Έχει έρθει η ώρα να χρησιμοποιήσουμε την τεχνογνωσία και τις υποδομές που έχει αναπτύξει το δημόσιο τα τελευταία τρία χρόνια για να πετύχουμε αυτό που αποτελεί το εκλογικό Ιερό Δισκοπότηρο: τη διεξαγωγή εκλογών μέσω του διαδικτύου.
Και με τον τρόπο αυτό, να βρεθούμε στην πρωτοπορία της χρήσης υψηλής τεχνολογίας για τη λύση πρακτικών προβλημάτων διακυβέρνησης.
Ένα τέτοιο άλμα προς τα εμπρός θα ενίσχυε ακόμη περισσότερο τη θετική εικόνα για τη χώρα που έχει χτίσει η κυβέρνηση, ειδικά όσον αφορά στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, και θα έκανε την Ελλάδα, ντε φάκτο, ακόμη πιο ελκυστικό προορισμό για τεχνολογικές επενδύσεις.
Επιπλέον, η διαδικασία ψηφοφορίας μέσω του διαδικτύου θα ήταν αρχικά προαιρετική και θα προσφερόταν ως επιλογή στον πολίτη, όπως ήταν η υποβολή φορολογικών δηλώσεων για χρόνια και όπως είναι ακόμη και σήμερα οι υπηρεσίες του gov.gr, που προσφέρονται παράλληλα μέσω ΚΕΠ, κλπ.
Η συμμετοχή των πολιτών στις βουλευτικές εκλογές παρουσιάζει τα τελευταία 15 χρόνια σαφή πτωτική τάση. Από το 74% του 2007, πήγαμε στο 71% του 2009, στο περίπου 63% των δύο εκλογικών αναμετρήσεων του 2012 και του Ιανουαρίου 2015, και στο 57% του Σεπτεμβρίου 2015 και του Ιουλίου 2019.
Η προσέλευση στα εκλογικά τμήματα εμπεριέχει σημαντικά «κόστη συναλλαγής» (transaction costs) για τους ψηφοφόρους και πολλοί δεν είναι πρόθυμοι να τα υποστούν – για πολλούς λόγους. Επιπλέον, η γνώση ότι δε θα πάει κάποιος να ψηφίσει λόγω της όποιας ταλαιπωρίας και κόστους είναι βέβαιο ότι οδηγεί σε πολιτική απάθεια και έλλειψη ενημέρωσης: γιατί να ασχοληθώ αφού δεν πρόκειται να ψηφίσω.
Με την επιλογή της ψήφου μέσω του διαδικτύου, το κόστος για τον ψηφοφόρο είναι μηδενικό. Μπορεί να ψηφίσει μέσω του τηλεφώνου του ή του υπολογιστή του. Επιπλέον, δίνοντας στους πολίτες την επιλογή να ψηφίζουν ηλεκτρονικά, η κυβέρνηση μπορεί να αυστηροποιήσει την εφαρμογή του νόμου περί υποχρεωτικής συμμετοχής των πολιτών στις εκλογές εάν το επιλέξει.
Σήμερα, μόνο η Εσθονία διεξάγει όλες τις εκλογές μέσω διαδικτύου. Η Γαλλία, ο Παναμάς και το Πακιστάν προσφέρουν διαδικτυακές κάλπες μόνο στους πολίτες τους που βρίσκονται στο εξωτερικό την ημέρα των εκλογών. Η Ελβετία προσφέρει διαδικτυακές κάλπες σε πολίτες της που βρίσκονται στο εξωτερικό και σε πολίτες στο εσωτερικό ανάλογα με το σύστημα ασφάλειας που διαθέτουν τα ηλεκτρονικά συστήματα ψηφοφορίας που χρησιμοποιεί το κάθε καντόνι.
Θεωρώ ότι η Ελλάδα διαθέτει σήμερα όλα τα κομμάτια του παζλ για να αναπτύξει σε χρόνο ρεκόρ πλατφόρμα διαδικτυακής διεξαγωγής εκλογών χωρίς να καταφύγει σε εξωτερικές λύσεις και σε επιπλέον δαπάνες.
Κατ’ αρχήν, έχουν αναπτυχθεί δημόσιες υποδομές για αδιάβλητη ταυτοπροσωπία στο διαδίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι το δημόσιο προσφέρει προσωποποιημένες υπηρεσίες προς κάθε πολίτη γιατί είναι σε θέση να πιστοποιήσει με αδιάβλητο τρόπο ότι ο χρήστης των ηλεκτρονικών υποδομών του δημοσίου και αποδέκτης των υπηρεσιών είναι αυτός που δηλώνει ότι είναι χωρίς αμφιβολία.
