Η «πράσινη μετάβαση» στα κτίρια αποτελεί πλέον κυρίαρχο αφήγημα σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Τα προγράμματα επιδότησης εστιάζουν σχεδόν αποκλειστικά σε θερμομονώσεις, κουφώματα υψηλής απόδοσης και αναβάθμιση συστημάτων
θέρμανσης/ψύξης. Όμως, πίσω από τα εντυπωσιακά ενεργειακά πιστοποιητικά, παραμένει μια σιωπηλή, αλλά κρίσιμη παράλειψη: η στατική επάρκεια των κτιρίων.
Πάνω από το 70% του κτιριακού αποθέματος της Ελλάδας έχει ανεγερθεί πριν το 1985, δηλαδή πριν την εφαρμογή του Νέου Αντισεισμικού Κανονισμού (ΝΑΚ). Ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό έχει ανεγερθεί πριν το 1980, χωρίς καν να εφαρμόζεται σύγχρονη αντισεισμική φιλοσοφία.
Αυτό σημαίνει ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των κτιρίων που σήμερα αναβαθμίζονται ενεργειακά έχουν σοβαρές στατικές ελλείψεις.
Η τοποθέτηση συστημάτων θερμοπρόσοψης, η αντικατάσταση κουφωμάτων με διπλά ή τριπλά ενεργειακά τζάμια και η εγκατάσταση αντλιών θερμότητας αποτελούν λύσεις που βελτιώνουν δραστικά την κατανάλωση.
Ωστόσο, όλες αυτές οι επεμβάσεις προσθέτουν επιπλέον φορτία ή μεταβάλλουν τις σεισμικές ιδιότητες του κελύφους, χωρίς να συνοδεύονται από αντίστοιχη ενίσχυση του φέροντος οργανισμού. Στην πράξη, επενδύουμε δεκάδες χιλιάδες ευρώ σε «κέλυφος» που μπορεί να αποδειχθεί ευάλωτο σε ένα σεισμικό γεγονός.
Πιο συγκεκριμένα:
- Θερμοπροσόψεις: Προσθέτουν μόνιμα φορτία στις όψεις και αλλάζουν τη δυναμική συμπεριφορά του κτιρίου.
- Κουφώματα: Αυξάνουν το βάρος σε αδύναμες τοιχοποιίες πλήρωσης, χωρίς πρόβλεψη ενίσχυσης.
- Συστήματα HVAC: Οι αντλίες θερμότητας και οι μονάδες VRV έχουν συχνά σημαντικό βάρος, ειδικά όταν τοποθετούνται σε δώματα που δεν έχουν σχεδιαστεί για τέτοιες επιβαρύνσεις.
- Απουσία ελέγχου: Σπάνια πραγματοποιείται δομική αποτίμηση (με βάση τον ΚΑΝ.ΕΠΕ. ή τον Ευρωκώδικα 8) πριν την ενεργειακή επέμβαση.
Τα χρηματοδοτικά προγράμματα (π.χ. «Εξοικονομώ») αξιολογούν αποκλειστικά την ενεργειακή εξοικονόμηση, αγνοώντας πλήρως τη στατική ασφάλεια. Έτσι, επιδοτούνται έργα με σημαντική αισθητική και ενεργειακή βελτίωση, αλλά καμία ουσιαστική ενίσχυση. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ενεργειακά «Α» κτίρια που παραμένουν στατικά «Γ».
Για να έχει νόημα η έννοια της βιωσιμότητας, η ενεργειακή και η στατική αναβάθμιση πρέπει
να αντιμετωπίζονται ως ενιαίο πακέτο:
- Δομική αποτίμηση με βάση ΚΑΝ.ΕΠΕ./Ευρωκώδικα πριν από κάθε ενεργειακή επέμβαση.
- Συνδυασμός μέτρων: παράλληλη θερμομόνωση και τοπικές ενισχύσεις (π.χ. μανδύες, προσθήκη τοιχωμάτων, ρητινενέσεις).
- Χρηματοδοτικά κίνητρα: τα προγράμματα να συνδέουν τις επιδοτήσεις με ελάχιστες απαιτήσεις στατικής θωράκισης.
- Προτεραιότητα στην ασφάλεια: σε σεισμογενείς χώρες όπως η Ελλάδα, το «πράσινο» πρέπει να συνδυάζεται με το «ασφαλές».
Η ενεργειακή αναβάθμιση χωρίς στατική ενίσχυση είναι μια επικίνδυνη αυταπάτη. Στην καλύτερη περίπτωση δημιουργεί ψευδαίσθηση ασφάλειας· στη χειρότερη, μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια επενδύσεων – και ζωών. Αν θέλουμε πραγματικά βιώσιμα κτίρια, η επόμενη μέρα των προγραμμάτων πρέπει να συνδέει την εξοικονόμηση ενέργειας με τη στατική θωράκιση. Αλλιώς, θα συνεχίσουμε να «μακιγιάρουμε» κτίρια που έχουν γεράσει, αντί να τα σώζουμε ουσιαστικά.
*Ο Παναγιώτης Μερεκούλιας Παναγιώτης είναι Πολιτικός Μηχανικός, MRECM, Ορκωτός Εκτιμητής, MRICS Managing Director της εταιρείας Merekoulias VALUES και μέλος του European Valuers Allianc.
