Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας αποχώρησης αποτελεί η ανακοίνωση της Total ότι αποσύρεται από τα δύο θαλάσσια τεμάχια της Κρήτης. Καιρό τώρα, οι Γάλλοι είχαν πάρει την απόφαση να επικεντρωθούν σε περιοχές με ώριμα και διαπιστωμένα πετρελαϊκά συστήματα, όπως το Ιράκ, το Ομάν και η Λιβύη. Δηλαδή σε χαμηλότερου ρίσκου επενδύσεις απ' ότι στα συγκεκριμένα τεμάχια, όπου δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένα στοιχεία για αξιοποιήσιμα κοιτάσματα, παρά μόνο εκτιμήσεις.
Ίσως, αν τα προηγούμενα χρόνια, η αξιοποίηση υδρογονανθράκων στην Ελλάδα είχε τρέξει ταχύτερα, χωρίς κωλύματα και προσφυγές από οικολογικές οργανώσεις που κάνουν χρόνια να εκδικαστούν, η Total να είχε προλάβει να κάνει σεισμικές έρευνες στην Κρήτη και άρα να είχε στα χέρια της διαφορετικά δεδομένα, τα οποία θα την έκαναν να λάβει διαφορετικές αποφάσεις.
Τίποτα από αυτά φυσικά δεν συνέβη. Διαδοχικές αναβολές και καθυστερήσεις κατά την εκτέλεση του προγράμματος σεισμικών από την κοινοπραξία Total-ExxonMobil- ΕΛΠΕ, εξαιτίας των προσφυγών στο ΣτΕ οικολογικών οργανώσεων, μαζί με... τέσσερις αναβολές εκδίκασης, είχαν ως αποτέλεσμα να εξαντληθεί ο συμβατικός χρόνος της πρώτης φάσης, δίχως να γίνει εφικτή η εκτέλεση του προγράμματος. Από το 2019, οπότε και η πρώτη προσφυγή στο ΣτΕ, πέρασαν πάνω από τρία χρόνια, με τη νέα δικάσιμο να έχει προσδιοριστεί για τις 5 Οκτωβρίου, χωρίς ουδείς να γνωρίζει αν θα υπάρξει και πέμπτη αναβολή. Δικαστική εκκρεμότητα που προσέφερε ένα ακόμη πάτημα εξόδου από τη χώρα σε έναν ενεργειακό όμιλο, ο οποίος μπροστά στα αντικίνητρα που βάζει η πολιτική της «πράσινης ατζέντας» επιλέγει αφενός να δώσει έμφαση στις ΑΠΕ και σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών, αφετέρου να επικεντρωθεί μόνο σε περιοχές με ώριμα κοιτάσματα.
Η αποχώρηση της Total από την Ελλάδα δεν σημαίνει ότι τα οικόπεδα της Κρήτης δεν κρύβουν αξιοποιήσιμα κοιτάσματα. Μπορεί να υπάρχουν και μάλιστα πολλά, αλλά ουδείς το γνωρίζει, για τον απλούστατο λόγο ότι ουδέποτε έχουν διεξαχθεί σεισμικές έρευνες, πόσο μάλλον μια πρώτη ερευνητική γεώτρηση. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξήγγειλε πρόσφατα την επανεκκίνηση των ερευνών για υδρογονανθράκες στην Ελλάδα, με στόχο έως τα τέλη του 2023 να ξέρουμε αν και σε ποιες χερσαίες ή θαλάσσιες περιοχές διαθέτουμε εμπορεύσιμα κοιτάσματα.
Τι θα συμβεί τώρα ; Τα σενάρια για την τύχη του μεριδίου 40% των Γάλλων στην κοινοπραξία Total-ExxonMobil- ΕΛΠΕ, είναι πολλά. Από το να μπουν στην κοινοπραξία νέοι επενδυτές – σύμφωνα με πηγές έχουν βολιδοσκοπηθεί καιρό τώρα τρεις έως τέσσερις πετρελαϊκές - μέχρι να μεταβιβαστεί το μερίδιο των Γάλλων στους Αμερικανούς της ExxonMobil, οι οποίοι ωστόσο μένει να φανεί αν ενδιαφέρονται. Φυσικά υπάρχει και το σενάριο να επιστραφούν τα δύο θαλάσσια οικόπεδα στο Δημόσιο και οι διαγωνισμοί να επαναπροκηρυχθούν.
