Το αποκαλυπτικό πολλών εθνικών παθογενειών σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά και η πρόσφατη παρουσία στην Ελλάδα (όπως και η ρητορική της) της εκ Ρουμανίας προερχόμενης ρομφαιοφόρου Ευρωπαίας εισαγγελέως κάνει όλο και περισσότερους στον ελληνικό πολιτικό κόσμο να βροντοφωνάζουν την ανάγκη της κάθαρσης. Αίτημα ή σύνθημα κάπως υποκριτικά προβαλλόμενο, στον βαθμό που στη διαφθορά ωθούν μια σειρά πρωτογενών ή επίκτητων, ανεκρίζωτων πάντως, ανθρώπινων ενστίκτων: της αυτοσυντήρησης, της κυριαρχίας ή appetitus dominandi (μιας και ο πλούτος συνιστά μορφή της κοινωνικής ισχύος και επιβολής), ακόμη και του, στην πορεία του χρόνου αποκτηθέντος, ένστικτου της απληστίας και της σώρευσης.
Μια πιο ειλικρινής ρητορική, ωστόσο, θα εστίαζε στην ανάγκη εκρίζωσης του μόνου υποστρώματος της διαφθοράς που είναι πραγματικά εκριζώσιμο, δηλαδή του θεσμικοπολιτικού της υπόβαθρου. Αφού η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει ή, αν υποθέσουμε πως είναι ο ελληνικός λαός που κυρίως είναι σχετικώς επιρρεπής, δεν γίνεται –όπως θα έλεγε ο Μπέρτολ Μπρεχτ «επειδή έχασε την εμπιστοσύνη των πνευματικών ελίτ, να διαλύσουμε τον λαό και να εκλέξουμε έναν άλλο λαό». Δύο δεν είναι τα, κατά την άποψή μου, βαθιά θεσμικοπολιτικά αίτια της διαφθοράς.
Πρώτον, η ελληνική ευρεσιτεχνία της ανάδειξης των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων του έθνους δια σταυρού προτίμησης. Που, κατά τη διατύπωση του Γεωργίου Βλάχου, καθιστά τον Έλληνα σταυροθήρα πολιτευτή «τελευταίο κρίκο της αμαρτωλής αλύσου, της οποίας πρώτος είναι ο εκλογέας». Αφού, όπως έλεγε και ο Θεόδωρος Πάγκαλος –πόσο κρίμα και για τον τόπο που, λόγω χαρακτήρα, αδίκησε τόσο τον εαυτό του και τις ικανότητές του- «ουδείς πολιτικός είναι τόσο διεφθαρμένος, ώστε να αναζητεί στον δρόμο τον εκλογέα για να του πει ‘τι παράνομο ρουσφέτι θέλεις να σου, ώστε για να με ψηφίσεις;’».
Στην πραγματικότητα, συνήθως τουλάχιστον, ο ψηφοφόρος απευθύνεται στον ψηφοθήρα με τα λόγια «έχω τόσα ‘κουκιά’, θα μου κάνεις αυτό, νόμιμο ή παράνομο;»* (Αν και, για να είμαι ειλικρινής, πολλές φορές έχω δεχθεί τηλεφωνήματα –και επιμένουν, μολονότι τους το κλείνω ουρλιάζοντας να μην με ξαναενοχλήσουν- από γραφείο βουλευτή, υφυπουργού σήμερα, του νοτίου τομέα που με ρωτάνε ποια εξυπηρέτηση θα επιθυμούσα…) Έχω δε επανειλημμένα γράψει πώς θα μπορούσαμε να φύγουμε από τον σταυρό προτίμησης – με εισαγωγή παραλλαγής του γερμανικού εκλογικού συστήματος - χωρίς εισαγωγή αλλά 1985 καθολικής ισχύος κλειστής λίστας, που παράγει άλλου είδους παρενέργειες…
Δεύτερο αίτιο, η ελληνική πολυνομία και η ακραία έως εξωπραγματική/εξοντωτική αυστηρότητα των νόμων. Συνήθως παραγόμενων «απαντητικά» μετά από κάποιο συμβάν που συγκλόνισε την κοινή γνώμη. Πολυνομία και ακραία αυστηρότητα, πράγματι, καθιστούν τον πολίτη έρμαιο της βούλησης του οργάνου της δημόσιας δύναμης –αστυνομικού, πολεοδομικού υπαλλήλου, τελωνειακού κ.λπ.-, κάτι που τροφοδοτεί την κοινωνική προθυμία για προσφυγή σε μεθόδους διαφθοράς, είτε αμέσους και αδιαμεσολάβητες είτε δια της διαμεσολάβησης του πολιτικού παράγοντα.
Καμία δε πάταξη της διαφθοράς δεν θα επέλθει ποτέ, αν η ελληνική πολιτεία δεν ενστερνισθεί τη λογική της ύπαρξης μιας σχετικά περιορισμένης δια του νόμου παρέμβασης στην κοινωνική και οικονομική ζωή, της υιοθέτησης μιας νομοθεσίας λελογισμένης, δηλαδή μέσης, αυστηρότητας και, κυρίως, της απολύτως απαρέγκλιτης, αντί της επιλεκτικής ή τυχαίας σημερινής, εφαρμογής της. Τον επιρρεπή στη διαφθορά δεν θα τον αποτρέψει η προοπτική των ισόβιων, αλλά η βεβαιότητα, έστω η εξαιρετικά υψηλή πιθανολόγηση του πενταετούς εγκλεισμού του…
Συγκεφαλαιώνοντας: Μην καταριέστε τη διαφθορά, μην ψάχνετε να βρείτε κάποιους -στην πραγματικότητα ελάχιστους επί του συνόλου- διαφθαρμένους, πολεμήστε τα αίτιά της, όχι τα ψυχολογικά και δεν καταστέλλονται, τα πολιτικοθεσμικά.
*Στο υπό έκδοση βιβλίο μου για τους πρωθυπουργούς της Μεταπολίτευσης αναφέρω την περίπτωση του παλιού υπουργού κάποια στιγμή Ντίνου Βουδούρη, ο οποίος –καταδιωκόμενος μέσα στη Βουλή από έναν πολίτη που αξίωνε ένα παράνομο ρουσφέτι «αφού τον είχε ψηφίσει»- κατέβασε τα παντελόνια του εντός της Εθνικής Αντιπροσωπείας και παρουσία των υπαλλήλων της (ευτυχώς κατά το πλείστον ανδρών εκείνη την περίοδο) και είπε στον απαιτητικό εκφραστή της λαϊκής κυριαρχίας: «Ε, αφού με ψήφισες, γ…σε με να ξεϋποχρεωθώ»!...
*Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι συγγραφέας του έργου «Ελευθέριος Βενιζέλος, Πλαστουργός Ιστορίας, ο άνθρωπος, ο θρύλος, το πολιτικό αποτύπωμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι επίσης συγγραφέας του έργου «Το πολιτικό Σύστημα των ΗΠΑ, Ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός», που εξεδόθη το 2012 από τις εκδόσεις Πατάκη.
