Του Pierre Lemieux*
Θα νόμιζε κανείς ότι, σε περίπτωση ενός οικονομικού σοκ όπως μια πανδημία, μια οικονομία θα υφίστατο μικρότερη ζημιά και θα ανέκαμπτε γρηγορότερα, όσο μεγαλύτερο είναι το επίπεδο της οικονομικής της ελευθερίας και η ευελιξία της. Για τον μέσο οικονομολόγο αυτό θεωρητικά φαίνεται προφανές. Επιβεβαιώνεται όμως και εμπειρικά;
Χειρότερη από την σημερινή πανδημία του κορονοϊού, η πανδημία της γρίπης που ξεκίνησε το 1918 προσέβαλε μισό δισεκατομμύριο άτομα ή το ένα τρίτο που παγκόσμιου πληθυσμού και προκάλεσε τον θάνατο 50 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο τους με τίτλο “Economic Freedom and the Economic Consequences of the 1918 Pandemic” (Η Οικονομική ελευθερία και οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας του 1918 - SSRN, May 2020), δύο νέοι οικονομολόγοι οι Vincent Geloso του King’s University College στο Οντάριο και Jamie Bologna Pavlik του Texas Tech University, επιβεβαιώνουν εμπειρικά ότι η οικονομική ελευθερία ελάφρυνε τις επιπτώσεις της πανδημίας του 1918. Αναλύουν 20 χώρες όπου, κατά την περίοδο 1901-1929, υπάρχουν διαθέσιμες εκτιμήσεις του επιπέδου οικονομικής ελευθερίας καθώς και δεδομένα των θανάτων από την πανδημία (καθώς και από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ώστε να αποφευχθεί αυτός ο παράγοντας σύγχυσης). Κάνουν ανάλυση παλινδρόμησης των επιπέδων αύξησης του κατά κεφαλήν πραγματικού ΑΕΠ με αυτές τις μεταβλητές, παραδεχόμενοι ότι ο μικρός αριθμός των χωρών στο δείγμα τους αποτελεί το “βασικό μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης”.
Η οικονομική ελευθερία μετριέται με έναν μακροπρόθεσμο δείκτη (που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει πίσω μέχρι το 1850), ο οποίος αναπτύχθηκε από τον Leandro Prados de la Escosura του Πανεπιστημίου Carlos III στη Μαδρίτη και είναι παρόμοιος του σύγχρονου Δείκτη Παγκόσμιας Οικονομικής Ελευθερίας του Ινστιτούτου Fraser. Και στις δύο περιπτώσεις, η επίδοση οικονομικής ελευθερίας μπορεί να κυμανθεί από μηδέν μέχρι το μέγιστο 10.
Οι οικονομετρικές εκτιμήσεις των Geloso και Bologna Pavlik είναι γενικώς πολύ σημαντικές στατιστικώς, ιδίως στη βασική τους εξειδίκευση. Καταδεικνύουν ότι “χώρες με υψηλότερο επίπεδο οικονομικής ελευθερίας υπέφεραν σημαντικά λιγότερο από την πανδημία… Τα υψηλότερα επίπεδα οικονομικής ελευθερίας ελαφραίνουν τις επιπτώσεις της κρίσης. Με όρους μεγέθους. Ένας επιπλέον βαθμός [με άριστα το 10] οικονομικής ελευθερίας εξουδετερώνει περίπου το 16% των οικονομικών συνεπειών ενός επιπλέον θανάτου από γρίπη ανά 100.000 άτομα”.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον, αλλά αναμενόμενο, συμπέρασμα είναι ότι ο παράγοντας που εμπόδισε περισσότερο τη διατήρηση και την ανάκαμψη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι οι γενικές ρυθμίσεις και οι περιορισμοί στο διεθνές εμπόριο.
Μια πιο εκτεταμένη μορφή του άρθρου θα δημοσιευθεί στο Contemporary Economic Policy. Το αναθεωρημένο άρθρο καταδεικνύει ακόμη ότι η δημοκρατία είχε πολύ μικρότερη επίδραση απ’ ό,τι η οικονομική ελευθερία στην αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας.
Να προσθέσω εδώ ότι η σημασία της οικονομικής ελευθερίας στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας του 1918 καταδεικνύει ότι η αμερικανική οικονομία (και οι περισσότερες, αν όχι όλες, οι οικονομίες στον κόσμο) θα αντιμετώπιζαν καλύτερα τις συνέπειες του κορονοϊού χωρίς ελέγχους στις τιμές καθώς έτσι θα κατανεμόταν η ζητούμενη ποσότητα (καλύτερα απ’ ό,τι με ουρές), θα παρακινούνταν οι παραγωγοί να αυξήσουν την προσφορά των ποσοτήτων, και θα εμποδίζονταν οι ελλείψεις. Στην Αμερική, οι περισσότερες πολιτείες έχουν νόμους για την “αισχροκέρδεια” που εμποδίζουν τις τιμές να αυξηθούν μετά την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Στο ομοσπονδιακό επίπεδο ο Defense Production Act τον οποίο επικαλέστηκε ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στις 18 Μαρτίου συνέβαλε επίσης στις ελλείψεις. (Έχω γράψει μια σειρά από άρθρα στο Econlog επί του θέματος).
*Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Ιουλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
