Δεκέμβριος 1944: Έστειλαν τον Βελουχιώτη στην Ήπειρο

Δεκέμβριος 1944: Έστειλαν τον Βελουχιώτη στην Ήπειρο

Τον Γιώργο Σιάντο ο Νίκος Ζαχαριάδης τον θεωρούσε πράκτορα των Βρετανών. Την κατηγορία αυτή τη στήριζε κυρίως στο πώς διαχειρίστηκε τη Δεκεμβριανή σύγκρουση ο τότε γραμματέας του ΚΚΕ. Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή. 

Όταν κατέστη σαφές πως συμφωνία για τη συγκρότηση του Εθνικού Στρατού δεν μπορούσε να υπάρξει - λόγω της αμοιβαίας καχυποψίας που υπήρχε μεταξύ των αστικών κομμάτων και του ΚΚΕ - και οι δύο πλευρές προετοιμάζονταν για την επερχόμενη σύγκρουση.

Στις 9 Νοεμβρίου 1944 ο Θόδωρος Μακρίδης, έστειλε τηλεγράφημα από το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ προς το Π.Γ. του ΚΚΕ, στο οποίο ήταν στρατιωτικός σύμβουλος, όπου μεταξύ άλλων έγραφε: «Το ελληνικό εσωτερικό πρόβλημα θα λυθεί αναγκαστικώς πριν από το τέλος του πολέμου. Η λύσις θα είναι βιαία και όχι κοινοβουλευτική». 

Ως γνωστόν με τη συμφωνία της Καζέρτας (26/9/1944) όλοι οι αντάρτικοι σχηματισμοί ετέθησαν υπό τις διαταγές του Βρετανού στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι. Εν όψει της επικείμενης σύγκρουσης στην Αθήνα ο Γ. Σιάντος, ανασυγκρότησε την Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ η οποία είχε αυτοδιαλυθεί το 1943, όταν ιδρύθηκε το Γ.Σ. του ΕΛΑΣ. 

Με αυτόν τον τρόπο ο Σιάντος έπαιρνε τον ΕΛΑΣ από την εξουσία του Σκόμπι, ακυρώνοντας στην πράξη τη συμφωνία της Καζέρτας. Ο ίδιος ανέλαβε την ηγεσία της Κ.Ε. του ΕΛΑΣ, έχοντας δίπλα του τους στρατιωτικούς Μάντακα, Λαγγουράνη και Χατζημιχάλη. Όπως είχε πει με τραγικό χιούμορ ο Αντρέας Μούντριχας, καπετάνιος της πρώτης μεραρχίας του ΕΛΑΣ, ο Σιάντος ήταν «εκ λοχιών στρατηγός», καθώς στη Μ. Ασία έφερε τον βαθμό του λοχαγού. 

Με την υπ΄αριθμ. διαταγή 76 της 6/12/1944 έθεσε ως καθήκον του Γ. Σ. του ΕΛΑΣ τη διάλυση του ΕΔΕΣ και των δυνάμεων του Τσαούς - Αντών στην περιοχή της ανατολικής Μακεδονίας. Αυτή η διαταγή επικρίθηκε διότι διασπούσε τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ σε δύο μέτωπα. Σε αυτό των Αθηνών και σε αυτό της Ηπείρου. Πολλές εικασίες έγιναν για αυτή την απόφαση του Σιάντου, που κατά πολλούς ιστορικούς έκρινε τη μάχη της Αθήνας. 

Πρωτίστως θα πρέπει να δούμε αν μπορούσε ο κύριος όγκος των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, διασχίζοντας τη μισή Ελλάδα, να φτάσει στο Λεκανοπέδιο. Επρόκειτο για δύναμη 12.000 περίπου ανταρτών, με εφεδρεία άλλες 11.000 - που θα γινόταν αμέσως αντιληπτή από τη RAF και θα αποδεκατιζόταν.

Οι επαρχιακές μονάδες του ΕΛΑΣ που μπήκαν στην Αθήνα αποτελούνταν από μερικές εκατοντάδες αντάρτες. 

Ο Σιάντος και όλο το Π.Γ. του ΚΚΕ ήθελε να αφήσει τον Βελουχιώτη και του καπετάνιους έξω από τη μάχη των Αθηνών. Πίστευαν ότι ο εφεδρικός ΕΛΑΣ μαζί με τις ενισχύσεις από την επαρχία θα επικρατούσαν των κυβερνητικών δυνάμεων. Εκτιμούσαν ότι οι Βρετανοί δεν θα εμπλεκόταν σε μια εμφύλια σύγκρουση. Έπεσαν τραγικά έξω. 

Υπήρχε και ένας ακόμα λόγος που ο ΕΔΕΣ έπρεπε να διαλυθεί. Ήταν υπαρκτός ο κίνδυνος εισβολής των δυνάμεών του στη Βόρειο Ήπειρο, κάτι που θα κλόνιζε τη νεοσύστατη λαϊκή δημοκρατία της Αλβανίας.

Η ένωση της Β. Ηπείρου με τον εθνικό κορμό ήταν ένα από τα βασικά συνθήματα και αιτήματα των αποκαλούμενων εθνικιστικών οργανώσεων και η προστασία του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα, ήταν βασικό μέλημα του Στάλιν και του Τίτο.

Όπως είχε εξομολογηθεί μεταγενέστερα ο Σιάντος στον Μούντριχα, αν δεν διέλυε ο ΕΛΑΣ τον ΕΔΕΣ θα το έκαναν οι παρτιζάνοι του Τίτο, με άγνωστες συνέπειες για την τύχη της Δ. Μακεδονίας. 

Η επιχείρηση κατά του ΕΔΕΣ άργησε να εκδηλωθεί, όπως παραδέχθηκε και ο Στέφανος Σαράφης. Ξεκίνησε στις 21 Δεκεμβρίου 1944, στις 22 Δεκεμβρίου καταλήφθηκε η Άρτα και στις 23 Δεκεμβρίου μπήκε ο Βελουχιώτης στα Γιάννενα. Οι δυνάμεις του Ζέρβα, μέσω Ηγουμενίτσας, πέρασαν στην Κέρκυρα με βρετανικά πλοία.

Μαζί τους πήραν ως ομήρους 500 προβεβλημένους Ελασίτες και ο Ζέρβας διαμήνυσε στον Σαράφη ότι για κάθε έναν Εδεσίτη που θα σκότωναν, αυτός θα εκτελούσε 10 Ελασίτες. Έτσι, δεν διαπράχθηκαν μεγάλης εκτάσεως αγριότητες στην Ήπειρο από τον ΕΛΑΣ, πλην της περιπτώσεως της φάρας των Κολιοδημητραίων, που εξοντώθηκε. 

Την ώρα που εκκαθαριζόταν η Ήπειρος, η μάχη της Αθήνας έγερνε προς την πλευρά των ελληνοβρετανικών δυνάμεων. Μέσα στο πνεύμα της πρακτορολογίας που επικρατούσε στο ΚΚΕ, ο Σιάντος, ένας ηγέτης χωρίς στρατιωτικές ικανότητες, με μεγάλη ευκολία χαρακτηρίστηκε ως χαφιές.

Του χρέωσαν και τον Λίβανο και την Καζέρτα και την ήττα στα Δεκεμβριανά και φυσικά και τη Βάρκιζα. 

Αν δεχθούμε πως ο κύριος όγκος των δυνάμεων του ΕΛΑΣ δεν θα μπορούσε να προσεγγίσει την Αθήνα, τότε η διαταγή του να εκκαθαρίσει την Ήπειρο ήταν μονόδρομος.