«Η απαρχή ήταν τα γεγονότα. Η κακοποίηση, ο φόνος και οι συνέπειες. Από εκεί και πέρα, προχώρησα στους χαρακτήρες και την πλοκή. Έπρεπε να καταλάβω και κατόπιν να καταγράψω το πώς η κάθε ηρωίδα αντιλαμβάνεται τα γεγονότα, πώς τα ερμηνεύει», μας λέει η συγγραφέας Γεωργία Συλλαίου, μιλώντας μας στο liberal.gr για το καινούργιο της μυθιστόρημα.
Η Γεωργία Συλλαίου, που αρέσκεται εξάλλου στο παιχνίδι της αυτό με τα κάτοπτρα, έτσι ξεκίνησε το 2012 «Στο ακρωτήρι» της, με τον ίδιο τρόπο συνέχισε το 2018 «Εκεί κάτω στον ουρανό» για να το απογειώσει φέτος στο καινούργιο βιβλίο της «Ο δικός της καθρέφτης» (εκδ. Πόλις). Ένα μαθηματικά δομημένο μικρό μυθιστόρημα, που ωστόσο αγκαλιάζει πολυπρισματικά όλα τα βαρίδια των κοριτσιών και της επαρχίας. Το παρελθόν που το κουβαλάμε από πόλη σε πόλη αιώνια, την κεντρική ζωή της εικόνας που ως ειμαρμένη κληθήκαμε ή μας έτυχε εδώ κάτω να ζήσουμε.
«Θεωρώ ότι ο χρόνος είναι ενιαίος. Οπότε φυσικά και το παρελθόν δεν είναι τετελεσμένο, εφόσον εξακολουθεί να υπάρχει και να λειτουργεί και στην παρούσα στιγμή. Επομένως αλλάζει την οπτική μας, όταν απαντώνται ερωτήματα στα οποία δεν βρίσκαμε λύση παλιότερα», θα μας πει αναφερόμενη στον διπλό μυθιστορηματικό χρόνο του βιβλίου που εκτυλίσσεται παράλληλα σε παρελθόν και παρόν: «Η μνήμη είναι πολύ σύνθετη. Μπορεί κάποιος να θυμάται φαντασιώσεις του που είναι πολύ ισχυρότερες από την λεγόμενη αλήθεια, ή αυτό που αποκαλούμε στα γρήγορα πραγματικότητα», διευκρινίζει.
Και μας μιλά για όλα. Πρωτίστως για τις λογοτεχνικές της εμμονές: «Η πρώτη και χειρότερη εμμονή είναι αυτή του θανάτου. Η λειτουργία της μνήμης. Οι μοναχικοί και οι ηττημένοι, οι ευάλωτοι και οι απρόβλεπτοι χαρακτήρες. Η ομορφιά και η σοφία της φύσης. Όσο για τις τεχνικές, μου αρέσει το παιχνίδι με τον χρόνο, το φλας μπακ, η κινηματογραφική ροή. Αλλά και η κλασική δομή που την χρησιμοποιώ συχνά σε διηγήματα, δηλαδή μια ιστορία με αρχή μέση και τέλος. Γρίφοι και αινίγματα; Η συμπεριφορά των ανθρώπων, οι αιτίες που τους οδηγούν σε ακραίες πράξεις, η στάση τους απέναντι στο ηθικό και το ανέντιμο.»
Αλλά και για τα δώρα ενός βιβλίου που ήδη αγαπήθηκε πολύ και συγκέντρωσε εγκωμιαστικές κριτικές:
«Συνομιλούσα με τους χαρακτήρες μου και έζησα μαζί τους πολύ καιρό, ακόμα και όταν είχε τελειώσει το βιβλίο. Τους αντιμετώπισα με κατανόηση και ταυτοχρόνως με ψυχρότητα – αυτή η αντίφαση ήταν κουραστική αλλά απαραίτητη», διευκρινίζει. «Το δώρο; Ήταν κάτι ανέλπιστο. Εισερχόμενη τόσο βαθιά στη ζωή κάποιων άλλων, το εγώ μου δέχτηκε ένα ωραιότατο πλήγμα. Από όλη αυτή τη διαδικασία, βγήκα πιο ταπεινή.»
