Η καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης και η ανασφάλεια σχετικά με την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος έχει αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Αυτές οι συνθήκες μπορεί να αυξήσουν την αβεβαιότητα και να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην προσέλκυση επενδύσεων και στην επιχειρηματικότητα. Έτσι, οι επενδύσεις μπορεί να ματαιωθούν ή να καθυστερούν λόγω της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας που δημιουργείται από μακροχρόνιες δικαστικές διαδικασίες.
Επίσης, μπορεί να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην ανάπτυξη καινοτομιών, στην κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας, να πλήξουν την ανταγωνιστικότητα και να οδηγήσουν σε απώλεια ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τις επιχειρήσεις.
Επιπλέον, η ανασφάλεια δικαίου προκαλεί αποσταθεροποίηση στο σύνολο της κοινωνίας γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική συνοχή και την εμπιστοσύνη στο νομικό σύστημα.
Στην Ελλάδα, η αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος, όπως φαίνεται στα Διαγράμματα 1 και 2, είναι συγκρίσιμη με αυτήν των χωρών του Ευρωπαϊκού νότου, εντοπίζοντας μια χαμηλή αποτελεσματικότητα που επηρεάζει την οικονομική ανάπτυξη. Ο ρυθμός επίλυσης υποθέσεων, δηλαδή ο λόγος των επιλυθέντων προς τις νέες υποθέσεις, είναι ένδειξη του κατά πόσο τα δικαστήρια ανταποκρίνονται στις ανάγκες.
Ένας ρυθμός εκκαθάρισης κάτω του 100% δείχνει ότι τα δικαστήρια δεν επιλύουν όσες υποθέσεις εισέρχονται, ένα φαινόμενο που είναι έντονο στην Ελλάδα μέχρι το 2013. Από το 2014 και μετά, ο ρυθμός επίλυσης βελτιώνεται, αλλά παραμένει από τους χαμηλότερους στην περιοχή και σε σύγκριση με το μέσο όρο της ΕΕ-27.
Διάγραμμα 1. Ρυθμός επίλυσης δικαστικών υποθέσεων
Πηγή: European Commission for the efficiency of justice (CEPEJ)
Ο δείκτης χρόνου για την επίλυση υποθέσεων πρωτοβάθμια, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 2, αποτελεί ένα θεωρητικό μέσο χρόνο που απαιτείται για την επίλυση μιας υπόθεσης,
δείχνοντας στην Ελλάδα το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με τις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου και την ΕΕ-27.
Διάγραμμα 2. Χρόνος (σε ημέρες) που απαιτείται για επίλυση υποθέσεων σε πρωτοβάθμιο βαθμό
Πηγή: European Commission for the efficiency of justice (CEPEJ)
Σημείωση: Αυτός ο δείκτης δεν είναι μια εκτίμηση του μέσου χρόνου που απαιτείται για την επεξεργασία μιας υπόθεσης, αλλά ένας θεωρητικός μέσος χρόνος διάρκειας μιας υπόθεσης σε ένα συγκεκριμένο σύστημα.
Οι χώρες που διαπιστώνουν εμπόδια στον τομέα της δικαιοσύνης βρίσκονται σε σαφώς δυσμενή θέση στον αγώνα της παγκόσμιας οικονομικής επιρροής. Αναμφίβολα, ένα αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα που απονέμει δικαιοσύνη γρήγορα και αποτελεσματικά, αποτελεί τη βάση για την προάσπιση της οικονομικής προόδου και τη δημιουργία ενός θετικού επιχειρηματικού κλίματος.
Επιπρόσθετα, η μείωση της γραφειοκρατίας και η ενίσχυση της διαφάνειας μπορούν να ενισχύσουν αυτήν τη δυναμική, δημιουργώντας ένα πλαίσιο ευκολότερο και πιο προσιτό για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές.
Συνοψίζοντας, η οικοδόμηση ενός αποτελεσματικού δικαστικού συστήματος είναι απαραίτητη όχι μόνο για την ενίσχυση της δικαιοσύνης, αλλά και για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης.
Στην Ελλάδα το πρόβλημα έχει κατανοηθεί επαρκώς, κυρίως από την Κυβέρνηση, και έχουν αναληφθεί αρκετά σοβαρές πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης του προβλήματος με διάφορα μέσα (διαμεσολάβηση, απλοποίηση διαδικασιών κ.τ.λ.). Το θέμα είναι να συστρατευθούν προς την κατεύθυνση αυτή και όλοι οι κοινοτικοί εταίροι (δημιουργικοί σύλλογοι κ.τ.λ.).
-Το παρόν κείμενο αποτελεί προδημοσίευση από το βιβλίο «Νομοθέτηση Ρύθμιση, Θεσμοί και Οικονομική Ανάπτυξη. Η περίπτωση της Ελλάδος στον 21 ο Αιώνα» Π.Ε.Πετράκης (forthcoming)-
* Ο Π.Ε. Πετράκης είναι Ομ. Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ
* Η Κ.Η. Καυκά είναι Επισκ. Καθ. στη βαθμίδα του Επικ. Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ
