Η δήλωση του προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, Ακίλα Σάλεχ, καταγράφει αφενός την αποτυχία της Άγκυρας να εξασφαλίσει την κύρωση του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου από το Τομπρούκ και τον στρατάρχη Χαφτάρ, αφετέρου αναδεικνύει μια θέση που αμφισβητεί την επήρεια της Κρήτης στη μελλοντική οριοθέτηση ΑΟΖ σε ευθυγράμμιση με το τουρκικό αφήγημα, δημιουργώντας δεδομένα που η Αθήνα θα πρέπει να είναι έτοιμη να διαχειριστεί, δηλώνει ο αμυντικός αναλυτής Λάζαρος Καμπουρίδης σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη.
Ο Λάζαρος Καμπουρίδης αντιστράτηγος ε.α. και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Defense and Foreign Affairs, δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης ακυρώνει επί της ουσίας όχι μόνο το ίδιο το μνημόνιο, αλλά και τις μεταγενέστερες συμφωνίες που βασίστηκαν σε αυτό, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών συμφωνιών της Τρίπολης με την Άγκυρα. Αμφισβητείται συνολικά η νομιμοποίηση της κυβέρνησης της Τρίπολης να συζητά και να αποφασίζει επί ενεργειακών θεμάτων, επισημαίνει ο κ. Καμπουρίδης παραπέμποντας στη συνάντηση κορυφής του Αυγούστου Τουρκίας-Λιβύης-Ιταλίας.
Η χρονική στιγμή της παρέμβασης Σάλεχ συνδέεται με τις ευρύτερες γεωπολιτικές και ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, τη στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών που αναβαθμίζει το ρόλο Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας και το αμερικανικό ενδιαφέρον για τα οικόπεδα Ελλάδας και Λιβύης. Δηλώνει παρών στην ενεργειακή σκακιέρα και ενώ το τουρκολιβυκό ακυρώνεται, προκύπτει ότι μία ενιαία Λιβύη μελλοντικά θα έχει κοινή γραμμή απέναντι στην Ελλάδα στο ζήτημα της επήρειας των ελληνικών νησιών, κάτι για το οποίο, όπως υπογραμμίζει ο κ. Καμπουρίδης, η Αθήνα οφείλει να είναι προετοιμασμένη.
Συνέντευξη στην Ευαγγελία Μπίφη
Κύριε Καμπουρίδη, μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε τις δηλώσεις του προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, Ακίλα Σάλεχ, όσον αφορά το τουρκολιβυκό μνημόνιο και την επήρεια της Κρήτης στην οριοθέτηση ΑΟΖ; Πώς μεταφράζονται για τα εθνικά συμφέροντα και τι υποδεικνύουν για την Τουρκία;
Ο Ακίλα Σάλεχ ουσιαστικά έθεσε τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση όσον αφορά το τουρκολιβυκό μνημόνιο, υπενθυμίζοντας το προφανές: ότι δεν μπορεί να έχει διεθνή νομιμοποίηση ένα ανάλογο σύμφωνο εφόσον δεν έχει επικυρωθεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης.
Σαφώς και είναι θετική εξέλιξη όταν ο πρόεδρος της Βουλής της Λιβύης δηλώνει ξεκάθαρα πως θεωρείται άκυρο το μνημόνιο, γεγονός το οποίο καταδεικνύει πως απέτυχαν οι προσπάθειες της Τουρκίας να πάρει με το μέρος της, πέραν της Τρίπολης, και την εδρεύουσα στο Τομπρούκ της Ανατολικής Λιβύης Βουλή των Αντιπροσώπων, η οποία πρόσκειται στον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ. Από τον περασμένο Μάρτιο-Απρίλιο, η Τουρκία εξαγγέλλει ότι επίκεται η επικύρωση του μνημονίου από την Ανατολική Λιβύη, δηλαδή από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τον Χαφτάρ.
Εύλογα από ελληνικής πλευράς αξιολογείται θετικά η δήλωση του Ακίλα Σάλεχ, υπάρχει όμως και η άλλη διάσταση που αφορά στα ζητήματα οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα και εκεί οι αναφορές του προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης κινούνται ενάντια στα εθνικά μας συμφέροντα. Άρα, λοιπόν, πρέπει να βλέπουμε και τις δύο πλευρές.