Η στρατηγική των ενεργειακών ομίλων
Τα πάντα θα εξαρτηθούν από τις ευκαιρίες που βλέπουν οι πετρελαϊκοί όμιλοι για έρευνες σε καινούργιες περιοχές με το μπρεντ πάνω από τα 100 δολάρια, από την απόφασή τους να εκμεταλλευθούν το κενό που θα προκαλέσει στην Ευρώπη η απουσία του ρωσικού αερίου και εν γένει από την αναθεώρηση της στρατηγικής τους. Ποια είναι όμως η στρατηγική της Total; Ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός επιλέγει καταρχήν περιοχές με ώριμα κοιτάσματα, κυρίως όμως αποχωρεί συνολικότερα από την Ευρώπη, μεταφέροντας τις «βρώμικες» business σε τρίτες χώρες και κρατώντας εντός ΕΕ τις «καθαρές». Η Total Energies ανακοίνωσε στα τέλη Μαρτίου ότι επιταχύνει τον «πράσινο» μετασχηματισμό της, ώστε να γίνει net zero ως το 2050, να μειώσει τις εκπομπές μεθανίου κατά 50% το 2025 και κατά 80% το 2030. Έχει εξαγγείλει για την επόμενη τετραετία ένα φιλόδοξο επενδυτικό σχέδιο 13-16 δισ ευρώ, τα περισσότερα εκ των οποίων αφορούν επενδύσεις σε ΑΠΕ, υδρογόνο, βιοκαύσιμα. Ναι μεν ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα επενδύσει σε ανάπτυξη υδρογονανθράκων σε Ιράκ, Ομάν και Λιβύη, ωστόσο αποχώρησε από ένα σχετικά «ώριμο» project, το North Platte στον Κόλπο του Μεξικού, που ανέπτυσσε σε συνεργασία με τη νορβηγική Equinor.
Το τάιμινγκ
Τα παραπάνω δείχνουν απλά πόσο πιο εύκολη θα ήταν η ανάπτυξη των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα αν δεν είχαμε χάσει το τάιμινγκ των προηγούμενων ετών. Τότε που δεν υπήρχαν στο τραπέζι τόσο πολλά αντικίνητρα από την ΕΕ (Green Deal, Fit for 55), όταν η πράσινη ανάπτυξη δεν ήταν ακόμη μονόδρομος για την παγκόσμια ενεργειακή αγορά. Η Ελλάδα, ύστερα από βαθύ λήθαργο δεκαετίας, άνοιξε με καθυστέρηση το παράθυρο στις έρευνες το 2011, συστήνοντας τον φορέα διαχείρισης των ερευνών, δηλαδή την ΕΔΕΥ, και μέσα σε πέντε χρόνια, παραχωρήθηκαν 11 περιοχές στην Δ.Ελλάδα, το Ιόνιο Πέλαγος, και Δυτικά και ΝΔ της Κρήτης.
Το εγχείρημα των ερευνών ανέλαβαν ονόματα όπως Repsol, Total, ExxonMobil, ΕΛΠΕ και Energean. Οι παραχωρήσεις της περιόδου 2011-2019 έγιναν από όλο το πολιτικό φάσμα. Η νυν κυβέρνηση συνέχισε την πολιτική της προηγούμενης, φέρνοντας στη Βουλή τις συμβάσεις για Ιόνιο και Κρήτη που είχε υπογράψει η προηγούμενη, αλλά εκεί παρατηρήθηκε το παράδοξο ο ΣΥΡΙΖΑ να μην τις ψηφίζει, παρ' ότι τις είχε υπογράψει ως κυβέρνηση.
Όσο για τις έρευνες μπορεί να ξεκίνησαν με τους καλύτερους οιωνούς, αλλά μετά αρχίσανε οι καθυστερήσεις, άλλες που σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές διαδικασίες, άλλες γενικότερα με υπηρεσίες του κράτους και φυσικά με τις προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η κωλυσιεργία καθήλωσε τις έρευνες, αρχίσανε να ζητούνται και να δίδονται διαδοχικές παρατάσεις, οι καθυστερήσεις ροκάνισαν τους συμβατικούς χρόνους (8 χρόνια στη θάλασσα, 7 χρόνια στην ξηρά), και δόθηκαν χρονικές επεκτάσεις.
Το τάιμινγκ με λίγα χρόνια χάθηκε, τα παραπάνω ήρθαν και κούμπωσαν με την πράσινη «ευρωπαϊκή» ατζέντα, την απόφαση της ΕΕ να επιταχύνει την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τα επαμφοτερίζοντα συχνά σήματα του κράτους. Η Ελλάδα μπορεί πράγματι να έχει σοβαρές ενδείξεις και μεγάλες πιθανότητες εύρεσης υδρογονανθράκων και αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Εκτός όμως από ξεκάθαρη πολιτική βούληση χρειάζεται και «γερμανικού τύπου» διοίκηση. Όσο για τις οργανωμένες μειοψηφίες, όπως αυτές στα Ιωάννινα, που μετά τις εξαγγελίες Μητσοτάκη και την απόφαση της Energean να βάλει ξανά μπροστά τις έρευνες στο πιο ώριμο από τα παραχωρηθέντα οικόπεδα, προειδοποιούν με απειλές την εταιρεία να μην το τολμήσει, πάντα θα υπάρχουν.
Η πράσινη ατζέντα εξυπακούεται ότι είναι μονόδρομος. Ωστόσο μέχρι τη στιγμή που η τεχνολογία των ΑΠΕ θα φτάσει να έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να υποκαταστήσει τον τεράστιο όγκο των ορυκτών καυσίμων που εξυπηρετούν τις ενεργειακές μας ανάγκες, θα συνεχίσουμε να βασιζόμαστε στα διαθέσιμα καύσιμα, προεξάρχοντος του φυσικού αερίου.