Κυρία Συλλαίου, πόσο εφικτό είναι να ξεφύγει κάποιος από το παρελθόν του;
Δεν νομίζω ότι είναι εφικτό κάτι τέτοιο. Το παρελθόν είναι ίσως ο μόνος υπαρκτός χρόνος, εφόσον βέβαια επιμένουμε να διαιρούμε και να υποδιαιρούμε τον χρόνο.
Το παρελθόν είναι χρόνος τετελεσμένος ή αλλάζει ταυτόχρονα με την καινούργια οπτική μας; Θυμόμαστε μόνο ό,τι είναι αληθινό;
Θεωρώ ότι ο χρόνος είναι ενιαίος - η απάντηση αυτή αφορά και είναι η συνέχεια στην προηγούμενη ερώτηση. Οπότε φυσικά και το παρελθόν δεν είναι τετελεσμένο, εφόσον εξακολουθεί να υπάρχει και να λειτουργεί και στην παρούσα στιγμή. Επομένως αλλάζει την οπτική μας, όταν απαντώνται ερωτήματα στα οποία δεν βρίσκαμε λύση παλιότερα. Η μνήμη είναι πολύ σύνθετη. Μπορεί κάποιος να θυμάται φαντασιώσεις του που είναι πολύ ισχυρότερες από την λεγόμενη αλήθεια, ή αυτό που αποκαλούμε στα γρήγορα πραγματικότητα.
Στο καινούργιο σας μυθιστόρημα «Ο δικός της καθρέφτης» το παρελθόν εξελίσσεται ταυτοχρόνως με το παρόν, ποια ήταν η απαρχή του βιβλίου; Οι ηρωίδες και το παρελθόν τους, το γεγονός και το κακοποιητικό παρόν, το πώς βιώνει την αλήθεια η καθεμιά τους;
Η απαρχή ήταν τα γεγονότα. Η κακοποίηση, ο φόνος και οι συνέπειες. Από εκεί και πέρα, προχώρησα στους χαρακτήρες και την πλοκή. Έπρεπε να καταλάβω και κατόπιν να καταγράψω το πώς η κάθε ηρωίδα αντιλαμβάνεται τα γεγονότα, πώς τα ερμηνεύει.
Θα μπορούσε συμφώνως με τον χαρακτήρα τους και ό,τι έζησαν, το μέλλον τους να ήταν διαφορετικό;
Πιθανόν. Συμπτώσεις και απρόβλεπτα συμβάντα θα μπορούσαν να τις οδηγήσουν σε άλλους δρόμους. Όμως αυτό, όπως και στην «πραγματική» ζωή, δεν θα το μάθουμε ποτέ.
Κυρία Συλλαίου, για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Αρχικά υπάρχει όντως μια εικόνα, μια ιδέα. Έπειτα όμως τα πράγματα διαφοροποιούνται δραματικά. Το πλάνο είναι απαραίτητο. Κρατάς σημειώσεις που δεν πρόκειται να δημοσιοποιηθούν, σελίδες ολόκληρες. Κάθε χαρακτήρας είναι καταγεγραμμένος με λεπτομέρειες: Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του, οι ιδιορρυθμίες του, τα πάντα. Μόνο έτσι έχεις ελπίδες να δημιουργήσεις χαρακτήρες που έχουν υπόσταση, ζωή. Μόνο αν μιλάς μαζί τους έχεις πιθανότητες να είναι πειστικοί. Η δομή είναι μια άλλη ιστορία. Με παιδεύει, αλλά το χαίρομαι. Σε κάθε ανάγνωση του κειμένου μου έσβηνα άχρηστες λεπτομέρειες και κυρίως εξυπνάδες. Επιδιώκω, και ελπίζω να το επιτυγχάνω, την λιτότητα.
Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Κανένα. Μπορεί σαν χαρακτήρας να είμαι παρορμητική και έχω ακούσει πολλές φορές να με αποκαλούν ονειροπαρμένη και απόκοσμη, αλλά σας διαβεβαιώνω πως όταν γράφω είμαι απολύτως συγκεντρωμένη και προσγειωμένη.
Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Φυσικά. Η πρώτη και χειρότερη εμμονή είναι αυτή του θανάτου. Η λειτουργία της μνήμης. Οι μοναχικοί και οι ηττημένοι, οι ευάλωτοι και οι απρόβλεπτοι χαρακτήρες. Η ομορφιά και η σοφία της φύσης. Όσο για τις τεχνικές, μου αρέσει το παιχνίδι με τον χρόνο, το φλας μπακ, η κινηματογραφική ροή. Αλλά και η κλασική δομή που την χρησιμοποιώ συχνά σε διηγήματα, δηλαδή μια ιστορία με αρχή μέση και τέλος. Γρίφοι και αινίγματα; Η συμπεριφορά των ανθρώπων, οι αιτίες που τους οδηγούν σε ακραίες πράξεις, η στάση τους απέναντι στο ηθικό και το ανέντιμο. Δεν επιδιώκω την πρωτοτυπία, αν προκύψει, προέκυψε.
Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Ανατροπές.
Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Κάτι καθόλου ηρωικό. Αντιθέτως, να έχει κάτι που τον πονά ή τον καταστρέφει.
Θα μπορούσατε να γράψετε μια ιστορία εν θερμώ; Μια ιστορία με αφορμή την πανδημία για παράδειγμα ή τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Όχι. Πιστεύω ότι πρέπει να περάσει χρόνος για να αφομοιωθούν τα γεγονότα ώστε να βγουν κάποια συμπεράσματα. Οι πληροφορίες είναι πολλές και συνήθως αντικρουόμενες, οπότε είναι δύσκολο να έχει κανείς μια πλήρη εικόνα και κυρίως τεκμηριωμένη άποψη για ό, τι συμβαίνει στην παρούσα στιγμή.
Κατά πόσο σας επηρεάζει το παρόν; Και πως ξεφεύγετε, τελικά, απ’ αυτό;
Με επηρεάζει και δεν μπορώ να του ξεφύγω. Όσο και να μην μου αρέσει η εποχή στην οποία ζω, πρέπει να βρω τρόπους να επιβιώσω και τελικά να ζήσω.
Τι λειτουργεί ως παυσίλυπον για σας στη σκληρή κι απειλητική εποχή μας; Το γράψιμο, το διάβασμα, η μουσική;
Δυστυχώς τίποτε ακριβώς από όλα αυτά. Βεβαίως και γράφω και διαβάζω και ακούω μουσική, αλλά δεν μπορώ να βγω από τον εαυτό μου μέσα από όλα αυτά – για μένα αυτό είναι το ζητούμενο. Ο μόνος τρόπος για να μην εξακολουθώ να λειτουργώ περιοριστικά ως μονάδα εγωιστική, είναι η επαφή μου με τη φύση και η σχέση μου με τα ζώα.
Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε; Η μουσική που σας μύησε στη μουσική;
Τα βιβλία του Τσαρλς Ντίκενς. Για τη μουσική, ειλικρινά, δεν θυμάμαι.
Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε; Συμβαίνει το ίδιο και όσον αφορά τη μουσική;
Επανέρχομαι πολύ συχνά στο μυθιστόρημα της Patricia Highsmith «Αυτή η γλυκιά αρρώστια». Ο εμμονικός χαρακτήρας του Ντέηβιντ Κέλσι με γοητεύει και μου είναι οικείος. Ακούω συχνά το τελικό χορωδιακό από τα «Κατά Ματθαίον Πάθη» του Μπαχ. Η δομή του είναι σοφή, η ροή συγκλονιστική.
Μετά απ’ αυτό το βιβλίο, βγήκατε αλλιώς; Ποια έκπληξη, ποιο δώρο, τελικά, σας επιφύλασσε;
Συνομιλούσα με τους χαρακτήρες μου και έζησα μαζί τους πολύ καιρό, ακόμα και όταν είχε τελειώσει το βιβλίο. Τους αντιμετώπισα με κατανόηση και ταυτοχρόνως με ψυχρότητα – αυτή η αντίφαση ήταν κουραστική αλλά απαραίτητη. Το δώρο; Ήταν κάτι ανέλπιστο. Εισερχόμενη τόσο βαθιά στη ζωή κάποιων άλλων, το εγώ μου δέχτηκε ένα ωραιότατο πλήγμα. Από όλη αυτή τη διαδικασία, βγήκα πιο ταπεινή.
