Συμπληρώνονται 42 χρόνια από το πλέον αποφασιστικό προς τα μπροστά βήμα στην ιστορία της χώρας από την υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες με τα λόγια του Βαλερύ Ζισκάρ ντ' Εσταίν στην τελετή έρχονται να επισφραγίσουν τη σημασία της ημέρας εκείνης: «Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα δεν θα ήταν Ευρώπη (…) η Ευρώπη ξαναβρίσκει την Ευρώπη».
Με αφορμή και την σημερινή εκδήλωση στο Ζάππειο Μέγαρο για την επέτειο των 40 ετών από την πλήρη ένταξη της Ελλάδας στην (τότε) ΕΟΚ (και νυν Ευρωπαϊκή Ένωση) ξεφυλλίζει το ιστορικό εκείνο γεγονός, μέσα από τις σελίδες του Αρχείου του Κωνσταντίνου Καραμανλή: Οι ομιλίες του τότε πρωθυπουργού - σημεία των οποίων θαρρεί κανείς πως γράφτηκαν χθες, ιδίως σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή πορεία - οι ομιλίες των ξένων ηγετών και οι παρουσίες, η θέση των πολιτικών κομμάτων, πώς είδε το γεγονός ο ελληνικός και διεθνής Τύπος.
«Το μέλλον της Ελλάδος βρίσκεται στην Ενωμένη Ευρώπη»
Ξεκινώντας από αυτή καθαυτή την τελετή της υπογραφής της Συνθήκης Προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, το «παρών» στο Ζάππειο Μέγαρο έδωσαν ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, Ζισκάρ ντ' Εσταίν, οι πρωθυπουργοί της Ιταλίας, Αντρεόττι, του Βελγίου, Μαρτένς, της Ολλανδίας, Βαν Αγκτ, της Ιρλανδίας, Λυντς και του Λουξεμβούργου, Τορν, καθώς και ο αντικαγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Γκένσερ, και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τζένκινς.
Η τελετή ξεκίνησε με δύο προσφωνήσεις, του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών, Φρανσουά Πονσέ, και του Κωνσταντίνου Καραμανλή: «Με τη σημερινή Συμφωνία η Ελλάς αποδέχεται τη συμμετοχή της στη διαδικασία της ενοποιήσεως της Ευρώπης, που συντελείται με την ακατανίκητη δύναμη φυσικού φαινομένου. Μπορεί να υπάρχουν διαφορές απόψεων, ως προς την έκταση, τη μορφή, τις διαδικασίες και το ρυθμό πραγματοποιήσεώς της. Κανένας όμως δεν μπορεί να αρνηθεί την ιστορική της αναγκαιότητα», υπογράμμιζε στην εισαγωγή της προσφώνησής του ο Κων. Καραμανλής, ενώ συνέχιζε με κάτι που παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο:
«Αν τα Κράτη της Ηπείρου μας δεν συνενώσουν τις υλικές και πνευματικές τους δυνάμεις σε μια οργανική ενότητα, θα παραμερισθούν μοιραία στο περιθώριο της ιστορίας. Και η Ευρώπη, που κυριαρχούσε στον κόσμο, μέχρι και τις αρχές του αιώνος, θα μεταβληθεί σε ουραγό και θα εκτεθεί σε κινδύνους».
«Από πείρα, αλλά και από χαρακτήρα, δεν χρησιμοποιώ αφορισμούς», θα πει επίσης, «και δυσπιστώ προς τις θεωρητικές κατασκευές, που ερμηνεύουν τους νόμους της ιστορικής εξελίξεως και δίνουν στους ανθρώπους έτοιμες συνταγές για τη λύση των προβλημάτων τους. Βασίζομαι πάντα στη μελέτη πραγματικών δεδομένων και στα διδάγματα της ιστορικής πείρας. Αυτά με έπεισαν ότι το μέλλον της Ευρώπης βρίσκεται στην ενοποίησή της. Και ότι το μέλλον της Ελλάδας βρίσκεται στην Ενωμένη Ευρώπη. Και με την πεποίθηση αυτή αγωνίστηκα, επί μία εικοσαετία περίπου, να εντάξω τη χώρα μου στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα», συμπύκνωσε ο Κων. Καραμανλής.