Όσον αφορά το τουρκικολιβυκό μνημόνιο, ο Ακίλα Σάλεχ είπε το προφανές και κάτι το οποίο ο ίδιος επαναλαμβάνει εδώ και χρόνια· η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης ήταν εξ αρχής αντίθετη και ο Σάλεχ είχε καταγγείλει και στο παρελθόν ότι η τότε κυβέρνηση υπό τον Φαγέζ αλ-Σάρατζ, η γνωστή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNA), δεν είχε την εξουσιοδότηση να συνάπτει ανάλογες συμφωνίες, και μάλιστα όταν αυτές δεν έχουν λάβει επικύρωση από τη Βουλή.
Θα πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό ότι μια αντίστοιχη περίπτωση ήταν και η συμφωνία της Κύπρου με τον Λίβανο περίπου προ 20ετίας, η οποία από κυπριακής πλευράς δεν θεωρούνταν επαρκής, καθώς δεν είχε λάβει την επικύρωση από το Κοινοβούλιο του Λιβάνου.
Η Τουρκία από την πλευρά της όμως, λειτουργώντας πειρατικά όπως και σε άλλες περιπτώσεις, επένδυσε στην άρρηκτη σχέση με την κυβέρνηση της Τρίπολης, τότε υπό τον Σάρατζ, τώρα υπό τον Ντμπεϊμπά, και θεωρεί τη συμφωνία νόμιμη διότι έτσι εξυπηρετούνται τα συμφέροντά της, δεδομένου ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο θεωρήθηκε ως το πρώτο βήμα για την υλοποίηση του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Τώρα, πρόκειται συνολικά για μία αμφίσημη εξέλιξη για την Ελλάδα, καθώς ο Ακίλα Σάλεχ λαμβάνει μία θέση που, αν και επικαλείται το Διεθνές Δίκαιο, δεν δίνει καθόλου επήρεια στην Κρήτη όσον αφορά τη μελλοντική οριοθέτηση ΑΟΖ. Επικαλείται τη θέση της Τουρκίας στην ουσία, που λέει ότι μόνο η ηπειρωτική χώρα μπορεί να αποτελέσει βάση οριοθέτησης ΑΟΖ και αυτό αντίκειται στα εθνικά μας συμφέροντα.
Αλλά το ενδιαφέρον είναι ότι ο Σάλεχ μιλά πλέον για έναν διάλογο με πολλούς δρώντες - τη Λιβύη, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και την Τουρκία-, κάτι το προφανές άλλωστε καθώς αυτές είναι οι χώρες που διαθέτουν ακτές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως βάση οριοθέτησης ΑΟΖ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Γιατί η παρέμβαση αυτή από την Ανατολική Λιβύη ήρθε τώρα;
Διότι βλέπει τη στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσόγειος και τον αναβαθμισμένο ρόλο που αποδίδεται στην Ελλάδα και την Κύπρο, ειδικά στον ενεργειακό τομέα. Υπάρχει ενδιαφέρον από αμερικανικές εταιρείες και για τα ελληνικά οικόπεδα αλλά και για αυτά της Λιβύης. Και υπάρχει μια πρόθεση της Ελλάδας για ευρεία συμμετοχή χωρών της περιοχής στην οριοθέτηση ΑΟΖ. Προσπαθεί στην ουσία να πει και να δείξει ότι η Λιβύη είναι «παρούσα» και θα ήθελε, ως ενιαίος παράγοντας, να συμμετέχει σε αυτή τη συζήτηση. Άρα, ακυρώνει από τη μία πλευρά τις προσπάθειες της Τουρκίας και από την άλλη τρέχει να προλάβει τις εξελίξεις.
Αναμένετε κάποια αντίδραση από την πλευρά της κυβέρνησης της Τρίπολης;
Κατ’ αρχήν θα πρέπει να πούμε ότι κατόπιν της υπογραφής του τουρκολιβυκού μνημονίου το Νοέμβριο του 2019, η κυβέρνηση της Τρίπολης έχει προχωρήσει επί τη βάση του ανυπόστατου αυτού συμφώνου και σε άλλες ενεργειακές συμφωνίες για ενεργειακή εκμετάλλευση. Κατ’ επέκταση, η δήλωση Σάλεχ δεν ακυρώνει μόνο το ίδιο το τουρκολιβυκό μνημόνιο αλλά και τις συμφωνίες εκείνες που ακολούθησαν στη βάση αυτού.