Άρα το πρώτο βήμα της εκλογικής διαδικασίας (η προσέλευση στον δικαστικό αντιπρόσωπο μέσα στο εκλογικό κέντρο και η ταυτοποίηση του ψηφοφόρου επιτυγχάνεται) είναι έτοιμο και δοκιμασμένο στον κυβερνοχώρο – για την ακρίβεια, δισεκατομμύρια φορές τα τελευταία 3 χρόνια.
Το μοναδικό άλλο ζητούμενο για τη ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας δεν είναι παρά το απόρρητο της ψήφου. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι η ψήφος δε θα μπορεί να γνωστοποιηθεί ποτέ και σε κανέναν: θα μείνει για πάντα μυστική και απόρρητη.
Σήμερα, στον φυσικό κόσμο, το ανώνυμο της ψήφου επιτυγχάνεται με το παραβάν και την απαγόρευση οποιασδήποτε σηματοδότησης του ψηφοδελτίου ή του φακέλου.
Στο διαδίκτυο, όμως, όλες οι ηλεκτρονικές κινήσεις μας ιχνηλατούνται εύκολα γιατί αφήνουν ηλεκτρονικό αποτύπωμα. Υπάρχουν, όμως, λύσεις. Δε γνωρίζω τι ακριβώς έχει εφαρμόσει η Εσθονία και η Γαλλία, όμως υπάρχει μια απλή εφαρμογή και ένας θεσμός που μπορούν να δώσουν την απάντηση στην περίπτωση μας.
Ο θεσμός είναι η Αρχή Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΔΠΧ) και η απλή εφαρμογή είναι το ψηφιακό κέρμα, ή digital token, που χρησιμοποιούν οι περισσότερες τράπεζες του κόσμου για να επιβεβαιώσουν οποιαδήποτε χρηματική συναλλαγή των πελατών τους μέσω του διαδικτύου.
Η αρχιτεκτονική της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας με βάση τα παραπάνω θα μπορούσε να είναι η εξής:
Η ψηφοφόρος έχει το δικαίωμα να δηλώσει μέχρι κάποια στιγμή (π.χ. μια εβδομάδα προ των προγραμματισμένων εκλογών) εάν θα ψηφίσει ηλεκτρονικά ή με φυσική παρουσία σε εκλογικό κέντρο. Με τον τρόπο αυτό εκδίδονται αντίστοιχοι εκλογικοί κατάλογοι και μοιράζονται στα εκλογικά κέντρα που δείχνουν τους ψηφοφόρους που δε θα προσέλθουν στις κάλπες αλλά θα ψηφίσουν ηλεκτρονικά.
Η εκλογική πλατφόρμα ανοίγει τη στιγμή που ανοίγουν και τα εκλογικά κέντρα την ημέρα των εκλογών και κλείνει μόλις κλείσουν τα εκλογικά κέντρα.
Η ψηφοφόρος μπαίνει στο λογαριασμό του στο gov.gr μέσω ΑΑΔΕ ή τραπεζικού λογαριασμού και επιλέγει την εφαρμογή των Εκλογών. Πιστοποιείται η ταυτότητα του άλλη μια φορά, όπως γινόταν για το κλείσιμο ραντεβού για εμβολιασμό COVID. Το σύστημα πληροφορεί την ψηφοφόρο σχετικά με την εκλογική περιφέρεια στην οποία είναι εγγεγραμμένη και τη ρωτάει εάν επιθυμεί να ψηφίσει.
Εάν η ψηφοφόρος απαντήσει Ναι, μεταφέρεται σε έναν server της Αρχής Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΔΠΧ), ο οποίος εκδίδει στην ψηφοφόρο έναν κωδικό αριθμό που παράγεται από μια γεννήτρια τυχαίων αριθμών και ισχύει για περιορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 15 λεπτά). Με τον αριθμό αυτό, η ψηφοφόρος επανέρχεται στην εφαρμογή Εκλογές του gov.gr, κάνει login με τον κωδικό που πήρε από την ΑΔΠΧ και ψηφίζει.