Και, στη συνέχεια, «… για πρώτη φορά στην ιστορία θα δημιουργηθεί μια τόσο μεγάλη Κοινότητα Εθνών, που βασίζεται στην ελεύθερη συγκατάθεση. Στην ισότιμη συνεργασία και στον αμοιβαίο σεβασμό. Καμία χώρα δεν υποχρεώθηκε να προσχωρήσει στην Κοινότητα παρά τη θέλησή της. Καμιά δεν παραμένει με τη βία. Όλες αντίθετα έχουν λόγο στη διαχείριση των υποθέσεών της. Γι' αυτό και η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, σε σχέση με τις προηγούμενες ιστορικές εμπειρίες, είναι πρωτότυπη και θα έλεγα επαναστατική. Κι έχει τεράστια σημασία σαν παράδειγμα για όλη την ανθρωπότητα».
Εν κατακλείδι, σε μια ακόμη επίκαιρη αναφορά του Κων. Καραμανλή, «η Ελλάς δεν μπορούσε να απουσιάσει από αυτήν την ιστορική για το μέλλον της Ευρώπης συλλογική προσπάθεια. Γιατί η τύχη της είναι στενά, αναπόσπαστα θα έλεγα, συνυφασμένη με την τύχη των άλλων Δημοκρατιών της Ηπείρου. Αν η Ευρώπη κινδυνεύσει, σαν μορφή διακυβερνήσεως και σαν τρόπος ζωής, θα είναι εντελώς παράλογο να πιστεύσουμε ότι η Ελλάς θα μπορέσει να διατηρηθεί σαν μοναδική βάση ανεξαρτησίας και ελευθερίας στην Ήπειρό μας».
Από την πλευρά του και στη δική του προσφώνηση, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών ανέφερε, μεταξύ άλλων, «αυτή τη στιγμή με την Ελλάδα που γίνεται μέλος της, η ΕΟΚ δεν θα διευρυνθεί απλώς, θα γίνει πιο αυθεντικά ευρωπαϊκή», υπογραμμίζοντας συγχρόνως τον αποφασιστικό ρόλο που έπαιξε ο Έλληνας πρωθυπουργός: «...αν οι διαπραγματεύσεις που άρχισαν το 1976, έφθασαν σε αίσιο πέρας στις 3 Απριλίου στο Λουξεμβούργο, αυτό το οφείλουμε σε έναν άνδρα, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε όλη αυτή τη διαδικασία: τον Κωνσταντίνο Καραμανλή».
Ακολούθησε στο βήμα ο πρόεδρος της Επιτροπής των Κοινοτήτων, Ρόυ Τζένκινς, ο οποίος αφού αφηγήθηκε, βήμα βήμα, τις συζητήσεις της Αθήνας και της ΕΟΚ, ήδη από τη δεκαετία του ‘60, υπογράμμισε το γεγονός ότι η προσχώρηση της Ελλάδας συμπίπτει χρονικά με τρεις ευρωπαϊκές εξελίξεις: τις επικείμενες, πρώτες, εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τη διεύρυνση της ΕΟΚ, με την Ελλάδα σε πρώτη φάση, την Πορτογαλία και την Ισπανία αμέσως μετά, και την εισαγωγή του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος.
«Σταθερός οραματισμός και αταλάντευτη πίστη»
Ακολούθησε η υπογραφή των τεσσάρων κειμένων για την ένταξη της Ελλάδας, από τους εκπροσώπους των εννέα κρατών - μελών της Κοινότητας. Από την ελληνική πλευρά υπέγραψαν τα κείμενα ο πρωθυπουργός, Κων. Καραμανλής, και οι υπουργοί Εξωτερικών, Γ. Ράλλης, και για τα θέματα της ΕΟΚ, Γ. Κοντογεώργης.
Στην κεντρική ομιλία του ακολούθως, ο πρωθυπουργός δεν έκρυψε τη συγκίνησή του, όπως καταγράφηκε άλλωστε στις ανταποκρίσεις της εποχής, για παράδειγμα από τον Economist, αλλά και ο ίδιος ο Κων. Καραμανλής αναγνώρισε: «Προσωπικώς αισθάνομαι τη στιγμή αυτή βαθύτατη συγκίνηση. Ένας σταθερός οραματισμός και μια αταλάντευτη πίστη στην αναγκαιότητα της Ενωμένης Ευρώπης και στην ευρωπαϊκή μοίρα της χώρας μου βρίσκουν σήμερα, ύστερα από 15 χρόνια, τη δικαίωσή τους».
Παρά ταύτα, ρεαλιστής όπως πάντα, «η ένταξη της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, μολονότι αποτελεί πολυσήμαντο ιστορικό γεγονός, δεν συνεπάγεται ωστόσο αλλαγή κλίματος για τη χώρα μου», ενώ, ανοίγοντας το κάδρο, θα επισημάνει, «η ενοποίηση της Ευρώπης πιστεύω ότι θα είναι το μεγαλύτερο πολιτικό γεγονός στην ιστορία της Ηπείρου μας. Ένα γεγονός που θα επηρεάσει όχι μόνο τη μοίρα της Ευρώπης, αλλά και την πορεία της ανθρωπότητας. Γιατί θα εξισορροπήσει το συσχετισμό δυνάμεων στον κόσμο, θα κατοχυρώσει την ανεξαρτησία της Ευρώπης και θα συμβάλει στην εμπέδωση της παγκόσμιας τάξεως και ειρήνης».
