Με την Πορτογαλία, τις αλλεπάλληλες εκλογές και τον σχηματισμό κυβερνήσεως συνεργασίας και κυβερνήσεων μειοψηφίας έχουμε πολλές φορές ασχοληθεί, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την Ελλάδα. Ωστόσο φαίνεται πως οι πορτογαλικές πολιτικές δυνάμεις διδάχθηκαν πολλά από αυτήν την μακρά περίοδο πολιτικής αστάθειας. Έτσι, στις 28 Οκτωβρίου, κατά την ψήφιση του προϋπολογισμού, οι Σοσιαλιστές αποφάσισαν να στηρίξουν την συντηρητική κυβέρνηση μειοψηφίας.
Τι έκαναν στην πράξη οι Πορτογάλοι σοσιαλιστές; Κοίταξαν τα ποσοστά τους (σε εκλογές και δημοσκοπήσεις), κοίταξαν προς τα αριστερά τους - και είδαν τους ίδιους που προκάλεσαν την κατάρρευση των κυβερνήσεών τους - κοίταξαν στα δεξιά τους και είδαν το συντηρητικό κόμμα και τελικά κοίταξαν ακόμη πιο δεξιά και έπεσαν πάνω στους ακροδεξιούς του Chega.
Συνειδητοποίησαν έτσι πως δεν μπορούν να έχουν καμιά εμπιστοσύνη στους ευρισκόμενους αριστερά των Σοσιαλιστών και πως αν συνέχιζαν τη γνωστή στρατηγική της γλώσσας του μίσους, απλώς θα ευνοούσαν την ακροδεξιά, διότι οι Πορτογάλοι πολίτες έχουν μπουχτίσει με την τοξικότητα.
Αυτόν τον καιρό, στον ελληνικό δημόσιο διάλογο το ερώτημα που απευθύνεται προς τον κ. Ανδρουλάκη και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ είναι «με ποιους θα πάτε αν δεν υπάρξει αυτοδυναμία;». Απαντούν με διάφορα φληναφήματα του τύπου «θα βρεθούν συμμαχίες» ή «ας κερδίσουμε έστω και με μια ψήφο και θα τα βρούμε». Αλλά… «ποτέ με την Δεξιά!».
Όταν τους αναφέρεις ένα ένα τα κόμματα που βρίσκονται στα αριστερά τους, μπλοκάρουν. Πιθανόν και να ελπίζουν ότι ο Τσίπρας θα τα πάει καλά και θα συνεργαστούν μαζί τους…
Ευσεβείς πόθοι (που δεν επιβεβαιώνονται από τα νούμερα των δημοσκοπήσεων) και έμμεση προαναγγελία επικίνδυνων ακροβατισμών, τύπου… ο Ταρζάν σε νέες περιπέτειες!
Τέλος στα σενάρια ανωμαλίας από τους Σοσιαλιστές
Όλα αυτά εκεί στην Πορτογαλία τα έζησαν. Και οι Σοσιαλιστές πήραν την μεγάλη απόφαση να στηρίξουν την κυβερνητική σταθερότητα.
Με τον γενικό γραμματέα του Πορτογαλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Χοσέ Λουίς Καρνέιρο να διακηρύσσει πως το κόμμα του «δεν θα αποτελέσει παράγοντα πολιτικής αστάθειας» και ότι θα είναι «εποικοδομητική και υπεύθυνη αντιπολίτευση», ελήφθη η απόφαση να διευκολυνθεί (παρά τις διαφωνίες) η υπερψήφιση του προϋπολογισμού για το 2026. Διαφορετικά, η κυβέρνηση θα έπεφτε και οι πολίτες της θα καλούνταν ξανά στις κάλπες.
«Θα απόσχουμε από την ψηφοφορία, θα διασφαλίσουμε την πολιτική σταθερότητα στη χώρα μας σε αυτό το στάδιο» δήλωσε ο Καρνέιρο σε δημοσιογράφους, με την τελική ψηφοφορία να έχει οριστεί στις 27 Νοεμβρίου.