Το gov.gr γνωρίζει ότι ο συγκεκριμένος πολίτης ξεκίνησε τη διαδικασία για να ψηφίσει και πήρε κωδικό από την εφαρμογή της ΑΔΠΧ. Επίσης, γνωρίζει ότι ένας κωδικός που εκδόθηκε από την ΑΔΠΧ ψήφισε. Δε γνωρίζει όμως ο κωδικός που ψήφισε σε ποιόν πολίτη ανήκει. Έτσι, η ψήφος είναι απόρρητη και διενεργήθηκε σε «ηλεκτρονικό παραβάν».
Με αυτήν τη διαδικασία:
Εξασφαλίζεται ότι ο χρήστης είναι πολίτης που δικαιούται να ψηφίσει.
Η ψήφος του καταγράφεται ηλεκτρονικά με αδιάβλητο τρόπο.
Εξασφαλίζεται το απόρρητο της ψήφου, αφού η σύνδεση της ταυτότητας του ψηφοφόρου με τον τυχαίο κωδικό με τον οποίον εισήλθε στο ηλεκτρονικό παραβάν ελέγχεται από την Αρχή Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και όχι από την κυβέρνηση, και η σχετική βάση δεδομένων καταστρέφεται οριστικά μετά το πέρας της διαδικασίας ενστάσεων στα πρωτοδικεία και εκλογοδικείο, όπως ακριβώς γίνεται με τα χάρτινα ψηφοδέλτια σήμερα.
Η ψήφος μέσω του διαδικτύου θα ενισχύσει τη δημοκρατία μας και τη συμμετοχή των πολιτών στην πολιτική και στην δημοκρατική διαδικασία:
Επεκτείνεται η εκλογική βάση, αφού δίνεται η ευκαιρία να ψηφίσουν σε ετεροδημότες, κατοίκους εξωτερικού, πολίτες που την ημέρα των εκλογών ταξιδεύουν εκτός εκλογικής τους περιφέρειας (στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό), κλπ.
Δίνεται η ευκαιρία να ψηφίσουν ανέξοδα σε πολίτες που, λόγω χαρακτήρα, νοοτροπίας, στάσης ζωής, κλπ., απέφευγαν να συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία για προσωπικούς λόγους που σχετίζονται με ψυχολογικά θέματα ή άλλα ζητήματα, προσωπικά του καθενός.
Ενισχύεται η εμπιστοσύνη του πολίτη σχετικά με το αδιάβλητο των εκλογών, αφού χρησιμοποιούνται εργαλεία, θεσμοί και διαδικασίες που έχουν λειτουργήσει με αξιοθαύμαστο τρόπο μέχρι στιγμής.
Τέλος, βαθαίνει η διείσδυση της τεχνολογίας στην Ελληνική κοινωνία και ριζώνει η αίσθηση του πολίτη ότι ζούμε σε μια νέα εποχή και η τεχνολογία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την πρόοδο και την αποτελεσματική λειτουργία της κοινωνίας μας.
Το προϋπολογισθέν κόστος των βουλευτικών εκλογών του 2019 ήταν €75 εκατομμύρια. Το πραγματικό κόστος ήταν σίγουρα μεγαλύτερο. Η διαδικτυακή εκλογική διαδικασία θα έχει σαν αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των δαπανών. Θα μειωθούν:
Ο αριθμός εκλογικών τμημάτων, δικαστικών αντιπροσώπων, εκλογικών αντιπροσώπων, εκλογικών παρατηρητών, κλπ.
Οι δαπάνες για εκτύπωση σημάτων, ψηφοδελτίων, φακέλων, κλπ.
Οι μετακινήσεις ψηφοφόρων, δικαστικών αντιπροσώπων, εκλογικών αντιπροσώπων, κλπ.
Αυτά μεταφράζονται σε τεράστιες οικονομίες σε καύσιμα και ατμοσφαιρική ρύπανση, δηλαδή είναι μια «πράσινη» μεταρρύθμιση που θα μειώσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της δημοκρατίας μας.
Ας ελπίσουμε ότι η κυβέρνηση θα τολμήσει να προχωρήσει στο βήμα αυτό, που θα αποτελέσει το επιστέγασμα της γιγαντιαίας προσπάθειας εκσυγχρονισμού και ψηφιοποίησης που έγινε την πρώτη τετραετία. Θεωρώ ότι χρόνος υπάρχει μέχρι τις εκλογές της άνοιξης. Είμαι βέβαιος ότι οι αντιδράσεις θα είναι σημαντικά αμβλυμμένες εάν η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι προαιρετική.
Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc.
