Σε δημόσια διαβούλευση έθεσε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τη νέα στρατηγική για την ενεργειακή αναβάθμιση του ελληνικού κτιριακού αποθέματος, βάζοντας στο τραπέζι έναν στόχο που, αν υλοποιηθεί, αλλάζει σταδιακά την εικόνα κατοικιών, επαγγελματικών χώρων και δημόσιων κτιρίων: υψηλή ενεργειακή απόδοση και χαμηλές εκπομπές άνθρακα έως το 2050.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αναμένεται να λειτουργήσει ως πλαίσιο κινητοποίησης κεφαλαίων, απαντώντας στο κλασικό ερώτημα: πώς χρηματοδοτείται στην πράξη μια μαζική ενεργειακή αναβάθμιση σε μια χώρα με παλαιό κτιριακό απόθεμα και περιορισμένη ιδιωτική αποταμίευση.
Ο πιο ενεργοβόρος τομέας της οικονομίας
Το ΥΠΕΝ τοποθετεί τον κτιριακό τομέα στο επίκεντρο της πολιτικής, σημειώνοντας ότι παραμένει ο πλέον ενεργοβόρος κλάδος, καθώς απορροφά περίπου το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Με αυτά τα δεδομένα, η στρατηγική δίνει έμφαση σε οικονομικά εργαλεία που μπορούν να επιταχύνουν επενδύσεις, όχι μόνο στα νοικοκυριά, αλλά και σε επιχειρήσεις και δημόσιους φορείς.
Στο «μείγμα» που περιγράφεται περιλαμβάνονται επιδοτήσεις, εναλλακτικά χρηματοδοτικά σχήματα, αλλά και ανταγωνιστικές διαδικασίες για εκτεταμένες ανακαινίσεις, με στόχο να αξιοποιηθούν οικονομίες κλίμακας και να μειωθεί το κόστος ανά έργο.
Νοικοκυριά: Παρεμβάσεις κελύφους, θέρμανσης-ψύξης και αυτοπαραγωγή
Για τους ιδιώτες, η στρατηγική περιγράφει τη συνέχιση –και ενίσχυση– προγραμμάτων που καλύπτουν τις γνωστές παρεμβάσεις «πρώτης γραμμής»: θερμομόνωση, αλλαγή κουφωμάτων, αναβάθμιση θέρμανσης και ψύξης, καθώς και εγκατάσταση τεχνολογιών ΑΠΕ.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα φωτοβολταϊκά αυτοκατανάλωσης, ως εργαλείο που «δένει» την εξοικονόμηση ενέργειας με τη μείωση του κόστους ηλεκτρισμού. Το σκεπτικό είναι ότι η ενεργειακή αναβάθμιση δεν πρέπει να μετριέται μόνο σε kWh, αλλά και σε πραγματική ελάφρυνση των λογαριασμών.
Ωστόσο, η στρατηγική αναγνωρίζει εμμέσως ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις από μόνες τους δεν αρκούν. Γι’ αυτό και το βάρος, ειδικά για τον οικιακό τομέα, μεταφέρεται σε δημόσιους πόρους που θα λειτουργήσουν ως «μοχλός» για να ξεμπλοκάρουν έργα που διαφορετικά δεν θα προχωρούσαν.
Επιχειρήσεις: Στόχευση στον τριτογενή και στις μικρές παραγωγικές μονάδες
Στον επιχειρηματικό χάρτη, το ΥΠΕΝ περιγράφει ειδικά προγράμματα για κλάδους του τριτογενούς, όπως εμπόριο, τουρισμός, εστίαση, μεταφορές, πληροφορική και άλλες δραστηριότητες υπηρεσιών. Η προσέγγιση δεν περιορίζεται στο κτιριακό κέλυφος, αλλά επεκτείνεται σε φωτισμό, μηχανολογικό εξοπλισμό και συστήματα ενεργειακής διαχείρισης.
Για βιοτεχνίες και μικρές παραγωγικές μονάδες, η εξοικονόμηση συνδέεται και με εκσυγχρονισμό παραγωγικού εξοπλισμού, στοιχείο που συνήθως καθορίζει το ενεργειακό αποτύπωμα, αλλά και την ανταγωνιστικότητα.
Σε αυτές τις κατηγορίες, η χρηματοδότηση περιγράφεται ως συνδυαστική: δημόσια κονδύλια μαζί με ιδιωτικά κεφάλαια, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη κλίμακα και καλύτερη απορρόφηση.
ESCOs και Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης: πληρωμή από το αποτέλεσμα
Σημαντικό κεφάλαιο της στρατηγικής είναι οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης μέσω εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (ESCOs). Το μοντέλο που προωθείται προβλέπει ότι ο ανάδοχος αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση και την υλοποίηση και αποπληρώνεται από τα ενεργειακά οφέλη που επιτυγχάνονται.
Πρόκειται για σχήμα που, εφόσον λειτουργήσει αποτελεσματικά, μπορεί να ξεκλειδώσει έργα όπου ο τελικός χρήστης δυσκολεύεται να βρει κεφάλαιο ή να αναλάβει ρίσκο. Για να ενισχυθεί αυτή η αγορά, προβλέπονται χαμηλότοκα δάνεια και μηχανισμοί εγγυοδοσίας, με έμφαση σε παρεμβάσεις όπου τα οφέλη είναι άμεσα μετρήσιμα, όπως θέρμανση, ψύξη και ζεστό νερό.
Φορολογικά κίνητρα και ειδική μέριμνα για τους ευάλωτους
Παράλληλα, η στρατηγική ανοίγει συζήτηση για αναμόρφωση του φορολογικού πλαισίου: εκπτώσεις φόρου, ταχύτερες αποσβέσεις, ακόμη και μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ για υλικά και εξοπλισμό ενεργειακής αναβάθμισης. Η στόχευση είναι τα κίνητρα να λειτουργούν συμπληρωματικά προς τις επιδοτήσεις, βελτιώνοντας τους χρόνους απόσβεσης.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στα ευάλωτα νοικοκυριά, με εργαλεία όπως υψηλότερα ποσοστά επιδότησης, κοινωνικά τιμολόγια και σχήματα αποπληρωμής μέσω λογαριασμών ενέργειας. Στον δημόσιο τομέα, οι παρεμβάσεις σχεδιάζεται να ξεκινήσουν από τα πιο ενεργοβόρα κτίρια, με το κράτος να επιχειρεί να λειτουργήσει ως «πιλότος» και παράδειγμα εφαρμογής.
Το στοίχημα των πόρων
Η χρηματοδότηση «κουμπώνει» κυρίως πάνω στο ΕΣΠΑ 2021–2027, με πρόβλεψη αξιοποίησης και άλλων ευρωπαϊκών μηχανισμών.
Το μεγάλο ζητούμενο, όπως παραδέχονται πηγές της αγοράς, δεν είναι μόνο η ύπαρξη πόρων, αλλά η ικανότητα να κινητοποιηθούν γρήγορα και στοχευμένα, ώστε η ενεργειακή μετάβαση των κτιρίων να προχωρήσει με ρυθμό που να έχει αποτύπωμα — χωρίς να αφήνει πίσω όσους δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν από μόνοι τους την αναβάθμιση.