Η αποχή 58 Σοσιαλιστών βουλευτών του πορτογαλικού κοινοβουλίου των 230 εδρών θα διευκολύνει την κεντροδεξιά Δημοκρατική Συμμαχία του πρωθυπουργού Λουίς Μοντενέγκρο (διαθέτει 91 έδρες) να εγκριθεί ο προϋπολογισμός, χωρίς να χρειαστεί οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με το πάντα απρόβλεπτο ακροδεξιό κόμμα Chega (60 βουλευτές), του οποίου ο ηγέτης Αντρέ Βεντούρα, έσπευσε να δηλώσει πως γνώριζε εδώ και καιρό ότι οι Σοσιαλιστές «είχαν ξεπουληθεί» στην κυβέρνηση.
Φάνηκε έτσι καθαρά πως σκοπός των Ακροδεξιών ήταν να αρχίσουν τους εκβιασμούς και τελικά να ρίξουν την κυβέρνηση.
Οι Σοσιαλιστές, λοιπόν, αποφάσισαν να απέχουν από την ψηφοφορία, ώστε να εγκριθεί ο προϋπολογισμός με την ψήφο των παρόντων, χωρίς να αφήνει περιθώρια στην Ακροδεξιά να εφαρμόσει τα γνωστά σενάρια ανωμαλίας.
Έπαθαν και έμαθαν
Κι’ αυτό, διότι οι Πορτογάλοι Σοσιαλιστές ένιωσαν στο πετσί τους τα αποτελέσματα του μηδενισμού, της τοξικότητας και της αντιπολίτευσης για την αντιπολίτευση.
Στις πρόωρες εκλογές του Μαΐου 2025, το μέχρι πρόσφατα παντοδύναμο πορτογαλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είχε πετύχει ακόμη και την αυτοδυναμία, έχασε πολλές από τις δυνάμεις του και βρέθηκε στην τρίτη θέση, με το «Chega» («Αρκετά») να ανεβαίνει στην δεύτερη, λαμβάνοντας ένα (θηριώδες για κόμμα που ιδρύθηκε μόλις πριν από έξι χρόνια) 23%!
Στις 12 Μαρτίου 2025, η τότε κυβέρνηση (μειοψηφίας) έπεσε μετά από πρόταση εμπιστοσύνης. Την επομένη προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 18 Μαΐου. Οι Πορτογάλοι πήγαν στις κάλπες για τρίτη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια και για τέταρτη τα τελευταία 5,5 χρόνια - αυτή τη φορά επειδή ο συντηρητικός πρωθυπουργός Λουίς Μοντενέγκρο κατηγορήθηκε για σύγκρουση συμφερόντων, με αφορμή τις δραστηριότητες μιας οικογενειακής επιχείρησης.
Είχαν ήδη απορριφθεί δύο προτάσεις δυσπιστίας, αλλά τελικά η κυβέρνηση έπεσε όταν κατέφυγε σε ψήφο εμπιστοσύνης.
Το δεκαήμερο που κατέστρεψε τους Σοσιαλιστές
Ο πρωθυπουργός Μοντενέγκρο είχε δεχθεί να συσταθεί μια εξεταστική επιτροπή, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα ολοκληρωνόταν σε 15 μέρες, καθώς δεν ήταν δυνατόν ο επικεφαλής της κυβέρνησης να τελεί υπό αμφισβήτηση και ομηρία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν η πρόταση αυτή γινόταν δεκτή, τότε ο Μοντενέγκρο θα απέσυρε την πρόταση για ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση.
