Το νομοσχέδιο για την πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση της ελληνικής κυβέρνησης, που ανοίγει το δρόμο για τη δημιουργία παραρτημάτων από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, συζητήθηκε και ψηφίστηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο, σε ένα περιβάλλον διχασμού, με σφοδρές συζητήσεις και διαμαρτυρίες. Αυτό ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για την Ελλάδα, καθώς τα περισσότερα έθνη αλλάζουν συνεχώς ρυθμίσεις πολιτικής σε ένα δυναμικό παγκόσμιο τοπίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Για παράδειγμα, στην Αυστραλία, κυκλοφόρησε πρόσφατα και η πολυαναμενόμενη τελική έκθεση της Συμφωνίας για τα Πανεπιστήμια, η οποία θα λειτουργήσει ως «σχεδιασμός» θεσμικών αλλαγών και βελτιώσεων (και του δυνητικού ανταγωνισμού) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για τις επόμενες δεκαετίες. Ο δυνητικός ανταγωνισμός λειτουργεί ως μοχλός πίεσης για τα πανεπιστήμια να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους ακόμα κι αν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν αναπτυχθούν στην Ελλάδα. Είναι επίσης αξιοσημείωτο να ειπωθεί εδώ, ότι αυτή η αντίσταση κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συζήτησης ανέδειξε (αντίστροφα) και την έλλειψη επιθυμίας των ελληνικών πανεπιστημίων να επεκταθούν με παρόμοιο τρόπο σε άλλες χώρες.
Αυτά τα δρώμενα μας οδήγησαν πίσω στο «Ψήφισμα των Κηροποιών» - μια πολύ γνωστή σάτιρα υπέρ του προστατευτισμού που γράφτηκε από τον Frèdèric Bastiat και δημοσιεύτηκε το 1845, ως μέρος των Οικονομικών Σοφισμών του Bastiat :
«Υποφέρουμε από τον καταστροφικό ανταγωνισμό ενός ξένου αντιπάλου που προφανώς εργάζεται κάτω από συνθήκες πολύ πιο ανώτερες από τις δικές μας για την παραγωγή φωτός, που πλημμυρίζει με αυτό την εγχώρια αγορά σε μια απίστευτα χαμηλή τιμή… Αυτός ο αντίπαλος… δεν είναι άλλος από τον ήλιο…»
Αλλά εκτός από την Ελλάδα, τα περισσότερα έθνη κατανοούν ότι το παγκόσμιο τοπίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλάζει συνεχώς στο πνεύμα της ρήσης του Ηράκλειτου ότι «Κανείς δεν μπορεί να μπει στο ίδιο ποτάμι δύο φορές». Η Κίνα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα και πορεύεται με ανταγωνιστικό πνεύμα στον Νέο Δρόμο του Μεταξιού ως η «χελώνα των εθνών», όπως αποκαλούσε την Κίνα ο Νίκος Καζαντζάκης, επιβεβαιώνοντας παράλληλα και τον Μύθο του Αισώπου «Η Χελώνα και ο Λαγός».
«Πλούσια είναι η κινέζικη ψυχή, και μπόρεσε να δημιουργήσει τόσο θαμαστές, γόνιμες αντίθεσες και τόσο εξαίσιο πολιτισμό. Χωρίς την επέμβαση του πραχτικού, στέρεου νου, η επαφή με την ουσία θα παρέμενε άμορφη κι ασυνάρτητη. Χωρίς την αγιάτρευτη μυστική λαχτάρα, ο πραχτικός νους θα ‘μενε στείρος, ανίκανος να πεθυμήσει μεγάλα, έξω από την άμεση ανάγκη, έργα.» Νίκος Καζαντζάκης
Ο Νίκος Καζαντζάκης, γίγαντας της νεοελληνικής λογοτεχνίας που είχε επισκεφθεί δύο φορές την Κίνα, σχολίασε ότι «ο Κομφούκιος και ο Σωκράτης ήταν δύο μάσκες που εκάλυπταν το ίδιο πρόσωπο της ανθρώπινης λογικής».
Μέσα σε αυτό το πνεύμα τάσσεται και η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής της Σαγκάης, QS China 2024, η οποία θα διερευνήσει πώς τα πανεπιστήμια μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα το λειτουργικό τους πλαίσιο, καθώς και τι χρειάζεται από αυτά προκειμένου να συνεισφέρουν στην παγκόσμια ηγετική θέση της Κίνας μέσω της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Κίνα ακολούθησε αυτό το ανταγωνιστικό μονοπάτι του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πριν από τριάντα χρόνια. Ήμουν μέρος μιας από αυτές τις πρωτοβουλίες όταν το Πανεπιστήμιο Victoria άρχισε να παρέχει κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα με το Πανεπιστήμιο Liaoning για περισσότερα από 20 χρόνια, αρχής γενομένης το 1999, μέσω του Business College Αυστραλίας-Ασίας για το οποίο και είχα συντονιστικό ρόλο.
