Μέσα στους κόλπους της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, γεννήθηκαν διάφορες μυστηριακές λατρείες, οι οποίες εξαπλώθηκαν λανθάνουσες σε διάφορα μέρη της ελληνικής επικράτειας και χωρίς να γίνεται αντιληπτό, διαμόρφωσαν ιστορικά τους τόπους όπου επικεντρώνονταν.
Πέρα από τα γνωστά Ελευσίνια Μυστήρια και τα Ορφικά, από τον 7ο αιώνα π.Χ., ξεκίνησε η λατρεία των Καβείρων. Αργότερα, κατά τον 4ο και 3ο αιώνα π.Χ., με την κυριαρχία των Μακεδόνων στην Ελλάδα, η λατρεία αυτή μεγαλώνει και αποκτά πιστούς συγκεντρωμένους σε συγκεκριμένες περιοχές.
Οι Κάβειροι. Θεότητες άγνωστης προελεύσεως, χωρίς καμία προφανή και καθαρή συγγένεια με τους διάσημους θεούς του Ολύμπου, θεωρούνταν θεοί της γονιμότητας, του αμπελιού και της θάλασσας. Ιερά προς τιμήν τους εντοπίζονται στη Θήβα και τη Λήμνο. Κέντρο λατρείας τους, όμως, ήταν η απομονωμένη και άγρια Σαμοθράκη.
Στο λεγόμενο Ιερό των Μεγάλων Θεών, όπου βρέθηκε και το περίφημο άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, λάβαιναν χώρα τα Καβείρια Μυστήρια. Χωρίς να είναι απόλυτα σίγουρο, υποστηρίζεται ότι η συμμετοχή σε αυτά τα μυστήρια δεν είχε περιοριστικά κριτήρια. Άνδρες και γυναίκες, ελεύθεροι πολίτες, άνθρωποι κάθε επαγγέλματος, ακόμα και δούλοι και ξένοι, εικάζεται ότι είχαν τη δυνατότητα και την ελευθερία να μυηθούν στο ιερό της Σαμοθράκης. Μετά, όμως, από τη μύηση δεν υπήρχε επιστροφή…
Οι μύστες (εκείνοι που προσφέρονταν να μυηθούν στη λατρεία των Καβείρων και να μάθουν τα μυστικά τους), ακολουθούσαν τις οδηγίες των μυημένων και έμπαιναν σε διαδικασίες καθαρμού και ατένισης της γνώσης των μυστηριωδών αυτών θεοτήτων, οι οποίες τελούνταν με αυστηρή εχεμύθεια. Μέσα από αυτή τη σειρά ιερών τελετών, πιστευόταν ότι οι Κάβειροι πρόσφεραν θεϊκή προστασία από τους κινδύνους της θάλασσας, σωτηρία των ναυαγών και ασφαλή ταξίδια. Όλα σημαντικότατα πλεονεκτήματα για οποιονδήποτε άνθρωπο της αρχαιότητας και κυρίως για τους άπλετους ναυτικούς, εμπόρους και στρατηγούς που κινούνταν συνεχώς στους αρχαίους θαλάσσιους δρόμους.
Ο μύθος λέει, ότι σε αυτό το ιερό είχαν μυηθεί ήρωες, Αργοναύτες, η βασίλισσα της Μακεδονίας και σύζυγος του Φιλίππου Β’, η Ολυμπιάδα, αλλά και ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος, πριν φύγει για τη μεγάλη εκστρατεία του στην Ασία.
Τόσο οι μύστες όσο και οι μυημένοι, έδιναν τον όρκο της απόλυτης σιωπής. Ακόμα και μετά από τις έρευνες που διεξάγονται με βάση την αρχαία ελληνική γραμματεία και τα αρχαιολογικά δεδομένα, δεν μπορούν να αποσπαστούν εύκολα απόλυτα σαφείς και έγκυρες πληροφορίες για τα μυστήρια αυτά. Γι’ αυτό και η φύση και το περιεχόμενο τους, παραμένουν ένα απόρρητο, καλά θαμμένο αρχαίο μυστικό, το οποίο μέχρι σήμερα δεν μας έχει αποκαλυφθεί…
