Τις ριζικές αλλαγές στο κληρονομικό δίκαιο, το οποίο αναμορφώνεται μετά από 80 έτη, παρουσίασε το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Όπως τονίστηκε κατά την παρουσίαση της προτεινόμενης μεταρρύθμισης, οι αλλαγές βασίστηκαν σε τέσσερις άξονες:
- Προσαρμογή κληρονομικής διαδοχής στις ανάγκες της σύγχρονης οικογένειας
- Εξορθολογισμός του θεσμού της νόμιμης μοίρας
- Κάμψη απαγόρευσης κληρονομικών συμβάσεων
- Διαχωρισμός της κληρονομικής περιουσίας και της ατομικής περιουσίας του κληρονόμου
Φλωρίδης: Το κληρονομικό δίκαιο αναμορφώνεται και εκσυγχρονίζεται
«Είναι σημαντική μέρα γιατί μετά το 1946, οπότε τέθηκε σε εφαρμογή ο Αστικός Κώδικας τον οποίο είχε ξεκινήσει το 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το κληρονομικό δίκαιο αναμορφώνεται με ένα πλέγμα διατάξεων που το εκσυγχρονίζουν και το προσαρμόζουν στις παρούσες κοινωνικές και κοινωνικές συνθήκες» τόνισε ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης κατά τον χαιρετισμό του, και σημείωσε ότι το νομοσχέδιο «εκφεύγει από τον χαρακτηρισμό σημαντικό, είναι ένα άρτιο επιστημονικό πόνημα που θα εξυπηρετήσει την κοινωνία για δεκαετίες και θα γίνει νόμος του Κράτους το α' τρίμηνο του 2026».
Ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας ανέφερε με τη σειρά του ότι «είναι ώριμη και αναγκαία η αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου σε σύγχρονο, ασφαλές και λειτουργικό πλαίσιο για τις επόμενες γενιές και αφήνει κοινωνικό και οικονομικό αποτύπωμα».
Όπως τόνισε ο κ. Μπούγας, λόγω της σπουδαιότητας του νομοσχεδίου θα αναρτηθεί στα τέλη του έτους και θα μείνει στη δημόσια διαβούλευση για έναν μήνα. Μέχρι τότε οι εμπλεκόμενοι φορείς θα κληθούν στο υπουργείο Δικαιοσύνης για να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους.
Ο πρόεδρος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, ομότιμος καθηγητής Απόστολος Γεωργιάδης, παρουσίασε τις αλλαγές, υπογραμμίζοντας ότι το κληρονομικό δίκαιο επιτελεί σημαντική λειτουργία στο πλαίσιο της έννομης τάξης και γι' αυτό πρέπει να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες.
Οι κομβικές αλλαγές
Κληρονομικές συμβάσεις
Για πρώτη φορά εισάγεται ο θεσμός της κληρονομικής σύμβασης.
Προβλέπονται δύο είδη κληρονομικών συμβάσεων:
Η μία αφορά τη σύμβαση που κάνει ο διαθέτης (δηλαδή, εκείνος που αφήνει την κληρονομιά) με τους κληρονόμους του μετά θάνατον. Είναι δεσμευτικές, δηλαδή δεν μπορούν να ανακληθούν μονομερώς και ο διαθέτης μπορεί να διαχειρίζεται ο ίδιος τα περιουσιακά του στοιχεία.
Η έτερη κληρονομική σύμβαση αφορά εκείνον που έχει μεν κληρονομικό δικαίωμα, αλλά παραιτείται από την κληρονομιά για διάφορους λόγους και μέσω κληρονομικής σύμβασης δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να κληρονομήσει κάτι που δικαιούται.
Διαθήκες
Παραμένει ο θεσμός των ιδιόγραφων διαθηκών. Όμως για να έχουν ισχύ θα πρέπει να περάσουν από έλεγχο γνησιότητας μέσω μαρτύρων, πραγματογνωμόνων κ.λπ. όταν προσκομίζονται σε συμβολαιογράφο από συγγενείς που δεν είναι παιδιά η σύζυγοι.