Οι Σοσιαλιστές δεν δέχθηκαν και τότε - προκειμένου να αποφευχθούν οι πρόωρες εκλογές - ο Μοντενέγκρο υποχώρησε και δέχθηκε εξεταστική επιτροπή διάρκειας 80 ημερών. Αλλά οι Σοσιαλιστές επέμειναν ότι η εξεταστική επιτροπή έπρεπε να διαρκέσει 90 ημέρες. Γι’ αυτό το δεκαήμερο, λοιπόν, η χώρα μπήκε πάλι στον φαύλο κύκλο των εκλογικών αναμετρήσεων και οι Σοσιαλιστές που κράτησαν σκληρή στάση για ένα δεκαήμερο, καταβαραθρώθηκαν.
Σημειώστε ότι από το 2019, στην Πορτογαλία καμιά κυβέρνηση δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την θητεία της.
Τα αποτελέσματα των ανίερων συμμαχιών
Όλα ξεκίνησαν όταν στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2015, ο συνασπισμός της δεξιάς υπό τον πρώην πρωθυπουργό Πέδρο Πάσους Κοέλιου κέρδισε (χωρίς αυτοδυναμία) και έπεσε μέσα στη Βουλή μετά από δέκα μόλις μέρες, όταν οι Σοσιαλιστές του Αντόνιο Κόστα, το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Μπλόκο της Αριστεράς συνασπίστηκαν και καταψήφισαν το κυβερνητικό πρόγραμμα.
Στις 26 Νοεμβρίου 2015, κυβέρνηση σχημάτισε ο Σοσιαλιστής Αντόνιο Κόστα, στηριζόμενος σε μια ετερόκλητη συμμαχία με το Σοσιαλιστικό Κόμμα να συνάπτει τρεις χωριστές συμφωνίες - με το Μπλόκο της Αριστεράς, το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους Πράσινους.
Όλοι αυτοί καταψήφιζαν συχνά τα νομοσχέδια της κυβέρνησης που (υποτίθεται ότι) στήριζαν και αυτά περνούσαν επειδή το κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα επέλεγε την οδό της αποχής για να βγαίνουν τα «κουκιά».
Στις εκλογές της 6ης Οκτωβρίου 2019, κέρδισαν οι Σοσιαλιστές του Κόστα με 36% (αλλά πάλι χωρίς αυτοδυναμία), οι Ακροδεξιοί του Chega μπήκαν για πρώτη φορά στη Βουλή και ο Κόστα επανήλθε στους παλιούς του συμμάχους.
Αλλά τον Οκτώβριο του 2021, οι «σύμμαχοι» τον πρόδωσαν καταψηφίζοντας τον προϋπολογισμό. Η χώρα οδηγήθηκε στις πρόωρες εκλογές της 30ής Ιανουαρίου 2022, όταν ο Κόστα έλαβε την πολυπόθητη αυτοδυναμία. Αλλά η Ακροδεξιά εκτοξεύτηκε στην τρίτη θέση!
Στις πρόωρες εκλογές της 30ής Ιανουαρίου 2022 ο Σοσιαλιστής Κόστα έλαβε αυτοδυναμία. Αλλά στις 7 Νοεμβρίου 2023, παραιτήθηκε εν μέσω σκανδάλων, με την εισαγγελία να ερευνά υπόθεση κατάχρησης δημοσίου χρήματος, διαφθοράς και αθέμιτης επιρροής στο πλαίσιο της έγκρισης συμβάσεων για την εξόρυξη λιθίου και την παραγωγή υδρογόνου. Τότε είχαν συλληφθεί ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου Βίτορ Εσκαρία και ο πρωθυπουργικός σύμβουλος Ντιόγκο Λασέρντα Ματσάντο, ο επιλεγόμενος και «ο καλύτερος φίλος» (του πρωθυπουργού).
Ακολούθησαν οι πρόωρες εκλογές της 10ης Μαρτίου 2024, οπότε στο τιμόνι της χώρας βρέθηκε η κεντροδεξιά κυβέρνηση μειοψηφίας του Λουίς Μοντενέγκρο.