Σας υπενθυμίζω τη συμφωνία της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης με την αντίστοιχη τουρκική TPAO για την εκμετάλλευση περίπου 22 οικοπέδων της Λιβύης, χερσαίων και θαλάσσιων. Μέσω αυτής της δήλωσης, ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, ακυρώνει ακόμη και αυτές τις συμφωνίες ενεργειακής εκμετάλλευσης, δεδομένου ότι αντιτίθεται σε όλα όσα συμφωνήθηκαν μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης στο διάστημα από τον Νοέμβριο του 2019, όταν και υπεγράφη το μνημόνιο, έως σήμερα.
Η δήλωσή του σίγουρα δεν είναι καθόλου αρεστή ούτε στην Άγκυρα, ούτε στην Τρίπολη, καθώς ανοιχτά τονίζει ότι η τελευταία δεν διαθέτει τη νομιμοποίηση να συνάπτει ανάλογες συμφωνίες με την Τουρκία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα. Υπάρχει διεθνής διάσταση δηλαδή, καθώς ας μην ξεχνάμε και την τριμερή συνάντηση κορυφής του Αυγούστου του 2025 στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ Τουρκίας, Λιβύης και Ιταλίας, όταν τέθηκαν επί τάπητος θέματα μεταναστευτικού, ενέργειας και περιφερειακής σταθερότητας.
Ο Ακίλα Σάλεχ έρχεται να ακυρώσει ακόμη και οτιδήποτε συζητείται ανάμεσα σε αυτό το τρίγωνο για θέματα που έχουν σχέση με οριοθέτηση ζωνών ή με εκμετάλλευση περιοχών υδρογονανθράκων. Όταν λέμε ότι στην τριμερή του Αυγούστου τέθηκαν θέματα ενέργειας, ερχόμαστε στην «καρδιά» της συζήτησής μας: δηλαδή, η Τρίπολη συζητά με Τουρκία και Ιταλία, ενώ έρχεται ο Ακίλα Σάλεχ και λέει ότι ουδεμία εξουσιοδότηση έχει η κυβέρνηση της Τρίπολης να χειρίζεται τέτοια ζητήματα.
Άρα, λοιπόν μιλάμε για μία δημόσια παρέμβαση του προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης μέσω της οποίας ακυρώνει συνολικά όχι μόνο το τουρκολιβυκό μνημόνιο αλλά και τα «απόνερα» αυτού, δηλαδή όλες τις συμφωνίες που ακολούθησαν ή βασίστηκαν στο συγκεκριμένο σύμφωνο.
Συνεπώς η πλευρά Σάλεχ-Χαφτάρ δηλώνει παρούσα στην ενεργειακή σκακιέρα, «αδειάζει» την κυβέρνηση Ερντογάν όσον αφορά τις προσπάθειες κύρωσης του τουρκολιβικού αλλά την ίδια στιγμή αμφισβητεί πλήρως την επήρεια της Κρήτης συμβαδίζοντας με το τουρκικό αφήγημα. Πώς καλείται να κινηθεί σε αυτό το πλαίσιο η Αθήνα;
Δηλώνει παρούσα στις μελλοντικές συζητήσεις που θα γίνουν από την αρχή για οριοθετήσεις θαλάσσιων ζωνών και κατ’ επέκταση για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Ακυρώνει, ναι, το μνημόνιο αλλά, καθώς βλέπω πανηγυρισμούς στην Ελλάδα γι΄ αυτό, τονίζω και πάλι ότι πρέπει να βλέπουμε και τις δύο όψεις του νομίσματος.
Ο τρόπος που το θέτει ο Ακίλα Σάλεχ -η μηδενική επήρεια της Κρήτης ως βάση οριοθέτησης ΑΟΖ- είναι αρνητικός για τα εθνικά μας συμφέροντα και σημαίνει είναι ότι εάν έλθει η στιγμή που θα υπάρξει μία νέα κυβέρνηση της ενιαίας Λιβύης στο μέλλον, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε αυτή τη θέση, η οποία στην ουσία «πάει με τα νερά» της Τουρκίας. Τρίπολη και Βεγγάζη-Τομπρούκ έχουν την ίδια θέση, δηλαδή δεν αναγνωρίζεται καμία επήρεια στα ελληνικά νησιά σε μελλοντική οριοθέτηση ΑΟΖ. Θα πρέπει να το έχουμε υπόψη στις συζητήσεις που κάνουμε, μιας και η Ελλάδα συζητά πλέον και με την Τρίπολη και με την Ανατολική Λιβύη, τη Βεγγάζη και το Τομπρούκ.
Είναι ωστόσο θετικό για εμάς ότι ξεκαθαρίζει ποια θέση θα τηρήσουν στο μέλλον, αν υπάρξει μια άλλη Λιβύη. Ανοίγει τα χαρτιά της και η Ανατολική Λιβύη και αυτό είναι καλό ώστε να γνωρίζουμε τι θα αντιμετωπίσουμε και να είμαστε έτοιμοι. Δηλαδή, πρόκειται για αποτυχία της Τουρκίας στην επιδίωξη να κυρωθεί το μνημόνιο και από το Τομπρούκ, αλλά να είμαστε έτοιμοι γιατί η δήλωση Σάλεχ μας δείχνει ότι στο μέλλον μια ενωμένη Λιβύη θα έχει ενιαία γραμμή, η οποία είναι αντίθετη στα εθνικά μας συμφέροντα.
Καθώς οι ευρύτερες εξελίξεις στα ενεργειακά στην Ανατολική Μεσόγειο δεν ευνοούν την Τουρκία, πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι δεν έχει άλλη «επιλογή» από το να προχωρήσει στην οριοθέτηση ΑΟΖ με τη Συρία. Θα αναμένατε μία τέτοια εξέλιξη;
Ενώ ο Τζολάνι, ο νέος μεταβατικός ηγέτης της Συρίας -γιατί είναι μεταβατικός, δεν έχει εκλεγεί- είχε ανακοινώσει αφότου ανέλαβε καθήκοντα στις 8 Δεκεμβρίου του 2025 ότι θα διεξάγονταν προεδρικές εκλογές σε μία διετία, τώρα μεταθέτει τον ορίζοντα στα τέσσερα χρόνια, δηλαδή θέλει τέσσερα χρόνια για τη σταθεροποίηση της κατάστασης.
Συνεπώς, η Τουρκία δεν θα περιμένει τον επόμενο πρόεδρο και θα πρέπει να αναμένουμε -εγώ τουλάχιστον θα το ανέμενα- ότι είναι πολύ πιθανό η Τουρκία να επιδιώξει συμφωνία για την ΑΟΖ με τη Συρία. Όμως, υπάρχουν κάποια σημαντικά αγκάθια.
Το πρώτο είναι ότι σε μία περίοδο κατά την οποία η Συρία έχει ανάγκη για τη σταθεροποίησή της κονδύλια από τη Δύση και από την Ευρωπαϊκή Ένωση -και η Κύπρος είναι χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης- εκτιμώ ότι ο Τζολάνι θα το απέφευγε γιατί έχει ανάγκη την υποστήριξη της ΕΕ και γνωρίζει πολύ καλά ότι θα υπάρξει αντίδραση, κυρίως από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας.
Θα το ήθελε πολύ η Άγκυρα -και είμαι σίγουρος ότι πιέζει προς την κατεύθυνση αυτή, δεδομένου ότι οι επόμενες εκλογές θα γίνουν έπειτα από μία τετραετία και θέλει να εκμεταλλευτεί την προεδρία Τζολάνι-, εκτιμώ όμως ότι επειδή ο Τζολάνι έχει ανάγκη τη Δύση και επειδή βλέπει επίσης ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δίνουν έναν ιδιαίτερο ρόλο στην Ελλάδα και στην Κυπριακή Δημοκρατία στην περιοχή όσον αφορά τα ενεργειακά, μία τέτοια απόφαση θα ήταν δίκοπο μαχαίρι.
Θα κάνει διπλές και τριπλές σκέψεις, θεωρώ, να υποκύψει στην πίεση της Άγκυρας. Δεν πρόκειται για εύκολη υπόθεση και δεν μπορεί να λάβει μια τέτοια απόφαση ο Τζολάνι εντελώς αβασάνιστα, καθώς αυτό που τον ενδιαφέρει τώρα είναι η σταθερότητα της χώρας και η υπογραφή μίας ανάλογης συμφωνίας με την Τουρκία θα προσέθετε μέτωπα, ενώ ήδη αντιμετωπίζει πλήθος σοβαρότατων ζητημάτων στο εσωτερικό της χώρας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense and Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.