Μία ακόμα αλλαγή στις διαθήκες είναι πως δίνεται δυνατότητα σύνταξης διαθήκης από την ηλικία των 16 ετών.
Τα άτομα με αναπηρία θα μπορούν να συντάσσουν διαθήκες με τη βοήθεια της τεχνολογίας (φωνητική υποστήριξη ή χρήση άλλων τεχνικών μέσων).
Επιπλέον, υπάρχει πρόβλεψη που απαγορεύει σε άτομα που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο, οίκους ευγηρίας, ιδρύματα περίθαλψης και άλλα να συντάσσουν διαθήκες και να καθιστούν κληρονόμους άτομα που τους εξυπηρετούν ή έχουν άμεση σχέση με τη διοίκηση των ιδρυμάτων ή παρέχουν υπηρεσίες σε αυτά.
Τέλος, εισάγεται ο θεσμός της αυτοδίκαιης κληρονομικής ανικανότητας εφόσον υπάρχει προηγούμενη ποινική καταδίκη του κληρονομούμενου κατά της ζωής, υγείας, η γενετήσιας ελευθερίας του διαθέτη (του ανθρώπου που κληρονομείται).
Σύμφωνο συμβίωσης
Εξισώνονται τα δικαιώματα των συντρόφων με σύμφωνο συμβίωσης με εκείνα των επιζώντων συζύγων. Επιπλέον, δίνεται πλήρες κληρονομικό δικαίωμα στον επιζώντα σύντροφο (όταν δεν υπάρχει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης), όταν δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς που έχουν κληρονομικό δικαίωμα και η περιουσία του θανόντος θα πάει στο δημόσιο. Τότε η κληρονομιά πάει στον επιζώντα σύντροφο, εφόσον ζούσαν μαζί τουλάχιστον τρία χρόνια. Για να πάρει σε αυτή την περίπτωση την κληρονομία οφείλει να κάνει αίτηση μέσα σε τέσσερις μήνες από τον θάνατο του διαθέτη.
Ακόμα, μπορεί ο σύντροφος ενός ανθρώπου που φεύγει από τη ζωή να χρησιμοποιεί την κοινή τους κατοικία για ένα χρόνο, ενώ αν έχουν μαζί παιδιά τότε μπορεί στο κοινό σπίτι να μείνει η οικογένεια για μεγάλο διάστημα.
Εξ αδιαθέτου διαδοχή
Το ποσοστό κληρονομιάς του επιζώντος συζύγου αυξάνεται στο 33% όταν υπάρχει μόνο ένα παιδί. Εάν τα παιδιά είναι περισσότερα, στον επιζώντα σύζυγο αντιστοιχεί το 25%, όπως ισχύει σήμερα. Εάν δεν υπάρχουν παιδιά, ο επιζών σύζυγος θα κληρονομεί πριν από τους γονείς του διαθέτη, από πρώτα ξαδέλφια η άλλους συγγενείς που έχουν κληρονομικό δικαίωμα.
Αποποιήσεις κληρονομιάς
Πλέον, η περιουσία του διαθέτη που αφήνει στους κληρονόμους δεν ενώνεται με την προσωπική τους περιουσία. Έτσι μειώνονται οι περιπτώσεις αποποίησης κληρονομιάς λόγω χρεών, καθώς μπορεί να γίνει αποδοχή κληρονομιάς, αλλά η εξόφληση των χρεών μπορεί να γίνει μέσω της κληρονομούμενης ακίνητης περιουσίας του διαθέτη και έως του ποσού των χρεών. Αυτό θα συμβάλλει καθοριστικά στον περιορισμό των αποποιήσεων κληρονομιών που συμβαίνει σήμερα κατά κόρον και θα αξιοποιούνται περιουσίες και επιχειρήσεις που απαξιώνονται.
