«Η ζωή σε περιγελά όταν είσαι δυστυχισμένος. Η ζωή σου χαμογελά όταν είσαι ευτυχισμένος. Αλλά η ζωή σου υποκλίνεται όταν κάνεις άλλους ευτυχισμένους». Η πατρότητα της φράσης αποδίδεται στον Άγγλο ηθοποιό, σκηνοθέτη και συνθέτη Τσάρλι Τσάπλιν (1889-1977), ο οποίος απέδωσε στο μέγιστο το τελευταίο μέσα από τους ρόλους του στις ταινίες του: έδινε χαρά στους συμπρωταγωνιστές του υπενθυμίζοντάς τους τη σημασία της ζωής παρά τις δυσκολίες της.
Ανακαλώ τις εκφράσεις του στις στιγμές του «Smile» από την ταινία «Μοντέρνοι καιροί» (1936) σε μουσική δική του με τους Τζον Τάρνερ και Τζόφφρεϊ Πάρσονς να προσθέτουν τους στίχους το 1954. Ανακαλώ επίσης το ρόλο του στην ταινία «Τα φώτα της πόλης» (1931) όπου συνέβαλε ώστε μία γυναίκα να δει τον κόσμο γύρω της, καθότι τυφλή, ανακαλώ και τον γνωστό σε όλους μας ρόλο του στην πρώτη ομιλούσα ταινία του, «Ο Μεγάλος Δικτάτορας» (1940) και τη μουσικότητα του λόγου που εκφώνησε σε αυτή, περνώντας το δικό του μήνυμα ενάντια στον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό και τις διακρίσεις.
Επρόκειτο για μία μουσικότητα προερχόμενη από το ηχόχρωμα της φωνής του τονίζοντας τις λέξεις που είχε επιλέξει να αρθρώσει σε φράσεις ορισμένου νοήματος. Βλέμμα ευθύ και σταθερό και τη χροιά της φωνής του να κλιμακώνεται και να κορυφώνεται κατά τη διάρκεια του λόγου του ώστε να αρχίσει να πάλλεται η σκέψη του κοινού.
«Αν ήξερα τις πραγματικές φρίκες των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, δεν θα μπορούσα να κάνω τον ''Μεγάλο Δικτάτορα''. Δεν θα μπορούσα να κάνω πλάκα για την φονική παραφροσύνη των Ναζί» είχε σημειώσει ο ίδιος αργότερα στην αυτοβιογραφία του (α’ έκδοση: 1964).
Υπενθυμίζω ότι, στην ταινία –η οποία είχε κερδίσει 5 Όσκαρ– είχε υποδυθεί έναν άλλο Χίτλερ –τον Χίνκελ– και είχε κυκλοφορεί (σ.σ η ταινία) προτού ο Χίτλερ διαπράξει στα αμέσως επόμενα χρόνια τα φρικτά του εγκλήματα. Παρά ταύτα, είχε προλάβει να τον σατιρίσει και να τον στηλιτεύσει, τονίζοντας, με το λόγο του στην ταινία, ποιο θα έπρεπε να ήταν το σκεπτικό ενός όντως μεγάλου ηγέτη.
Από την ταινία «Ο Μεγάλος Δικτάτορας». Πηγή: AP Photo/HO/Columbia Pictures
Ο ήχος ήταν επιθυμητός για τον κινηματογράφο – ας μη λησμονούμε ότι οι βωβές ταινίες είθιστο να προβάλλονταν συνοδεία μουσικής τονίζοντας τη ρυθμικότητα των κινήσεων των ηθοποιών. Όπως ο ίδιος ο Τσάρλι Τσάπλιν είχε σημειώσει στο τέλος της εποχής του βωβού κινηματογράφου «οι κινηματογραφικές ταινίες χρειάζονται ήχο όσο οι συμφωνίες του Μπετόβεν χρειάζονται στίχο». Έγραψε τη μουσική για πολλές από τις ταινίες του αν και ήταν περισσότερο γνωστός για τις –τότε– καινοτόμες τεχνικές παραγωγής τους τις οποίες ο ίδιος δεν ήθελε να μοιραστεί.
Η περισσότερο μη γνωστή πτυχή του Τσάρλι Τσάπλιν, η ιδιότητά του ως συνθέτης, αναδύεται στην παράσταση «Chaplin Pianissimo» την οποία παρουσιάζει ο γιος του και εγγονός του Ευγένιου Ο' Νηλ, Γιουτζήν Τσάπλιν. Πρόκειται για μια μουσική αφήγηση που συντίθεται από την κινηματογραφική μουσική που συνέθεσε ο Τσάρλι Τσάπλιν, σπάνιο οπτικό υλικό, ανέκδοτες ιστορίες και προσωπικές αναμνήσεις που δίνουν και μία ευρύτερη εικόνα για τη ζωή του Τσάπλιν.
Τον Γιουτζήν Τσάπλιν πλαισιώνουν μουσικά οι Zαν-Πασκάλ Μπεντύς και ο Συλβάν Μοριζέ, δύο από τους καλύτερους ενορχηστρωτές και διασκευαστές στον κόσμο του κινηματογράφου, οι οποίοι αποτίουν φόρο τιμής στον Τσάπλιν μένοντας πιστοί στον ήχο του και μεταγράφοντας τις πιο διάσημες παρτιτούρες του σε σουίτες για δύο πιάνα.
Φωτ.: Celine Michel. Πηγή φωτ.: Πολιτιστικός Οργανισμός «Λυκόφως»
Η παράσταση ανεβαίνει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη»), το Σάββατο 27 Ιανουαρίου (18:30 και 21:00). Αποτελεί συμπαραγωγή του Πολιτιστικού Οργανισμού «Λυκόφως» και του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Προπώληση: 210 7282333 και www.megaron.gr
Κεντρική φωτ.: Ο Τσάρλι Τσάπλιν προσφέρει λουλούδια στην ηθοποιό Βιρτζίνα Τσέριλ, η οποία υποδύεται ένα τυφλό κορίτσι, στην ταινία «Τα φώτα της πόλης» (City Lights, 1931). Η φωτογραφία τραβήχθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1931. Πηγή: AP/ File
