Του Γιώργου Φιντικάκη
Τα προειδοποιητικά καμπανάκια πολλαπλασιάζονται με εκθετικό ρυθμό, και όχι μόνο το ΔΝΤ αλλά και οι θεσμικοί παράγοντες καίνε τώρα το αφήγημα της κυβέρνησης που βρίσκεται ξανά αντιμέτωπη με όλα όσα ξόρκιζε.
Εάν ήταν στο χέρι της θα πάγωνε με κάποιο μαγικό τρόπο το χρόνο στην κλεψύδρα καθώς βλέπει τα σύννεφα ξανά να συσσωρεύονται και στον ελάχιστο χρόνο που απομένει να μην προλαβαίνει να δημιουργήσει προϋποθέσεις στιβαρής ανάκαμψης. Βλέπει όμως τα περιθώρια να λιγοστεύουν, τη συζήτηση για νέα μέτρα να ξαναφουντώνει παρά τις διαβεβαιώσεις Lagarde, τον Στουρνάρα να προειδοποιεί ότι μένουν πολλά μέχρι τη βιώσιμη έξοδο στις αγορές, και τον ΣΕΒ να επισημαίνει ότι αυτή η ανάκαμψη έχει ημερομηνία λήξης.
Τα καμπανάκια που δηλούν τις λανθασμένες εκτιμήσεις της κυβέρνησης στη προετοιμασία της αξιολόγησης, την οικονομία και τις επενδύσεις, ηχούν ξανά όλα μαζί. Ασφαλώς και η Christine Lagarde δεν θα μπορούσε να βγει δημόσια και να ζητήσει νέα μέτρα, είναι ωστόσο προφανές ότι θα το κάνει αν δεν περάσουμε τον πήχη που έχει θέσει ψηλά όχι το ΔΝΤ, αλλά η ευρωζώνη. Επίσης προφανές είναι ότι η έκθεση του ΔΝΤ έρχεται να δραματοποιήσει την επικείμενη διαπραγμάτευση που κινδυνεύει να ξεκινήσει με γκολ από τα αποδυτήρια, ακριβώς δέκα ημέρες πριν την επίσημη έναρξή της, στις 23 Οκτωβρίου.
Αυτό το καμπανάκι έκρουσε χθες ο Γιάννης Στουρνάρας όταν είπε ότι τυχόν καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης είναι ο πιο άμεσος κίνδυνος για την οικονομία, αφού θα οδηγήσει σε νέα αναστολή των επενδυτικών σχεδίων και θα δυσχεράνει την επάνοδο σε κανονικές χρηματοπιστωτικές συνθήκες. Όπως και η κυβέρνηση, έτσι και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, γνωρίζει ότι στον κατάλογο με τα 95 προαπαιτούμενα που πρέπει να έχουν κλείσει ως τις αρχές Δεκεμβρίου, σύμφωνα με τις εντολές του Αλέξη Τσίπρα, μόνο 15 θεωρούνται κλεισμένα ή πολύ ώριμα για να ολοκληρωθούν τις επόμενες ημέρες. Την ίδια ώρα οι κίτρινες κάρτες από τη πλευρά των δανειστών για καθυστερήσεις ή άστοχες κινήσεις, πέφτουν βροχή. Τα μπρος-πίσω στο Ελληνικό, το νομοσχέδιο Σπίρτζη για τα ταξί που επεστράφη από τους δανειστές ως σύμβολο κλεισίματος των αγορών, οι καθυστερήσεις με την οριστικοποίηση της λίστας των προς πώληση μονάδων της ΔΕΗ, η αβέβαιη τύχη της νέας προσπάθειας αξιολόγησης στο Δημόσιο, όλα' αυτά συνθέτουν ένα βαρομετρικό χαμηλό.
Το γνωρίζουν εκτός από την κυβέρνηση, και τους δανειστές, δυστυχώς και οι αγορές. Καρφωμένο εδώ και μήνες το ελληνικό δεκαετές ομόλογο στο 5,5%, "φωνάζει" ότι οι αγορές παραμένουν σταθερά καχύποπτες απέναντι στην Ελλάδα, ότι συνεχίζουν να μας βλέπουν ως χώρα sui generis, και πως κανείς σοβαρός αναλυτής δεν μπορεί να δεχθεί ως αξιόπιστη την συμφωνία για υψηλά πλεονάσματα σε βάθος ετών. "Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να εφαρμοσθεί η συμφωνία του 2017 για τα πλεονάσματα. Είναι να σαν να πρέπει να γράφεις εξετάσεις και να παίρνεις συνεχώς 9,5", όπως είχε χαρακτηριστικά δηλώσει στο Liberal ο Μιχάλης Αργυρού, Reader in Economics, στο Cardiff Business School.
