Λίγες ώρες απομένουν μέχρι να ανοίξουν οι κάλπες στο Eurogroup και ο Κυριάκος Πιερρακάκης να βρεθεί ενώπιον μιας από τις πιο κρίσιμες ψηφοφορίες. Η σημερινή συνεδρίαση στις Βρυξέλλες δεν είναι μια τυπική σύναξη υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, αλλά η διαδικασία ανάδειξης του νέου Προέδρου του Eurogroup – μιας θέσης με ισχυρό πολιτικό και θεσμικό αποτύπωμα.
Για την ελληνική πλευρά, και ανεξαρτήτως τελικού αποτελέσματος, η ίδια η υποψηφιότητα έχει βαρύνουσα σημασία. Σχεδόν μία δεκαετία μετά τα capital controls, τις σκληρές διαπραγματεύσεις των μνημονίων και το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ, ένας Έλληνας υπουργός Οικονομικών δεν βρίσκεται πλέον στη θέση του «ελεγχόμενου», αλλά διεκδικεί την προεδρία ενός από τους κεντρικότερους θεσμούς της Ευρωζώνης.
Η διαδρομή του Κυριάκου Πιερρακάκη στο υπουργείο Οικονομικών είναι σύντομη – μόλις εννέα μήνες – ωστόσο συνοδεύεται από ένα πολιτικό και οικονομικό αφήγημα που βρίσκει ευήκοα ώτα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, ταχύτατη αποκλιμάκωση του δημόσιου χρέους και ένας προϋπολογισμός που δεν θυμίζει πλέον χώρα «υπό επιτήρηση», συνθέτουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται η υποψηφιότητά του.
Δεν περνά απαρατήρητο, άλλωστε, ότι σχεδόν ταυτόχρονα με την εκλογική διαδικασία στο Eurogroup ξεκινά και η συζήτηση του ελληνικού προϋπολογισμού στη Βουλή, προσδίδοντας έναν έντονο συμβολισμό στη συγκυρία: η Ελλάδα αξιολογείται πλέον όχι μόνο εντός συνόρων αλλά και στο ευρωπαϊκό κέντρο αποφάσεων.
Πού θα κριθεί η μάχη
Η συνεδρίαση του Eurogroup ξεκινά το απόγευμα με θέματα που αφορούν τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την Ευρωζώνη και την αξιολόγηση των κρατικών προϋπολογισμών. Η εκλογή Προέδρου έρχεται τρίτη στην ημερήσια διάταξη, με τις πρώτες ενδείξεις να αναμένονται νωρίς το βράδυ.
Η ψηφοφορία είναι μυστική και απαιτεί απλή πλειοψηφία: 11 από τους 20 υπουργούς Οικονομικών. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει αποτέλεσμα στον πρώτο γύρο, η διαδικασία επαναλαμβάνεται, με τη δυνατότητα αποχώρησης υποψηφίων – σενάριο που θεωρείται μάλλον απίθανο στην παρούσα αναμέτρηση.
Οι πολιτικοί συσχετισμοί καθιστούν την έκβαση σύνθετη. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, από το οποίο προέρχονται τόσο ο Κυριάκος Πιερρακάκης όσο και ο βασικός του αντίπαλος, αριθμεί επτά υπουργούς. Αυτό σημαίνει ότι καμία πλευρά δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά στο κομματικό μπλοκ. Το ενδιαφέρον στρέφεται στους υπουργούς που προέρχονται από τη σοσιαλδημοκρατική οικογένεια, οι οποίοι επίσης αριθμούν επτά στο Eurogroup και δεν κατέβασαν δικό τους υποψήφιο.
Ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στη στάση της Γερμανίας, με τον αντικαγκελάριο και υπουργό Οικονομικών Λαρς Κλινγκμπέιλ να αποτελεί έναν από τους πλέον καθοριστικούς παίκτες. Δεν είναι τυχαίο ότι το Βερολίνο ήταν από τους πρώτους σταθμούς των διεθνών επαφών του Έλληνα υπουργού.
