Κάποιοι ως Μεταπολίτευση θεωρούν τη σύντομη φάση της μετάβασης από τη στρατοκρατία σε κυβέρνηση πολιτικών, που έλαβε χώρα στις 23/24 Ιουλίου 1974… Ή, έστω, την πορεία προς απόκτηση κυβέρνησης με λαϊκή ψήφο (η οποία εκλέχτηκε στις 17 Νοεμβρίου του 1974…) Ή, το πολύ, την φάση της πλήρους θεσμοθέτησης του νέου πολιτεύματος, που συντελέστηκε με το πολιτειακό δημοψήφισμα, την κατάρτιση του Καταστατικού Χάρτη του 1975 και την πλήρη θέση του σε εφαρμογή με την ανάδειξη του αρχηγού του κράτους κατά τις προβλέψεις του.
Εγώ αντίθετα βλέπω τη Μεταπολίτευση όχι ως τη μεταβατική φάση της εξόδου από τη δικτατορία και της επίλυσης των θεσμικών εκκρεμοτήτων που αυτή κατέλιπε, αλλά ως μια μεγάλη ιστορική περίοδο, ως σήμερα διαρκούσα, που προσδιορίζεται από ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό: τη θεσμικοπολιτική κανονικότητα της χώρας μας. Είναι δηλαδή η περίοδος κατά την οποία δεν υπήρχαν πολιτικοί διωγμοί των ηττημένων, η γνησιότης των εκλογικών διαδικασιών δεν αμφισβητήθηκε, κίνδυνος έκθεσμης μετεκλογικής ανατροπής της λαϊκής ετυμηγορίας ουδέποτε προέκυψε, κυρίως δε όλες οι αλλαγές στον εθνικό μας Καταστατικό Χάρτη ολοκληρώθηκαν με πλήρη σεβασμό της προϊσχύουσας συνταγματικής νομιμότητας…*
Άλλοι πάλι θεωρούν καθοριστικό της εν λόγω περιόδου ένα πιο ειδικό χαρακτηριστικό, εκλογικοπολιτικής φύσεως: Το ότι στη διάρκειά της το δημοκρατικό πολίτευμα, με ελάχιστες συντομότατες εξαιρέσεις, λειτούργησε ως πλειοψηφικός κοινοβουλευτισμός. Αυτό σημαίνει διπολική κατά βάση, έως και καθαρά δικομματική, δόμηση του κομματικού πεδίου, άρα συνηθέστατη παραγωγή μονοκομματικών κυβερνήσεων, κάτι που συνεπάγεται οιονεί άμεση από τον λαό ανάδειξη πρωθυπουργού (χωρίς μετεκλογικές διαβουλεύσεις των κομμάτων…)
Τα τελευταία χρόνια όμως… Είτε λόγω της τύχης του σημερινού πρωθυπουργού να έχει απέναντί του ανταγωνιστές πολύ μέτριους ή ελάχιστα «πρωθυπουργήσιμους» ή ήδη πολύ φθαρμένους ή πολύ τυχοδιωκτικά συμπεριφερόμενους ή ακόμη και, σε κάποιες περιπτώσεις, πολύ ψυχοπροβληματικούς… Είτε λόγω των σημαντικών ικανοτήτων του, όπως η μεθοδικότητα, οι ψυχοσωματικές αντοχές, η «ανθρωπομετρία», δηλαδή η ικανότητα επιλογής αξιόλογων συνεργατών κ.λπ…. Τα πράγματα έχουν αλλάξει… Έτσι…
Ως κυρίαρχο δίλημμα σήμερα δεν εμφανίζεται πχ Μητσοτάκης ή Τσίπρας, Μητσοτάκης ή Ανδρουλάκης, Μητσοτάκης ή Καρυστιανού, αλλά Μητσοτάκης ή χάος. (Μόνο κάποιος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο κανάλι της Ναυτεμπορικής μού ανέφερε προχθές ως πιθανή την -άμεση από τη λαϊκή ψήφο- ανάδειξη στην πρωθυπουργία του Τσίπρα, πρόβλεψη που συνόδευσε με την εκτίμηση πως η εκλογική… οροφή της ΝΔ είναι το 20%. Αυτό χωρίς προφανώς να συνεκτιμήσει πως διδάσκει μια επιστήμη ως αντικείμενο έχουσα τη μελέτη της πολιτικής πραγματικότητας και όχι την προβολή, θεμιτών έστω, πολιτικών ευχολογίων…)
Ωστόσο η πρόσφατη αυτοεμφάνιση του Ευάγγελου Βενιζέλου -που φαίνεται πως δεν θα είναι υποψήφιος βουλευτής- ως υποψήφιου πρωθυπουργού δείχνει να θέλει να μορφοποιήσει το πολιτικό χάος, επαναφέροντας τρόπον τινά τον διλημματικό χαρακτήρα της κάλπης. Είναι σαν ο άλλοτε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ να λέει: «Εάν δεν θέλετε πια τον φθαρμένο Μητσοτάκη, εγώ λόγω κύρους, οντότητας, πολιτικής gravitas, εθνικής προσφοράς, ιστορικής διαδρομής, εμπειρίας, αλλά και σχετικής ανεξαρτησίας από τα κόμματα, αποτελώ την αυτονόητη εναλλακτική λύση».
