Η μνήμη του Συντάγματος Μακρυγιάννη, Δεκέμβριος 1944
AP Photo / British Official
AP Photo / British Official

Η μνήμη του Συντάγματος Μακρυγιάννη, Δεκέμβριος 1944

Η «προοδευτική» ιντελιγκέντσια αντιμετωπίζει ειρωνικά ή υποτιμητικά οποιαδήποτε προσέγγιση των Δεκεμβριανών έξω από το πλαίσιο του ερμηνευτικού σχήματος που οι διανοούμενοι της συγκρότησαν μετά τη Μεταπολίτευση.

Όσοι μάλιστα τολμούν να αναφέρονται στις «δραστηριότητες» της ΟΠΛΑ και της Πολιτοφυλακής και να μιλούν για τους ομήρους και τους ομαδικούς τάφους, ανήκουν στην κατηγορία των «πτωματολόγων» και στην πνευματική μπασκλασαρία. Δεν είναι στις προθέσεις μου να αναφερθώ για μια ακόμα φορά σε εκείνες τις 33 τραγικές ημέρες.

Απλώς, εν τάχει, να υπενθυμίσω πως την Αθήνα τότε την κράτησαν όρθια, μέχρι να έρθουν οι βρετανικές δυνάμεις, δύο αμιγώς ελληνικά σώματα: οι χωροφύλακες του Μακρυγιάννη και οι άνδρες της Τρίτης Ορεινής Ταξιαρχίας. Τον Θρασύβουλο Τσακαλώτο τον γνωρίζει όλη η Ελλάδα.

Πόσοι όμως γνωρίζουν τον Γεώργιο Σαμουήλ, τον διοικητή του Συντάγματος Μακρυγιάννη; Πόσοι γνωρίζουν τη μετέπειτα πραγματικά, σεμνή και ταπεινή πορεία του; 

Ο συνταγματάρχης Γεώργιος Σαμουήλ, αμέσως μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, συνέγραψε ένα βιβλίο με τίτλο: «1944, η εποποιία του Μακρυγιάννη» στο οποίο περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια το τι συνέβη από τα χαράματα τις 6ης Δεκεμβρίου, όταν εκδηλώθηκε η επίθεση του ΕΛΑΣ, ως και την 14η Δεκεμβρίου, όταν οι δυνάμεις του αποσύρθηκαν ηττημένες και με βαριές απώλειες από την περιοχή. Το βιβλίο επανεκδόθηκε το 2002. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζει πώς γιορτάστηκε στη συνέχεια η επέτειος αυτής της μάχης. Όπως γράφει ο Γεώργιος Σαμουήλ, κάθε χρόνο, πλην του 1946, γινόταν μια πανηγυρική τελετή στην οποία παρευρισκόταν χιλιάδες πολίτες και επίσημοι και τον πανηγυρικό της ημέρας εκφωνούσε μια προσωπικότητα του πνευματικού κόσμου. 

Ιδιαίτερη λαμπρότητα είχε ο εορτασμός του 1949, αμέσως μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου. Γράφει ο Γεώργιος Σαμουήλ:

«Με όλως εξαιρετική επισημότητα και μεγαλοπρέπειαν ετελέσθη την 11ην πρωινήν της 12ης Δεκεμβρίου 1949 επιβλητικόν μνημόσυνον υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των ηρωικώς πεσόντων ανδρών του Συντάγματος Χωρ/κής Αθηνών εις τους στρατώνας του Μακρυγιάννη κατά τον Δεκέμβριον του 1944. Κατ΄αυτό παρέστη η Α.Μ. ο Βασιλεύς Παύλος, οι πολιτικοί Αρχηγοί κ.κ. Παπανδρέου, Γονατάς, Ζέρβας… Ακολούθως εγένετο συμβολικόν προσκλητήριον των πεσόντων…εις την εκφώνησιν εκάστου ονόματος έτερος αξιωματικός απαντούσε στερεοτύπως «έπεσεν εις τη μάχην»… Μετά ταύτα ο διαπρεπής Ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς εξεφώνησεν τον κάτωθι εμπνευσμένον λόγον».

Αυτά, για να μη λησμονούμε τι έγινε πριν από 79 χρόνια. Μπορεί οι γιορτές μνήμης να ονομάστηκαν από τους ηττημένους «γιορτές μίσους» - με πλήρη ανοχή, για να μην πω με συμπλεγματική αδιαφορία και των νικητών - όμως τα γεγονότα είναι εκεί έξω και ο καθένας τα προσεγγίζει με τους δικούς του φακούς.

Η ανάμνησή τους ενοχλεί ακόμα και σήμερα, διότι αποκαθηλώνει ένα ερμηνευτικό σχήμα που αποτέλεσε μια από τις συμβάσεις της Μεταπολίτευσης. Ο ήρωας συνταγματάρχης Γεώργιος Σαμουήλ πού να φανταζόταν πως μετά από πολλά χρόνια ο αγώνας του Συντάγματος Μακρυγιάννη θα σκεπαζόταν συνειδητά από μια βαριά σιωπή και η τελετή της μνήμης του θα αποκαλούνταν «γιορτή μίσους».