρωτοβουλία της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών.
Χαιρετίζοντας το συνέδριο, η Γενική Διευθύντρια της ΕΒΕ, Δρ Χρύσα Νικολάου σημείωσε: «Οι βιβλιοθήκες είναι χώροι όπου συναντώνται όλες οι μορφές επικοινωνίας -φυσικής, ψηφιακής ή συνδυαστικής. Καθώς αναλογιζόμαστε τον μελλοντικό τους ρόλο, οφείλουμε να σκεφτούμε πώς μπορούμε να υπηρετούμε καλύτερα κάθε άνθρωπο και κάθε κοινότητα».
Σε αυτό το πλαίσιο, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος επιδιώκει να λειτουργήσει ως εθνικός κόμβος, υποστηρίζοντας τη δια βίου μάθηση, τις ψηφιακές δεξιότητες και την ανοιχτή επιστήμη. Παράλληλα, η ΕΒΕ επενδύει σε πρακτικές που προωθούν τη συμπερίληψη: εμπλουτισμένες συλλογές για κάθε ηλικία, εξειδικευμένες υπηρεσίες για ερευνητές, διευρυμένη προσβασιμότητα για άτομα με αναπηρία, πολυγλωσσικές υπηρεσίες, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά προγράμματα, ενίσχυση του ψηφιακού της αποτυπώματος και αναβαθμισμένες υπηρεσίες απομακρυσμένης πρόσβασης. Η ΕΒΕ, ως ανοιχτός δημόσιος χώρος, προάγει τη δημοκρατία, τον διάλογο και τη συμμετοχικότητα.
