Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Μπορεί ο Beppe Grillo να τάραξε τα ύδατα στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια, δείχνοντας ότι το ευρωσκεπτικιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων κερδίζει έδαφος και προελαύνει προς την εξουσία, ωστόσο σήμερα οι συνθήκες στη γειτονική χώρα είναι διαφορετικές. Αναλυτές εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών, ο ορίζοντας διεξαγωγής των οποίων δεν είναι ακόμη ξεκάθαρος, θα φέρει στην εξουσία μία φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση. Παρ'' όλα αυτά, οι ανησυχίες για την πορεία της Ιταλίας τόσο σε οικονομικό επίπεδο, όσο και ως μέλος της Ευρωζώνης δεν έχουν εξανεμιστεί.
Στο τελευταίο ευρωβαρόμετρο φαίνεται ξεκάθαρα ότι η Ιταλία είναι ένα από τα μέλη της Ευρωζώνης με τα μεγαλύτερα ποσοστά ευρωσκεπτικισμού. Και ενώ υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η έξοδος της Ιταλίας από το ευρώ δεν είναι πιθανή μέσα στα επόμενα χρόνια, η απειλή του «Italexit» εκτιμάται από αναλυτές ότι θα χτυπήσει τις χρηματαγορές όσο πλησιάζουμε στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση.
Σύμφωνα, λοιπόν, με το ευρωβαρόμετρο, αν εξαιρεθούν όσοι λένε ότι δεν γνωρίζουν, περίπου το 65% των Ιταλών τάσσεται υπέρ του ευρώ. Ενώ μοιάζει να είσαι μία ισχυρή πλειοψηφία, η στήριξη προς το ευρώ είναι χαμηλότερη μόνο στην Κύπρο. Και όπως έχει φανεί και σε άλλες χώρες – στη Μ. Βρετανία για παράδειγμα που έναν χρόνο πριν το Brexit η πλειοψηφία είχε θετική άποψη για την ΕΕ – η γνώμη των πολιτών αλλάζει. Οι εκλογές στην Ιταλία αναμένεται να διεξαχθούν το αργότερο μέχρι τον επόμενο Μάιο. Τι μπορεί να συμβεί μέχρι τότε;
Τα τρία βασικά ευρωσκεπτικιστικά κόμματα είναι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S), η Λέγκα του Βορρά και τα «Αδέρφια της Ιταλίας». Και τα τρία μαζί λαμβάνουν σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το 50% των ψήφων. Επίσης, υπάρχει μία διαφορά με την Marine Le Pen καθώς οι Γάλλοι παραδοσιακά τάσσονται περισσότερο υπέρ της Ευρώπης σε σύγκριση με τους Ιταλούς. Συνεπώς, όπως εκτιμά η Capital Economics, είναι πιθανό και άλλα κόμματα να ακολουθήσουν το δρόμο του ευρωσκεπτικισμού στην πορεία προς τις κάλπες.
Σύμφωνα με τον οίκο, προς το παρόν υπάρχουν αρκετοί λόγοι που περιορίζουν τις ανησυχίες. Πρώτον, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων που είναι το πιο δημοφιλές ευρωσκεπτικιστικό κόμμα στέλνει μικτά σινιάλα σε ότι αφορά το ευρώ. Από την άλλη πλευρά, το κόμμα του Grillo έχει επανειλημμένα αναφερθεί στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή ή όχι της Ιταλίας στο ευρώ.
Επίσης, η δήμαρχος της Ρώμης και στέλεχος του M5S άλλαξε τελευταία τη ρητορική της στο θέμα της αποδοχής προσφύγων, πλησιάζοντας τις θέσεις του Κινήματος σε αυτές της Λέγκας του Βορρά για το προσφυγικό. Αυτό από μόνο του καθιστά ελαφρώς πιο πιθανή τη συνεργασία μεταξύ των δύο κομμάτων. Όμως στον αντίποδα, ορισμένα από τα βασικά στελέχη του M5S έχουν πρόσφατα χαρακτηρίσει το δημοψήφισμα για το ευρώ ως «plan Β», «διαπραγματευτικό εργαλείο» και «όχι προτεραιότητα». Επιπλέον, το ιταλικό Σύνταγμα απαγορεύει τα δημοψηφίσματα για διεθνείς συνθήκες, με αποτέλεσμα το M5S να μην μπορεί να προχωρήσει σε δημοψήφισμα αμέσως μόλις ανέλθει στην εξουσία.
Στο μεταξύ, δεν υπάρχουν ακόμη σημάδια στις αγορές που να δείχνουν ότι οι επενδσυτές πανικοβάλλονται. Οι προθέσεις των επιχειρήσεων να προβούν σε προσλήψεις έχουν αυξηθεί φέτος και δείχνουν σε ανάκαμψη της απασχόλησης από το 1,2% στο α'' τρίμηνο, στο 1,5% ή και υψηλότερα. Παράλληλα, οι καταθέσεις στις ιταλικές τράπεζες αυξάνονται, ενώ οι αποδόσεις των ιταλικών κρατικών ομολόγων έχουν υποχωρήσει και οι ιταλικές μετοχές υπεραποδίδουν του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Όμως όσο πλησιάζουν οι εκλογές, η ηρεμία αυτή μπορεί να διαταραχθεί. Ο προεκλογικός αγώνας μπορεί να φέρει στο προσκήνιο τις θέσεις των κομμάτων για το ευρώ και αν το M5S ακολουθήσει σκληρή αντιευρωπαϊκή στάση, πιθανώς οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές να χάσουν την ψυχραιμία τους. Η Capital Economics προβλέπει ότι οι αποδόσεις των 10ετών ιταλικών κρατικών ομολόγων θα αυξηθούν από σχεδόν 2% σήμερα σε 2,75% στο τέλος του έτους, όταν των αντίστοιχων γερμανικών τοποθετούνται στο 0,75%.
Η τελική παραδοχή στην οποία βασίζεται η Capital Economics είναι ότι οι εκλογές τελικά θα οδηγήσουν στον σχηματισμό μιας φιλοευρωπαϊκής κυβέρνησης. Μία τέτοια εξέλιξη αναμένεται να μικρύνει το spread μεταξύ ιταλικών και γερμανικών ομολόγων μέσα στο 2018. Παρ'' όλα αυτά, ο οίκος συνιστά προσοχή διότι ο κίνδυνος να κερδίσει ένα ευρωσκεπτικιστικό κόμμα τις εκλογές είναι σημαντικός. Ακόμη και αν δεν μπορεί να οδηγήσει άμεσα τη χώρα εκτός ευρώ, η αβεβαιότητα θα πλήξει σοβαρά την οικονομία, τις τράπεζες και τις χρηματαγορές.
