Του Γιώργου Φιντικάκη
Στην αυγή του 2019, οι «δράκοι» των μνημονιακών χρόνων, συνεχίζουν να πλανώνται πάνω από όσα η κυβέρνηση παρουσιάζει ως επιτεύγματα στην οικονομία. Το δυσβάσταχτο χρέος, το προβληματικό ασφαλιστικό σύστημα, το αναποτελεσματικό φορολογικό, η καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης και η πολυνομία - κακονομία, συνεχίζουν να κρατούν φυλακισμένη την ελληνική οικονομία, που διατρέχει τον κίνδυνο εκτροχιασμού από μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο.
Τραβώντας την κουρτίνα της τεχνητής αισιοδοξίας και ψεύτικης ευφορίας που καλλιεργείται ότι οι θυσίες του ελληνικού λαού έπιασαν τόπο, βλέπει κανείς μια οικονομία που ελάχιστα έχει αλλάξει μετά από οκτώ χρόνια μνημονίων.
Ναι μεν δεν περικόπηκε η προσωπική διαφορά στις συντάξεις, όμως το ασφαλιστικό σύστημα έχει πάψει να επιτελεί τον σκοπό του και η κατάρρευσή του μοιάζει προδιαγεγραμμένη. Μπορεί, κάποια στιγμή το εξωτερικό ισοζύγιο να βελτιώθηκε, επειδή μειώθηκε η ζήτηση, ωστόσο ο εφιάλτης του εμπορικού ελλείμματος έχει εσχάτως επιστρέψει, καθώς η άνοδος των εξαγωγών δεν μπορεί πλέον να καλύψει την αύξηση των εισαγωγών. Όσο για το χρέος βρίσκεται στο 180% του ΑΕΠ, η αποεπένδυση συνεχίζεται, όπως και η συρρίκνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και η μαζική ανεργία.
Τέσσερις και πλέον μήνες έξω από τα μνημόνια, το ρεζερβουάρ της οικονομίας παραμένει μισοάδειο, και οι δείκτες δεν προϊδεάζουν για μια στιβαρή ανάκαμψη και υπέρβαση της κρίσης. Πράγματι η ανεργία μειώνεται, αλλά η εικόνα είναι «μαγική», η καταπολέμησή της γίνεται με μηνιάτικα των 400 ευρώ, και ένας στους τέσσερις εργαζόμενους απασχολούνται με μορφή μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης, όπως έδειξαν τα προ ημερών στοιχεία του «Εργάνη».
Μπορεί σύμφωνα με τον επικεφαλής της ΑΑΔΕ, Γ. Πιτσιλή, τα φορολογικά έσοδα του 2018 να ξεπέρασαν το στόχο κατά 420 εκατ. ευρώ, αλλά οι απλήρωτοι φόροι αυξήθηκαν κατά 801,2 εκατ. ευρώ το Νοέμβριο σε σχέση με τον Οκτώβριο. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων δεν κατάφεραν να πληρώσουν 169,8 εκατ. ευρώ, τα οποία αφορούσαν τον ΕΝΦΙΑ, ενώ ελεύθεροι επαγγελματίες και επιχειρήσεις δεν πλήρωσαν 282,8 εκατ. ευρώ ΦΠΑ, όπως και πρόστιμα ύψους 47 εκατ. ευρώ. Συνολικά οι απλήρωτοι φόροι στο 11μηνο έφθασαν τα 8 δισ. ευρώ και αθροιστικά ξεπερνούν τα 100 δισ. ευρώ.
Έπειτα είναι η ακόμα μεγαλύτερη εικόνα. H συρρίκνωση της απασχόλησης, που επιτείνεται από την ταχεία γήρανση του πληθυσμού. Μελέτες προβλέπουν ότι το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας θα συρρικνωθεί κατά 30% μέχρι το 2060, έναντι 10% της Ευρωζώνης. Είναι επίσης η τεράστια επενδυτική υστέρηση και συρρίκνωση του φυσικού κεφαλαίου, από τη μαζική αποεπένδυση τα προηγούμενα χρόνια. Από 24% προ κρίσης, οι επενδύσεις έχουν καταρρεύσει στο 12% του ΑΕΠ. Όσο για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, παρ' ότι αυτά μειώνονται στην Ευρωζώνη, η Ελλάδα εξακολουθεί όχι μόνο να κατέχει τα υψηλότερο ποσοστό ανάμεσα στα κράτη-μέλη, αλλά σημειώνει και τη μικρότερη μείωσή τους (44,9% στο β' τρίμηνο από 46,9%).
Όλα τα παραπάνω εξηγούν γιατί η Ελλάδα παραμένει χώρα υψηλού ρίσκου για τους επενδυτές, όπως δείχνει και το υψηλό «ασφάλιστρο κινδύνου» 4,38% των ελληνικών δεκαετών ομολόγων.
Το 2018 δεν δικαίωσε τις αισιόδοξες προσδοκίες της κυβέρνησης παρά την ολοκλήρωση του 3ου Μνημονίου. Το ερώτημα είναι αν θα προστεθεί στις πολλές χαμένες ευκαιρίες και το 2019. Ναι, είναι εξαιρετικά πιθανό, απαντούν κάποιοι αναλυτές, οι προβλέψεις για το ρυθμό μεγέθυνσης του 2019 να αναθεωρηθούν προς τα κάτω, και αυτό δεν είναι καν το κακό σενάριο. Το κακό σενάριο θα ήταν η Ελλάδα να παραμείνει αποκλεισμένη από τις αγορές και το 2019.
Έπειτα από οκτώ χρόνια, είναι φυσιολογικό, κανείς στην Ελλάδα να μην θέλει να συζητά τον κίνδυνο μιας νέας χρεοκοπίας. Αλλά η οικονομία παραμένει αιχμάλωτη των ίδιων σχεδόν «δράκων» που έβαλαν τη χώρα στα μνημόνια. Αυτό που βλέπουν αρκετοί παρατηρητές εκτός Ελλάδας, είναι ότι αν η χώρα δεν καταφέρει να δώσει μεγάλη ώθηση στις επενδύσεις, αργά ή γρήγορα η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί, γεγονός που με τη σειρά του θα δυσχεράνει την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων και ίσως απαιτήσει έναν νέο γύρο λιτότητας. Κάτι τέτοιο, θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτική αναταραχή, και σε νέα διαμάχη με το Eurogroup, προκαλώντας κατ'' επέκταση μια νέα κρίση χρέους και αναγκάζοντας την Ελλάδα να επιστρέψει με πολύ πόνο σε ένα νέο πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας.
