Το έτος που πέρασε ήταν μια αξέχαστη χρονιά για την παγκόσμια οικονομία. Όχι μόνο η συνολική επίδοσή της ήταν απογοητευτική, αλλά βαθιές αλλαγές -προς το καλύτερο και το χειρότερο- εμφανίστηκαν στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, αναφέρει σε άρθρο του στο Project Syndicate o Joseph Stiglitz.
Η μεγαλύτερη αλλαγή ήταν η Συμφωνία για το Κλίμα που επιτεύχθηκε στο Παρίσι. Αν και η συμφωνία δεν αρκεί ώστε να περιοριστεί η υπερθέρμανση μόνο στους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από το όριο, κατάφερε να θέσει τον παγκόσμιο μηχανισμό σε λειτουργία και ο κόσμος να αρχίσει να επενδύει στην πράσινη οικονομία εκτιμά ο κ. Stiglitz.
Στο κοντινό μέλλον τα ορυκτά καύσιμα θα αποτελούν μια ανάμνηση τονίζει ο κ. Stiglitz και προσθέτει πως όσοι επενδύσουν στον άνθρακα θα το κάνουν με δική τους ευθύνη. Με περισσότερες πράσινες επενδύσεις στο μέλλον, οι επενδυτές θα μπορέσουν να αντισταθμίσουν τα ισχυρά λόμπι της βιομηχανίας του άνθρακα, που αδιαφορούν για το αν θέτουν τον πλανήτη σε κίνδυνο προκειμένου να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.
Πράγματι, η απομάκρυνση από το μοντέλο μιας οικονομίας όπου κυριαρχούν τα ορυκτά καύσιμα είναι το πρώτο βήμα στις μεγάλες παγκόσμιες γεωοικονομικές αλλαγές που θα ακολουθήσουν, τονίζει ο κ. Stiglitz.
Η τράπεζα που δημιούργησαν οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) είναι το πρώτο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που κυβερνάται από αναδυόμενες χώρες. Επίσης, παρά την αντίδραση του προέδρου Obama, η κινεζικής έμπνευσης Τράπεζα Υποδομών και Επενδύσεων (Infrastructure Investment Bank) θα λειτουργήσει εντός του μήνα.
Οι ΗΠΑ ενήργησαν πιο συνετά στη περίπτωση της Κίνας. Η Αμερικανική Γερουσία, συμφώνησε σε μερικές μικρές αλλαγές στο δικαίωμα ψήφου της Κίνας στο ΔΝΤ, αναγνωρίζοντας τη νέα οικονομική πραγματικότητα.
Οι πιο επίμαχες γεωοικονομικές αλλαγές της περασμένης χρονιάς, όμως, αφορούν το εμπόριο, εκτιμά ο Stiglitz.
Σχεδόν απαρατήρητο πέρασε το γεγονός πως «θάφτηκε» η προσπάθεια χρόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου να αποκατασταθούν οι ανισότητες στις εμπορικές συμφωνίες που ευνόησαν τις ανεπτυγμένες χώρες. Η υποκρισία των ΗΠΑ κατέστησε αδύνατον να καταλήξουν σε μια συμφωνία οι διαπραγματεύσεις στη Ντόχα. Ευρώπη και Αμερική προτίμησαν να επιλέξουν μια στρατηγική «διαίρει και βασίλευε» που βασίζεται σε επικαλυπτόμενους εμπορικούς συνασπισμούς και συμφωνίες.
Με αποτέλεσμα, αντί να υπάρχει ένα παγκόσμιο σύστημα ελεύθερου εμπορίου, να κυριαρχεί ένα ελαττωματικό καθεστώς συναλλαγών. Το εμπόριο για τις περισσότερες περιοχές του Ατλαντικού και του Ειρηνικού θα ορίζεται από πολύπλοκους νόμους που είναι αντίθετοι με τις αρχές τις αποτελεσματικότητας και της ελεύθερης ροής των εμπορευμάτων.
Οι ΗΠΑ διαπραγματεύτηκαν μυστικά ίσως μια από τις χειρότερες συμφωνίες της τελευταίας δεκαετίας, τη Συνεργασία των Χωρών του Ειρηνικού (TPP), παρόλο που οι εσωτερικές αντιδράσεις ήταν πολλές. Το κυριότερο πρόβλημα εντοπίζεται στο κομμάτι της επένδυσης το οποίο περιέχει περιορισμούς σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, την υγεία, την ασφάλεια και τους δημοσιοοικονομικούς κανονισμούς με σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις.
Ειδικότερα, το κεφάλαιο που δίνει σε ξένους επενδυτές το δικαίωμα να μηνύσουν κυβερνήσεις στα Διεθνή Δικαστήρια όποτε είναι πεπεισμένοι πως οι κρατικοί κανονισμοί παραβαίνουν τους όρους του TTP. Στο παρελθόν, παρόμοια δικαστήρια είχαν ερμηνεύσει την απαίτηση των ξένων επενδυτών να λαμβάνουν «δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση» ως ένα μέσο να καταπολεμήσουν τους καινούριους κρατικούς κανονισμούς ακόμα και σε περίπτωση που ήταν θετικοί.
Επιπλέον, μια διάταξη «ευνοούμενου κράτους» εξασφαλίζει ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να διεκδικήσουν την καλύτερη αντιμετώπιση που προσφέρεται σε οποιαδήποτε από τις συνθήκες μιας χώρας υποδοχής. Το αντίθετο από αυτό που υποσχέθηκε ο Obama.
Ακόμα και ο τρόπος που ο Obama υπερασπίστηκε τη νέα συμφωνία εμπορίου έδειξε πως η κυβέρνησή του δεν κατανόει την λογική των αναδυόμενων οικονομιών. Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε επανειλημμένα πως το TTP θα δείξει ποιος από την Κίνα ή την Αμερική θα γράψει τους εμπορικούς νόμους των 21ο αιώνα.
«Η σωστή προσέγγιση είναι να φτάσουμε σε αυτό το στάδιο ομαδικά και με διαφάνεια, ενώ ο Obama επιδίωξε να συνεχιστεί το προϋπάρχον καθεστώς, δηλαδή οι αμερικανικές εταιρίες να επιβάλλουν τους παγκόσμιους κανόνες ανάλογα με τα συμφέροντα των ΗΠΑ» τονίζει ο κ. Stiglitz.
Όσοι επιδιώκουν μια πιο στενή οικονομική ολοκλήρωση έχουν την ευθύνη να υποστηρίξουν σθεναρά την μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. με πρώτο μέλημα την δημοκρατία, κάτι που δεν συνέβη το 2015.
Τέλος, ο κ. Stiglitz, δήλωσε: «για το 2016, ας ελπίσουμε πως θα υπάρξει ένα οικονομικό σύστημα όπου οι εμπορικές συμφωνίες δεν θα συνάπτονται με όρους που θα επιβραβεύουν τους ισχυρούς και θα τιμωρούν τους πιο αδύναμους. Η κλιματική συμφωνία ίσως να είναι ο προάγγελος μιας πραγματικής παγκόσμιας συνεργασίας».