Τα λόγια του Στουρνάρα δεν αντανακλούν παρά αυτήν ακριβώς την καχυποψία των αγορών απέναντι στα μηνύματα που εκπέμπει η κυβέρνηση. Στις αγορές δεν θα προκαλέσει έκπληξη αν η αξιολόγηση ολοκληρωθεί αντί για το τέλος του έτους, στις αρχές του 2018, γιατί η καθυστέρηση θεωρείται αναμενόμενη. "Φτάνει να μην υπάρξει όμως κάποια εμπλοκή", όπως σημείωνε από τη πλευρά του χθες ο Νώντας Νικολαΐδης αναλυτής της Moody''s.
Τα πάντα ωστόσο και πάλι σέρνονται. Καθυστερήσεις καταγράφονται στην έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, στις ιδιωτικοποιήσεις, στη πληρωμή των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του Δημοσίου ή στον επανϋπολογισμό των συντάξεων καθώς και των εισφορών των μη μισθωτών με βάση τα πραγματικά εισοδήματα του 2016. Στο καλό σενάριο θα χρειασθεί και πάλι ένα μικρός αγώνας δρόμου, και "κυνηγητό" των αρμοδίων υπουργών να κλείσουν τις λίστες εκκρεμοτήτων που τους έχουν σταλεί.
Επισκευές "μερικής φύσεως" όμως θα είναι και πάλι τα παραπάνω, δίχως να δίνουν μακροπρόθεσμες λύσεις, γι'' αυτό και η ανάκαμψη αποδεικνύεται ασταθής, με ημερομηνία λήξης, όπως προειδοποιεί ο ΣΕΒ. Οκτώ χρόνια σε μνημόνια, και οι βάσεις παραμένουν σαθρές, η οικονομία ανακάμπτει λόγω αύξησης της ζήτησης που επηρεάζεται όμως από εξωγενείς παράγοντες, δηλαδή τον τουρισμό και τις εξαγωγές. Η συνεπακόλουθη αύξηση της απασχόλησης δεν συνοδεύεται από υψηλότερους μισθούς, η ανεργία διατηρείται υψηλά, καθώς απουσιάζει η κινητήριος δύναμη της ανάπτυξης, δηλαδή οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι ιδιωτικές επενδύσεις, το φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον. Αν κάποια στιγμή οι εξωγενείς παράγοντες πάψουν να επενεργούν με την ίδια ένταση στην ελληνική οικονομία, και παλινδρομήσουν προς τα πίσω οι όποιες βελτιώσεις σε κράτος και οικονομία, τότε θα περάσουμε ξανά σε ύφεση, η οποία και περιμένει στην εξώπορτα. Δίχως βαθιές μεταρρυθμίσεις η οικονομία θα σέρνεται και ενδεχομένως να υπάρξει συμφωνία εξόδου από το ευρώ με αντάλλαγμα μια μείωση του χρέους, σαν αυτή που είχε προτείνει ο κ. Schaeuble σε διάφορους Έλληνες υπουργούς Οικονομικών, όπως είχε επισημάνει πρόσφατα ο Δημήτρης Βαγιανός, καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο London School of Economics.
Βλέποντας το χρόνο στη κλεψύδρα να αδειάζει, η κυβέρνηση καλείται μέσα σε 3 μήνες να κάνει τη δουλειά που υπό κανονικές συνθήκες θα απαιτούσε ένα χρόνο. Βρίσκεται και πάλι σε συμπληγάδες και θα ήθελε με ένα μαγικό τρόπο να παγώσει το χρόνο, όχι μόνο για να φέρει σε πέρας 95 προαπαιτούμενα στις λιγότερες από ογδόντα ημέρες που απομένουν ως τις αρχές του νέου χρόνου. Αλλά για να πείσει ότι δέκα μήνες πριν το τέλος του προγράμματος είναι δυνατό να εκπληρωθεί έστω κάποια από τις ουσιαστικές προϋποθέσεις εξόδου από το Μνημόνιο. Έως τώρα δεν τα έχει καταφέρει.