Πώς φτάνουμε στο διαζύγιο μεταξύ πολιτών και πολιτικών
Ο Πορτογάλος Πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα είχε τότε ζητήσει να σταματήσει αυτός ο φαύλος κύκλος και μια προεκλογική περίοδο επικεντρωμένη στην σκανδαλολογία, ενώ και ο προερχόμενος από την κεντροδεξιά υποψήφιος Πρόεδρος Λούις Μάρκες Μέντες δήλωσε ότι η πολιτική κρίση επιδεινώνει «το διαζύγιο μεταξύ πολιτών και πολιτικών».
Όπως υπογράμμισε, «κάποια μεμονωμένα περιστατικά και περιπτωσιολογία, να είστε βέβαιοι ότι θα αυξηθεί η αποχή». Προσθέτοντας ότι «η τρέχουσα πολιτική κρίση δεν είναι καλή για την Δημοκρατία».
Με λίγα λόγια, αφού έπαθαν και έμαθαν, αφού διαπίστωσαν ότι όταν δεν σέβεσαι την λαϊκή ψήφο και επιδιώκεις ανίερες συμμαχίες μέσα στη Βουλή οι συνέπειες είναι σοβαρές, αφού αποδείχθηκε ότι η ακραία ρητορική τους τελικά ευνόησε την ακροδεξιά, οι Σοσιαλιστές αποφάσισαν να συμπεριφερθούν ως θεσμικό κόμμα εξουσίας. Και αποφάσισαν να μην ακολουθήσουν πρακτικές που οδηγούν σε ασταθείς και κλυδωνιζόμενες κυβερνήσεις.
Χωρίς φαγωμάρα κερδίζει η Δημοκρατία
Πολύ περισσότερο που στις δημοτικές εκλογές της 12ης Οκτωβρίου η ακροδεξιά δεν κατάφερε να κερδίσει παρά μόνο τρεις δήμους, ενώ οι φιλοδοξίες της ήταν για πολύ περισσότερους.
Αυτό έδειξε πως όταν υπάρχει πολιτική σταθερότητα, όταν τα δημοκρατικά κόμματα συμβάλλουν στην πολυπόθητη συναίνεση, οι ακραίες δυνάμεις υποχωρούν. Χάνουν δηλαδή μια δυναμική, η οποία στηρίζεται στην φαγωμάρα των θεσμικών κομμάτων εξουσίας.
Το Chega συγκέντρωσε 11,9% των ψήφων σε όλη τη χώρα, έναντι 4,2% το 2021, αλλά πολύ κάτω από το 23% των εθνικών εκλογών, όταν το κόμμα είχε έρθει πρώτο σε περίπου 60 κοινότητες και είχε δηλώσει πως ήλπιζε να έρθει και πάλι πρώτο σε περίπου τις μισές απ' αυτές.
Και από δεύτερο κόμμα στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου, βρέθηκαν στην πέμπτη πολύ πίσω από τους συντηρητικούς Σοσιαλδημοκράτες, τους Σοσιαλιστές, τους Κομμουνιστές και τους Χριστιανοδημοκράτες.
Η κεντροδεξιά εξασφάλισε 136 δήμους (23 περισσότερους από τις προηγούμενες τοπικές εκλογές), κερδίζοντας μάλιστα και τους δήμους της Λισαβόνας και του Πόρτο, ενώ και οι Σοσιαλιστές αισθάνθηκαν ανακούφιση, αφού έχασαν μεν 22 από τους 149 δήμους που κατείχαν, αλλά δεν γνώρισαν την απόλυτη κατάρρευση.
Και το ερώτημα που προκύπτει για την περίπτωση της Ελλάδας είναι πολύ πιεστικό: Έχει τίποτε να διδαχθεί ο κ. Ανδρουλάκης από την περιπέτεια της Πορτογαλίας; Ή πρέπει να γνωρίσει και η Ελλάδα (που δεν έχει αυτήν την πολυτέλεια από γεωπολιτικής πλευράς) τον φαύλο κύκλο των αλλεπάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων και της ανόδου της Ακροδεξιάς;
* H Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών ΝΔ, δημοσιογράφος