Έτσι τώρα, καλούμενος να επιλέξει ξανά μεταξύ δύο τον πρωθυπουργό της χώρας, ο ψηφοφόρος θα έχει να διαλέξει ανάμεσα σε μια εκλογική παρουσία και μια σκιώδη υποψηφιότητα.
Έχει άραγε λογική ένα τέτοιο σκεπτικό; Οπωσδήποτε δεν είναι τελείως παράλογο, αλλά…
Ο «αφανής» πρωθυπουργικός υποψήφιος -που δείχνει σχεδόν να προεξοφλεί τη δυνατότητά του να συσπειρώσει μετεκλογικά από την αντιμητσοτακική, εν πολλοίς ακροδεξιά, πτέρυγα της ΝΔ μέχρι πολιτικές εκφράσεις της πολύ «προκεχωρημένης» κεντροαριστεράς, οφείλει να αντιμετωπίσει κάποιες δυσκολίες ή να απαντήσει σε αναπόφευκτα ερωτήματα…
Πρώτον, θα διαφανεί προεκλογικά η διαθεσιμότητα όλων των δυνάμεων στις οποίες αυτός θέλει να απευθυνθεί να δώσουν πειστικότητα στο «αφήγημά» του, ώστε ο ψηφοφόρος να τον προσλάβει ως ατύπως υποψήφιο πρωθυπουργό; (Κάτι που θα αύξανε και την πρωθυπουργική του νομιμοποίηση…).
Δεύτερον, μπορεί μια «σκιώδης» πρωθυπουργική υποψηφιότητα, που -υποτίθεται πως- μετεκλογικά θα προκαλέσει διακομματική συσπείρωση στο πρόσωπό του, να κατισχύσει μιας υπαρκτής, θεσμικής και εμφανούς τέτοιας, διευθύνουσας ένα -σχετικώς- συμπαγές πολιτικό υποκείμενο;
Τρίτον, τι εγγυήσεις πολιτικής σταθερότητας, αποτελεσματικότητας και μακροβιότητας μπορεί να προσφέρει μια, ενδεχομένως κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχανόμενη, πρωθυπουργία του;
Ενώ υπάρχουν και κάποια ακόμη ζητήματα που δημιουργεί η δήλωση διαθεσιμότητας. Συγκεκριμένα: Η έμμεση πλην σαφής αυτοπρότασή του ενίσχυσε ή αντιθέτως υπονόμευσε τις πιθανότητές του (σε σχέση με την επιλογή της σιωπηρής στάσης που θα μπορούσε να κάνει τις διάφορες πολιτικές δυνάμεις, εφόσον ευρεθούν σε μετεκλογικό αδιέξοδο, να τον αναζητήσουν ως παράκλητο); Άλλο να υπάρχεις ως εθνική εφεδρεία και άλλο να εμφανίζεσαι ως ανυπομονών για την πρωθυπουργία… Επίσης… Οι αναμφίβολες αρετές που έχει επανειλημμένα αποδείξει θα επηρεάσουν περισσότερο από την επίσης καταγεγραμμένη τάση του να «χύνει την καρδάρα» (δηλαδή το πολιτικό κεφάλαιο που με μόχθο σωρεύει);
Αν δε, όπως αλλού έχουμε τονίσει,* οι βασικές αδυναμίες του σημερινού πρωθυπουργού σχετίζονται με την μάλλον όχι υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη του και την ικανότητα ενσυναίσθησης, θα πείσει ο -τυπικά αφανής- διεκδικητής του αξιώματος πως σε αυτά τα σημεία υπερέχει;
Οπωσδήποτε η -για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της χώρας- προεκλογική εμφάνιση πρωθυπουργικής υποψηφιότητας από προσωπικότητα μη κατερχόμενη στις εκλογές προσδίδει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις επικείμενες πολιτικές εξελίξεις. Ίσως, δε, υπό πολλές προϋποθέσεις, να συνιστά και μια εναλλακτική στην ακυβερνησία…
*Βλ. το πρόσφατο έργο μου «Οι πρωθυπουργοί της Μεταπολίτευσης»…
**Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι συγγραφέας του έργου «Ελευθέριος Βενιζέλος, Πλαστουργός Ιστορίας, ο άνθρωπος, ο θρύλος, το πολιτικό αποτύπωμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι επίσης συγγραφέας του έργου «Το πολιτικό Σύστημα των ΗΠΑ, Ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός», που εξεδόθη το 2012 από τις εκδόσεις Πατάκη. Το νέο βιβλίο του «Οι πρωθυπουργοί της Μεταπολίτευσης: Μια περίοδος, 10 πρωθυπουργοί, 11 πρωθυπουργίες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