Πάντως, τις τελευταίες εβδομάδες, η ελληνική υποψηφιότητα δομήθηκε μέσα από διαδοχικές επαφές σε ανώτατο επίπεδο. Από το Δουβλίνο και τη Ρώμη, τη Γερμανία, το Παρίσι και την Αθήνα, ο Κυριάκος Πιερρακάκης επιχείρησε να παρουσιάσει ένα συνεκτικό όραμα για το Eurogroup της επόμενης ημέρας. Άνοιξε διαύλους επικοινωνίας μιλώντας για ενότητα, ταχύτητα αποφάσεων και έμφαση στην Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, ως απάντηση στο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε φυσικά και το πολιτικό παρασκήνιο. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, με τη διπλή ιδιότητα του στελέχους του ΕΛΚ, καθώς και ο γραμματέας Διεθνών Σχέσεων της ΝΔ Τάσος Χατζηβασιλείου, λειτούργησαν ως βασικοί πυλώνες στήριξης της ελληνικής προσπάθειας στις Βρυξέλλες και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Μια απόφαση που... δεν ξάφνιασε και έφερε συσπείρωση
Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ δεν έπεσαν από τα σύννεφα με την υποψηφιότητα Πιερρακάκη. Οι πιο προσεκτικοί παρατηρητές είχαν διακρίνει τα σημάδια εδώ και καιρό. Δηλώσεις του Έλληνα υπουργού για τον συμβολισμό που θα είχε μια κορυφαία ευρωπαϊκή θέση για την Ελλάδα, αλλά και τα πρώτα δημοσιεύματα διεθνών μέσων, είχαν ήδη προεξοφλήσει την είσοδό του στην κούρσα.
Πέρα από το πρόσωπο, όμως, η σημερινή ψηφοφορία αποτελεί και ένα άτυπο τεστ για την ίδια τη χώρα. Δέκα χρόνια μετά την πιο βαθιά κρίση της σύγχρονης ιστορίας της, η Ελλάδα διεκδικεί ρόλο συνδιαμορφωτή και όχι απλού αποδέκτη αποφάσεων. Το αν αυτό θα αποτυπωθεί και θεσμικά, θα φανεί μέσα στις επόμενες ώρες.
Ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο επέλεξε να τοποθετηθεί είναι το περιεχόμενο της επιστολής που απέστειλε στους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης, με την οποία γνωστοποίησε την υποψηφιότητά του. Σε ένα κείμενο περίπου 1.500 λέξεων, ο Κυριάκος Πιερρακάκης κατέθεσε ένα συνεκτικό πλαίσιο τεσσάρων βασικών προτάσεων για την επόμενη ημέρα της Ευρώπης και του Eurogroup. Στόχος του, όπως ο ίδιος περιγράφει, είναι ένα Eurogroup που θα μπορεί να καθοδηγεί την Ένωση με ενότητα, ταχύτητα και στρατηγική διορατικότητα, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα και την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας την επόμενη δεκαετία. Οι τέσσερις κεντρικοί άξονες της πρότασής του είναι οι εξής:
1. Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU)— Απελευθέρωση ευρωπαϊκών κεφαλαίων και επενδύσεων
Η Ευρώπη αποταμιεύει σε επίπεδα συγκρίσιμα με αυτά των ΗΠΑ, αλλά επενδύει διαρθρωτικά λιγότερο. Τα κεφάλαια υπάρχουν, αλλά παραμένουν εγκλωβισμένα σε εθνικά πλαίσια που κατακερματίζουν τη ρευστότητα και αποδυναμώνουν την αγορά.