Το Πανεπιστήμιο Liaoning, που βρίσκεται στην πόλη Shenyang στα βορειοανατολικά της Κίνας, είναι πρωτοπόρο στην ανάπτυξη διεθνικών μοντέλων εκπαίδευσης και είναι ένα από τα αναγνωρισμένα πανεπιστήμια του γνωστού ώς Project 211 της Κίνας. Συνεργάστηκα στενά τα επόμενα χρόνια με τον Charles Sun, ο οποίος ήταν ο διαπραγματευτής αυτής της μακροχρόνιας εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο πανεπιστημίων, η οποία (μαζί με άλλες) άνοιξε το δρόμο για την οικονομική ανάκαμψη της Κίνας με τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις να αποτελούν έναν από τους βασικούς πυλώνες.
Οι διάφορες πτυχές τέτοιων συνεργασιών στην Κίνα στο πέρασμα του χρόνου παρουσιάζονται στο παρακάτω γράφημα, μαζί με ορισμένα από τα ξένα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που ήταν αναπόσπαστο μέρος αυτής της διαδικασίας όλα αυτά τα χρόνια:
Στατιστικά Στοιχεία 2023 Διαπανεπιστημιακών Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Κίνας 
Αυτά περιλαμβάνουν και την δημιουργία περίπου 128 κοινών προγραμμάτων διδασκαλίας στο εξωτερικό από κινεζικά ιδρύματα, γεγονός που δείχνει τον αμφίδρομο διεθνή προσανατολισμό τους. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τις προτάσεις αξίας τους για τους/τις φοιτητές/τριες και άλλους παγκόσμιους εταίρους. Ομοίως, το ακόλουθο γράφημα αποτυπώνει τις κύριες χώρες προέλευσης:
Χώρες Προέλευσης Διαπανεπιστημιακών Προγραμμάτων Κίνας 2023
Αυτό οδήγησε και στην άνοδο των επιχειρηματικών δικτύων που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της κινεζικής επιχειρηματικής κουλτούρας. Οι Κινέζοι αναφέρονται σε αυτό με τη λέξη guanxi (关系) έναν όρο που χρησιμοποιείται στην κινέζικη κουλτούρα για να περιγράψει τα κοινωνικά δίκτυα αμοιβαίας εμπιστοσύνης προσωπικών και επιχειρηματικών σχέσεων. Αποτελεί βασικό μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Κίνα και η άνοδος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει ενισχύσει τη σημασία της. Αυτό είναι επίσης και αποτέλεσμα του ότι η Κίνα είναι μια κοινωνία με δείκτη υψηλής εμπιστοσύνης. Πράγματι, ο δείκτης εμπιστοσύνης Edelman του 2024 με σημεία αναφοράς εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση, τα μέσα ενημέρωσης, τις επιχειρήσεις και τους μη κυβερνητικούς οργανισμούς (ΜΚΟ) έδειξε την Κίνα με το υψηλότερο μέσο επίπεδο εμπιστοσύνης. Η Ελλάδα πρέπει να εμπεδώσει και να υιοθετήσει παρόμοια «σημεία αναφοράς βέλτιστων πρακτικών» αντί να συνεχίζει να πορεύεται στο μονοπάτι του «Ψηφίσματος των Κηροποιών» του Frèdèric Bastiat.
* Ο Δρ. Στηβ Μπακάλης είναι ειδικός σε θέματα διεθνούς επιχειρηματικής εκπαίδευσης και διαχείρισης, έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας, και σε διοικητικές θέσεις σε πανεπιστήμια της Ασίας-Ειρηνικού και τα Αραβικά Κράτη του Περσικού Κόλπου.
** Ο Charles Sun είναι ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της China Education International (CEI). Ξεκινώντας το 1996, η CEI έγινε o κορυφαίος πάροχος και υποστηρικτής υπηρεσιών διακρατικής εκπαίδευσης (TNE). Αυτές οι συνεργασίες με αυστραλιανά πανεπιστήμια δημιουργούν επίσης φοιτητική κινητικότητα και αναγνωρίζονται ως κορυφαία διαπανεπιστημιακά προγράμματα.