Και, σε άλλο σημείο της ομιλίας του, «η ενωτική διαδικασία της Ευρώπης προχωρεί αμετάκλητη. Βρισκόμαστε στα σημεία που δεν έχει επιστροφή. Χρειάστηκε πολύ αίμα και πολύς χρόνος για να συνειδητοποιήσουν οι Ευρωπαίοι την ταυτότητά τους, τις κοινές ρίζες τους και την κοινή τους αποστολή. Η ενοποίηση, έστω και αν βραδύνει, κινείται με χαρακτήρα νομοτελειακό».
Κλείνοντας, «η Ελλάς από σήμερα αποδέχεται οριστικά την ιστορική πρόκληση και την ευρωπαϊκή της μοίρα. Διατηρώντας την εθνική της ταυτότητα. Έχομε εμπιστοσύνη και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Έχομε την απόφαση να είμαστε όλοι Ευρωπαίοι, όπως θα έλεγε ο Τσώρτσιλ, και όλοι Έλληνες, όπως θα έλεγε ο Σέλλεϋ. Γιατί όπως έγραψε ο Ισοκράτης, Έλληνες δεν είναι εκείνοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, αλλά εκείνοι που υιοθέτησαν το πνεύμα το κλασικό».
«Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα δεν θα ήταν Ευρώπη»
Στο δείπνο που ακολούθησε και παρέθεσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Γάλλος ομόλογός του, Βαλερύ Ζισκάρ ντ' Εσταίν έλεγε στα ελληνικά: «Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα δεν θα ήταν Ευρώπη. Είμαι πεπεισμένος ότι ο ελληνικός λαός θα βρει μέσα στην Κοινότητα τις προϋποθέσεις για την πρόοδο και την ευημερία του. Θα μπορεί να βασίζεται στην ενεργό αλληλεγγύη των κατοίκων του. Είμαστε όλοι, στη γλώσσα μας και στους μηχανισμούς της σκέψεώς μας, παιδιά του ελληνικού πολιτισμού». Και κατέληξε, «η Ευρώπη ξαναβρίσκει την Ευρώπη».
Μάλιστα, κατά την άφιξή του στην Αθήνα, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, αφού συνεχάρη το «φίλο του», Κων. Καραμανλή, είπε και αυτά: «Ξέρουμε πόσα χρωστάμε στον ελληνικό λαό, στον τομέα του πολιτισμού μας, της γλώσσας μας, της σκέψεώς μας και είναι πολύ σημαντικό για τη Γαλλία, που είναι θυγατέρα της κλασικής Ελλάδος, να είναι στο εξής αδελφή της σύγχρονης Ελλάδος, δεδομένου ότι τώρα θα μπορούμε, επί τέλους, να βρούμε μαζί λύση των οικονομικών, κοινωνικών και διεθνών προβλημάτων της εποχής μας».
Στο Προεδρικό Μέγαρο, πριν την ομιλία του Ζισκάρ ντ' Εσταίν, είχε προηγηθεί το «καλώς όρισες» προς τις ξένες αντιπροσωπείες από τον Κων. Τσάτσο και τον Κων. Καραμανλή, ο οποίος ταυτόχρονα με τις αναφορές του για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, υπογράμμισε και τις προσπάθειες του ελληνικού λαού: «Οι Έλληνες απέκτησαν ήδη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Και η αυτοπεποίθηση αυτή δικαιολογείται από την πρόοδο που σημειώνεται τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας. Ήδη η Ελλάς, στα πλαίσια μιας υγιούς δημοκρατίας, διαθέτει πολιτική σταθερότητα, κοινωνική γαλήνη και αξιόλογη οικονομική πρόοδο. Και πιστεύω ότι, με την ένταξή της στην Κοινότητα, τα αγαθά αυτά θα σταθεροποιηθούν».
Αντίστοιχες δηλώσεις με εκείνη του Γάλλου Προέδρου, έκαναν από την Αθήνα και οι παρόντες ευρωπαίοι πρωθυπουργοί, ενώ τηλεγραφήματα απέστειλαν ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, Τζίμι Κάρτερ, οι πρωθυπουργοί του Ηνωμένου Βασιλείου, Μάργκαρετ Θάτσερ, και της Γερμανίας, Χέλμουτ Σμιτ.