Για να το αντιμετωπίσουμε, η Ευρώπη πρέπει να απελευθερώσει τα κεφάλαια της εμβαθύνοντας τη χρηματοπιστωτική της ολοκλήρωση, ενισχύοντας τη διασυνοριακή ρευστότητα και υποστηρίζοντας τη φυσική ενοποίηση και συνεργασία που ήδη εξελίσσεται στα τραπεζικά και χρηματιστηριακά οικοσυστήματα, όπου τέτοιες εξελίξεις ενισχύουν την ανθεκτικότητα και το βάθος της αγοράς. Χρέος μας είναι να διασφαλίσουμε ότι οι συνθήκες επιτρέπουν σε αυτή την εξέλιξη να προχωρήσει σε κλίμακα με τρόπο που να ενδυναμώνει τη χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική της Ευρώπης.
Ένα ενισχυμένο χρηματοπιστωτικό περιβάλλον θα ενίσχυε σημαντικά την ικανότητα της Ευρώπης να χρηματοδοτήσει την πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την αμυντική ετοιμότητα και την καινοτομία, μειώνοντας παράλληλα την εξάρτηση από μη ευρωπαϊκά κεφάλαια.
Αυτή η δουλειά πρέπει να βασιστεί σε στέρεα μακροοικονομικά θεμέλια και με πλήρη σεβασμό στο δημοσιονομικό πλαίσιο, που είναι καθοριστικό για την εμπιστοσύνη και τη βαθύτερη ολοκλήρωση.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Μάριο Ντράγκι έθεσε αυτή την πολιτική προτεραιότητα στο επίκεντρο των συστάσεών του: όχι ως τεχνική βελτίωση, αλλά ως στρατηγική αναβάθμιση που είναι σε ευθυγράμμιση με τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της Ευρώπης.
2. Ολοκλήρωση και στρατηγική κατεύθυνση της ενιαίας αγοράς
Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς παραμένει ο ισχυρότερος μοχλός ανάπτυξης της Ευρώπης. Ωστόσο, ο κατακερματισμός εξακολουθεί να επιφέρει σημαντικά οικονομικά κόστη. Όπως έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει το ΔΝΤ, οι ρυθμιστικές αποκλίσεις, τα διοικητικά βάρη και οι δυσκαμψίες των αγορών περιορίζουν την παραγωγικότητα και τις επενδύσεις σε ολόκληρη την Ένωση· μια πραγματικότητα που βιώνουμε άμεσα ως υπουργοί Οικονομικών.
Η απλούστευση διαδικασιών πρέπει συνεπώς να αποτελέσει ακόμη περισσότερο μια κοινή προτεραιότητα. Η Ευρώπη χρειάζεται πιο καθαρούς και προβλέψιμους κανόνες προκειμένου να μειώσει τα βάρη και να επιταχύνει τις επενδύσεις. Η ολοκλήρωση της Ενιαίας Αγοράς πρέπει επίσης να συνδυαστεί με στοχευμένες στρατηγικές σε τομείς όπου η κλίμακα καθορίζει την ανταγωνιστικότητα: τηλεπικοινωνίες, ψηφιακές υποδομές, πράσινες τεχνολογίες και προηγμένη μεταποίηση. Η Ευρώπη διαθέτει κορυφαίο ανθρώπινο δυναμικό και επιχειρήσεις παγκόσμιας κλάσης, αλλά χάνει δυναμική χωρίς ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο και συντονισμένες επενδύσεις.
Επιπλέον, ανάλυση της ΕΚΤ, την οποία ανέδειξε πρόσφατα η Πρόεδρος Lagarde, έχει ποσοτικοποιήσει το πώς ο κατακερματισμός περιορίζει την αποδοτικότητα των αγορών, αποδυναμώνει την παραγωγικότητα και μειώνει τις διασυνοριακές επενδύσεις. Η ευθυγράμμιση των χρηματοοικονομικών συνθηκών της Ευρωζώνης με την πρόοδο της Ενιαίας Αγοράς είναι συνεπώς αναγκαία.
Ενώ το ECOFIN φέρει την κύρια ευθύνη, το Eurogroup μπορεί να διασφαλίσει ότι οι συνθήκες της Ευρωζώνης, η επενδυτική ικανότητα, η χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση, οι παραγωγικές δυναμικές, στηρίζουν την πρόοδο της Ενιαίας Αγοράς. Αποστολή μας είναι να συμπληρώνουμε, όχι να αναπαράγουμε, το έργο του ECOFIN, διασφαλίζοντας ότι τα πλαίσια της Ευρωζώνης επιτρέπουν στην ολοκλήρωση να εδραιωθεί.
3. Το ψηφιακό ευρώ και η τεχνολογική κυριαρχία της Ευρώπης
Οι τεχνολογικές αλλαγές αναδιαμορφώνουν το παγκόσμιο νομισματικό και χρηματοπιστωτικό τοπίο. Η ψηφιακή ταυτότητα, η τεχνητή νοημοσύνη, οι υποδομές δεδομένων και τα συστήματα πληρωμών νέας γενιάς αποτελούν πλέον μέρος της βασικής αρχιτεκτονικής της ανταγωνιστικότητας και της νομισματικής σταθερότητας.
Το ψηφιακό ευρώ πρέπει να κατανοηθεί σε αυτό το στρατηγικό πλαίσιο. Η προοπτική του εκτείνεται πολύ πέρα από τις πληρωμές: μπορεί να ενισχύσει τον διεθνή ρόλο του ευρώ, να θωρακίσει τη νομισματική κυριαρχία της Ευρώπης στην ψηφιακή εποχή, να ενισχύσει την εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα και να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη θα παραμείνει στην πρώτη γραμμή της ασφαλούς και διαλειτουργικής ψηφιακής χρηματοοικονομικής καινοτομίας.
Η ρυθμιστική πολιτική θα είναι πάντα απαραίτητη, αλλά πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε να ενθαρρύνει την καινοτομία με τον ρυθμό που απαιτούν οι σημερινές παγκόσμιες συνθήκες, διασφαλίζοντας ότι οι δικλείδες ασφαλείας εξελίσσονται παράλληλα και όχι εις βάρος της τεχνολογικής προόδου, και στηρίζονται σε έξυπνη διαχείριση κινδύνων που υποστηρίζει την καινοτομία διατηρώντας παράλληλα την ανθεκτικότητα.
Καθώς η τεχνολογία καθορίζει όλο και περισσότερο την παραγωγικότητα, τον ανταγωνισμό και τη χρηματοπιστωτική κυριαρχία, το Eurogroup θα πρέπει να ασχοληθεί πιο άμεσα με αυτά τα ζητήματα. Η ανθεκτικότητα του ευρώ στη δεκαετία που έρχεται θα εξαρτηθεί όχι μόνο από τη δημοσιονομική υπευθυνότητα, αλλά και από τη συλλογική μας ικανότητα να ενσωματώσουμε την τεχνολογική πρόοδο στην ευρωπαϊκή πολιτική οικονομία με αυτοπεποίθηση και στρατηγική διορατικότητα.
4. Διαφύλαξη των οικονομικών θεμελίων της Ευρώπης
Η μακροπρόθεσμη ευημερία της Ευρώπης απαιτεί την ενίσχυση των διαρθρωτικών πυλώνων της οικονομικής μας αρχιτεκτονικής. Η μακροοικονομική σταθερότητα, τόσο η δημοσιονομική όσο και η χρηματοπιστωτική, αποτελεί τη βάση της αξιοπιστίας, των επενδύσεων και της βιώσιμης ανάπτυξης.
Οι δημογραφικές αλλαγές και οι υστερήσεις στην παραγωγικότητα διαμορφώνουν περαιτέρω την αναπτυξιακή προοπτική και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.
Ένα Eurogroup που ασχολείται συστηματικά με αυτά τα διαρθρωτικά ζητήματα - σταθερότητα, δημογραφικό, παραγωγικότητα - θα βρίσκεται σε καλύτερη θέση να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη ισχύ της Ευρώπης. Η αξιοπιστία σε αυτό το πλαίσιο βασίζεται στη συνεχή δημοσιονομική υπευθυνότητα και στη δίκαιη και αυστηρή εφαρμογή των κοινών κανόνων μας.
