Πανδημία και ατομικά δικαιώματα

Πανδημία και ατομικά δικαιώματα

Στις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, υπάρχουν μόνο δύο περιπτώσεις στις οποίες η κυβέρνηση νομιμοποιείται να αναστείλει προσωρινά όλες οι κάποιες από τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών. Αυτές σχετίζονται με την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, πρώτον, λόγω εξωτερικής ή άλλης επιβουλής της εθνικής κυριαρχίας, και δεύτερον, λόγω κάποιας θανατηφόρου μεταδοτικής ασθένειας με πανδημικά χαρακτηριστικά, όπως πχ. η Covid-19.  

Στην πρώτη περίπτωση, κατά κανόνα, η κυβέρνηση καταφεύγει σε αναγκαστική στράτευση ορισμένων ηλικιών εκ του πληθυσμού, με κάποιες εξαιρέσεις ατόμων που έχουν φυσικές αδυναμίες. Αλλά όσοι κρίνονται ικανοί να στρατευθούν και αρνούνται, περνούν από στρατοδικείο, και αν δεν υπάρχει χρόνος για στρατοδικείο η τύχη τους εξαρτάται από τις αποφάσεις της στρατιωτικής ηγεσίας κάτω από τις συνθήκες που επικρατούν. Χωρίς να είναι απαλλαγμένη διάφορων αντιρρήσεων, η αναστολή των ατομικών ελευθεριών όσων στρατεύονται επιβάλλεται λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και των πολύ σοβαρότερων κινδύνων που επαπειλούνται για το κοινωνικό σύνολο.

Ας έλθουμε τώρα στην κατάσταση της πανδημίας. Σ’ αυτήν την περίπτωση, όπως είναι εύλογο, το πρώτο ατομικό δικαίωμα που αναστέλλεται είναι του «συνέρχεσθε και συνεταιρίζεσθε». Για παράδειγμα, δεδομένου ότι η τρέχουσα πανδημία ξεκίνησε ξαφνικά και δεν υπήρχαν σχετικά δεδομένα και γνώσεις περιορισμού της με άλλα μέσα, ορθώς οι ειδικοί συνέστησαν και η κυβέρνηση επέλεξε αρχικά να περιορίσει τον συγχρωτισμό μεταξύ των πολιτών. Αλλά αυτή η πολιτική επιβάρυνε σοβαρά την ήδη πολύ αδύναμη οικονομίας μας. Τώρα, με τη διαθεσιμότητα των εμβολίων και τη συσσώρευση ιατροφαρμακευτικών γνώσεων και εμπειριών, η ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας, η οποία απαιτεί ταυτόχρονη απελευθέρωση της κινητικότητας των πολιτών, μπήκε σε πρώτη προτεραιότητα. Οπότε έχει προκύψει το ερώτημα: Νομιμοποιείται η κυβέρνηση να αναστείλει το «δικαίωμα στο σώμα» όσων πολιτών αρνούνται να εμβολιστούν; 

Για τους φιλελεύθερους ισχύει ότι η κυβέρνηση δεν νομιμοποιείται να προχωρήσει σε αναστολή αυτού του κυρίαρχου δικαιώματος για τις ατομικές ελευθερίες. Αλλά ενόψει της επαπειλούμενης μεγάλης ζημιάς στην οικονομία από την στάση όσων αρνούνται να εμβολιαστούν, καθώς και των εξ’ αυτής γενικότερων συνεπειών, η κυβέρνηση νομιμοποιείται να επανέλθει στην πολιτική της ελεγχόμενης και υπό όρους κυκλοφορίας τους μεταξύ του πληθυσμού. Σταθμίζοντας τα συν και τα πλην της πολιτικής αυτής είναι βέβαιο ότι η μεγάλη πλειοψηφία όσων αρνούνται να εμβολιαστούν θα το ξανασκεφθούν και θα θελήσουν να ενσωματωθούν στο κοινωνικό σύνολο υπό ίσους όρους.

* Ο Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών