Κάτι μάθαμε από τη μεγάλη δημοσιονομική κρίση. Στην ερώτηση πρόσφατης έρευνας κοινής γνώμης «Τι συμβαίνει όταν οι δαπάνες υπερβαίνουν τα έσοδα του κράτους;» το 78,8% απάντησε σωστά. Συγκεκριμένα, το 72,7% απάντησε πως «εμφανίζεται έλλειμμα του προϋπολογισμού», το 11,3% εκτίμησε πως «η οικονομία κινδυνεύει με πληθωρισμό» και το 2,6% το πήγε παραπέρα λέγοντας πως «η οικονομία αναπτύσσεται αυτόματα».
Ακόμη και η παράδοξη απάντηση«εμφανίζεται δημοσιονομικό πλεόνασμα», που προτίμησε το 3,5% εξηγείται από τις ελληνικές εμπειρίες τριάντα και βάλε ετών και δεν πρέπει να θεωρηθεί, αυτομάτως, λανθασμένη. Τέλος, ένα 9,9% δήλωσε πως δεν γνωρίζει!
Στην έρευνα «Οι Έλληνες και η Οικονομία» του Ινστιτούτου Δημοσιονομικών και Οικονομικών Μελετών οι απαντήσεις είναι γενικά ορθές. Μα τον τρόπο τους, κατ’ αναλογίαν των εμπειριών του πληθυσμού. Πιστεύουμε, για παράδειγμα, ότι το επίπεδο της φορολογίας είναι υψηλό (84%). Το πιστεύουν ακόμη και οι συνταξιούχοι (82%) και οι αριστεροί (88,5%) και οι δεξιοί (74%) και αυτοί με μηνιάτικο μέχρι 500 ευρώ (86%) και όσοι βγάζουν περισσότερα από 1.500 ευρώ (83,4%).
Τέτοια ομοφωνία προφανώς δεν αναφέρεται στους φόρους εισοδήματος. Είναι επηρεασμένη από το γεγονός ότι το κράτος υποχρεώθηκε να αυξήσει πολλούς φόρους για να καλύψει τις υπερβολικές δαπάνες. Σίγουρα όμως κάτι δεν πηγαίνει καθόλου καλά αφού οι ορθές εκτιμήσεις για τη δημοσιονομική «σπατάλη» δεν «κολλάνε» με την πλήρως αγνωστικιστική αντίληψη για το πραγματικό βάρος των φόρων. Προφανώς, οι απαντήσεις αφορούν στους έμμεσους φόρους και είναι απολύτως επηρεασμένες από τον πολυετή βομβαρδισμό της κοινής γνώμη περί της «σωτήριας» μείωσης, μέχρι μηδενισμού, του ΦΠΑ.
Η εικόνα συμπληρώνεται από τις απαντήσεις κατά πόσον «τα χρήματα από φόρους χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά από το κράτος» το οποίο πιστεύει μόνον το 16,7% ενώ το 44% απαντά «καθόλου». Και το λένε αυτό παρόλο που το 62% θεωρεί το φορολογικό σύστημα «περίπλοκο».
Είναι πολύ βιαστική η κοινή μας γνώμη όταν πρόκειται να επιδείξει την αντιληπτικότητά της για τα οικονομικά μεγέθη. Απόδειξη ότι το 68% πιστεύει πως το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών δαπανών πάει στην Άμυνα και μόνον το 11% στην Υγεία. Γι αυτό προφανώς θέλουν να πάει περισσότερο κρατικό χρήμα στην υγεία (85%) και από ότι στην άμυνα (21,5%).
Είμαστε γεμάτοι αντιφάσεις. Είναι λογικό. Γιατί είναι οι ίδιοι άνθρωποι στην ίδια έρευνα που συμφώνησαν κατά 70% ότι «η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι πιο αποτελεσματική από τις κρατικές πολιτικές στη δημιουργία θέσεων εργασίας», οι ίδιοι που κατά 55,5% δεν πιστεύουν ότι «η σκληρή δουλειά και η αποτελεσματικότητα ανταμείβονται» και πάντοτε οι ίδιοι που κατά 38% προτιμούν να εργάζονται στον δημόσιο τομέα, έναντι 32% στον ιδιωτικό ή 24% με αυτοαπασχόληση.
Διαθέτουμε πάντως αυτογνωσία. Ερωτώμενοι πόσο καλά κατανοούμε τις «βασικές οικονομικές έννοιες» το 52,3% απαντούμε «πολύ και αρκετά καλά», το 35% «μέτρια» και μόλις το 12% όχι αρκετά ή και καθόλου καλά.
Δεν εξηγεί όμως αυτό γιατί μόλις ένας στους τρεις (31%) έχει ασφαλίσει το σπίτι του, μόλις 27% έχει ασφάλεια ζωής και μόλις 15% έχει κάποιο σχέδιο προσωπικής συμπληρωματικής συνταξιοδότησης. Συγκρίνετε τα ποσοστά αυτά με τις απαντήσεις σύμφωνα με τις οποίες το 13% επενδύει στο Χρηματιστήριο και το 10% σε κρυπτονομίσματα. Καθόλου περίεργο πως το 62% πίστευε ότι δεν είναι σωστό να καταργήσουμε τα μετρητά έναντι του ηλεκτρονικού χρήματος.
Δεν γνωρίζω αν ο πρωθυπουργός είχε υπόψη του αυτή την έρευνα προτού λάβει τα μέτρα της ΔΕΘ. Σίγουρα όμως η αντιπολίτευση κατανοεί καλύτερα όσα κρύβουν στο μυαλό τους οι συμπολίτες, ειδικά όσοι πιστεύουν ότι διαθέτουν σοβαρές και γι αυτό αμετακίνητες εκτιμήσεις για τα οικονομικά πράγματα και το συμφέρον της χώρας και, τελικώς, των ιδίων αυτών.
