Νότια Ελλάδα. Πελοπόννησος. Ένας τόπος σημαδεμένος από την ιστορία. Ο φημισμένος «Μωριάς», κέντρο έναρξης της Επανάστασης και του Αγώνα για την Απελευθέρωση.
Η Πελοπόννησος έχει περάσει από πολλά χέρια. Συγκεκριμένα, από ένα σημείο και μετά, αμφιταλαντευόταν ανάμεσα σε Ιταλία και Τουρκία. Μετά τους Βυζαντινούς και την Άλωση της Πόλης το 1453, η φημισμένη χερσόνησος κυριαρχείται από τους Οθωμανούς. Μετά από δύο αιώνες περίπου, το 1685, οι Βενετοί καταφέρνουν να την εντάξουν στα εδάφη της Δημοκρατίας τους, αλλά δεν την κρατούν για πολύ. Οι Οθωμανοί επιστρέφουν και το 1715 την ανακαταλαμβάνουν.
Υπήρχε, όμως, ένα μέρος της, στο οποίο δεν μπορούσαν να διατηρήσουν απόλυτο έλεγχο. Ένα μέρος άνυδρο, βραχώδες και άγριο, με ανθρώπους σκληροτράχηλους, δυναμικούς και ανεξάρτητους. Χαρακτηριστικά τα οποία αν μη τι άλλο καλλιεργούν και διατηρούν το αίσθημα της ελευθερίας, που υπήρχε και στην υπόλοιπη χερσόνησο και δικαιολογεί τον ρόλο της ως κέντρο της μελλούμενης Επανάστασης.
Η Μάνη. Το τρίτο πόδι απ’ τα δεξιά. Ένα τοπωνύμιο αρκετά φορτισμένο, που έχει βαφτεί με αίμα… Ας μην είμαστε, όμως, τόσο δραματικοί. Η Μάνη, φημίζεται εκείνη την εποχή για τις βεντέτες και την επίλυση των διαφορών σώμα με σώμα, αλλά δεν αναφέρονται συχνά οι παράλληλοι ισχυροί δεσμοί των οικογενειών που την κυβερνούσαν.
Οι Τούρκοι δεν είχαν εύκολη πρόσβαση στην περιοχή και επειδή δεν υπήρχε άλλος τρόπος διοίκησης και οργάνωσής της, ανέλαβαν τα ηνία οι φατρίες. Η κάθε οικογένεια ήταν ενωμένη και αποκτούσε δύναμη καθώς μεγάλωναν και αυξάνονταν τα μέλη της και με τους γάμους με άλλες οικογένειες καλής καταγωγής. Αυτή η δύναμη, εκφραζόταν από το μέγεθος και την τοποθεσία των οικιών τους. Από τα λεγόμενα «πυργόσπιτα».
Ένα από τα πιο γνωστά πυργόσπιτα, βρισκόταν ανάμεσα σε δύο πεδιάδες, τον Κάμπο και το Βαθύ, στον Αγερανό. Ανήκε στην ξακουστή οικογένεια των Γρηγοράκηδων, οι οποίοι το έχτισαν εκεί δεκαετίες μετά την αποχώρηση των Βενετών, το 1782. Στην κορυφή ενός λόφου, δίπλα στη θάλασσα, μπορούσε να ελέγχει όλα τα σημεία του ορίζοντα και να προφυλάσσεται από στεριανούς και πειρατές.
Ιδρυτής του ήταν μάλλον, ο τότε καπετάνιος (δηλαδή αρχηγός) της οικογένειας Αντώνης Γρηγοράκης, ο οποίος μάλιστα είχε το μπεηλίκι της περιοχής. Ήταν ο 5ος μπέης της Μάνης, ο υπεύθυνος δηλαδή για την διοίκησή της, ορισμένος από τους Οθωμανούς. Μεγάλη και γνωστή οικογένεια όπως ήταν και με καλή φήμη ανάμεσα στους υπόλοιπους Μανιάτες, ο καπετάνιος έχτισε τον πύργο για να δείξει την υπεροχή τους.
Το σύστημα των πύργων δεν ήταν φεουδαρχικό, όπως αυτό της Δυτικής Ευρώπης. Η προστασία και η άμυνα της περιοχής μοιραζόταν σε πολλούς. Μέτρα ασφαλείας, όμως, ήταν αναγκαία παραταύτα. Η οικογένεια των Γρηγοράκηδων μοιραζόταν σε τρία κτιριακά συγκροτήματα. Φανταστείτε το σαν να μένατε με ολόκληρη την οικογένειά σας συν όλους τους υπόλοιπους συγγενείς σας μαζί, έχοντας το ένα σπίτι δίπλα στο άλλο, σχηματίζοντας έναν δικό σας μικρό οικισμό.
Ο πύργος ανήκε σε αυτόν τον οικισμό και είχε οικιακό και αμυντικό ρόλο. Όπως και αλλού στη Μάνη, είχε δύο ορόφους με τα κυρίως δωμάτια της οικογένειας του καπετάνιου και βοηθητικούς χώρους στο ισόγειο. Η πρόσβαση στους ορόφους ήταν δυνατή από οχυρωμένη σκάλα. Για την άμυνα, ήταν εξοπλισμένος με φυλάκιο, θυρίδες απ’ όπου πυροβολούσαν οι αμυνόμενοι με τουφέκια, δηλαδή «τυφεκιοθυρίδες», μία καταχύστρα (απ’ όπου συνήθως έριχναν καυτό λάδι για να εμποδίσουν τους επιτιθέμενους να παραβιάσουν την είσοδο) και πολεμίστρες. Είχε μια περιτειχισμένη αυλή και μέσα σε αυτήν ελαιοτριβείο, μια κινστέρνα για την συλλογή νερού και το λεγόμενο «παλατάκι», ένα κτίριο επίσης με πολεμίστρες, που χρησίμευε ως στάβλος και αχυρώνας. Ο πύργος είχε με λίγα λόγια όλα τα κομφόρ.
Αποτελούσε όχι μόνο την οικία του επιφανέστερου ανθρώπου της τότε Μάνης, αλλά και το μέρος που δήλωνε την κυριαρχία της οικογένειας του και την διαφοροποίησή της από τους υπόλοιπους κατοίκους της περιοχής. Στέκει αγέρωχος μέχρι σήμερα και αποπνέει δέος καθώς αντιστέκεται στον χρόνο σαν ισχυρογνώμων Μανιάτης.
Βιβλιογραφία:
https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=grigoraki
file:///D:/Users/iporiki/Downloads/2000-289-3368-1-10-20130717.pdf
http://www.etlasp.gr/images/mani.pdf
https://zeidoros.com/i-perifereiaki-enotita-lakonias/
https://nereus.library.upatras.gr/formerpat/ptyxiakes/sdo/sdo_te/2006-2010/7785pe.pdf
