Πού «σκοντάφτει» η Τουρκία στην επόμενη μέρα της Γάζας
AP Photo/Emilio Morenatti
AP Photo/Emilio Morenatti

Πού «σκοντάφτει» η Τουρκία στην επόμενη μέρα της Γάζας

Ήδη από την επομένη της αποδοχής του σχεδίου Τραμπ για τη Λωρίδα της Γάζας, η Τουρκία δεν έκρυψε το στόχο της να είναι παρούσα στη δύναμη που θα επιβλέπει την εκεχειρία, πιστή στη στρατηγική της να έχει θέση και λόγο στην περιοχή. Το πλαίσιο και η μορφή της εκεί παρουσίας της, στο βαθμό που υπάρξει, αφήνει πολλά αναπάντητα ερωτήματα και σαφώς, σε κάθε περίπτωση, «περνά» μέσα από το Ισραήλ.

«Εξαργυρώνοντας» τη συμβολή της στην επίτευξη της συμφωνίας εκεχειρίας, από κοινού με το Κατάρ και την Αίγυπτο, χάρη στις προνομιακές της σχέσεις με τη Χαμάς, η Άγκυρα επιχειρεί να προεξοφλήσει τη συμμετοχή της στη δύναμη που θα αναλάβει καθήκοντα, χωρίς όμως να διευκρινίζεται εάν αυτή θα είναι με στρατιωτικό ή με πολιτικό προσωπικό ή και τα δύο.

Η σχετική με την εν λόγω «τουρκική παρουσία στην περιοχή» ασάφεια, η οποία καλλιεργείται εντατικά από τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης, συμβάλλει στη δημιουργία εντυπώσεων και του κατάλληλου κλίματος για τη διεκδίκηση ενός τέτοιου ρόλου εκ μέρους της Άγκυρας, που στα πιο θετικά για την ίδια σενάρια θα μπορούσε να περιλαμβάνει και αποστολή τουρκικής στρατιωτικής δύναμης. Η επιδίωξή της, ωστόσο, θεωρείται σίγουρο ότι θα προσκρούσει στην αντίδραση από την πλευρά του Ισραήλ, που σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να δει Τούρκους στρατιώτες στη Γάζα.

Η επιθυμία της Τουρκίας για παρουσία στη Γάζα εκφράστηκε από τα πλέον επίσημα χείλη, τον ίδιο τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την επομένη κιόλας της ανακοίνωσης της συμφωνίας εκεχειρίας. Ο Τούρκος πρόεδρος είπε ότι «ως Τουρκία θα συμμετάσχουμε, Θεού θέλοντος, στη 'δύναμη εργασίας' [ή 'ομάδα έργου', σ.σ. task force] που θα παρακολουθεί την εφαρμογή της συμφωνίας στο πεδίο. Θα υποστηρίξουμε τις προσπάθειες ανοικοδόμησης μαζί με τη διεθνή κοινότητα, ώστε η Γάζα να ξανασταθεί στα πόδια της. Στόχος μας είναι να σταματήσει η γενοκτονία και να επανέλθει η ειρήνη στην περιοχή το συντομότερο δυνατό». Η ασάφεια του όρου «δύναμη εργασίας» συνέβαλε στο να «φουντώσει» η σχετική δημόσια συζήτηση γύρω από τη σύνθεση της τουρκικής συμμετοχής.

Το τηλεοπτικό δίκτυο CNN Turk, ενδεικτικά, μετέδιδε πως ο όρος «task force» παραπέμπει μεν στις στρατιωτικές ομάδες δράσης της Τουρκίας στο Κόσοβο, το Αφγανιστάν και τον Λίβανο, η εντολή όμως της ομάδας για τη Γάζα θα επικεντρωθεί κυρίως σε ανθρωπιστικά ζητήματα, στην αρχική φάση, και παράλληλα προσέθετε ότι η σύνθεση αυτής της δύναμης δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί: «Δεν αναμένεται ότι η ομάδα θα αποτελείται αποκλειστικά από στρατιώτες. Αναφέρεται ότι μπορεί να είναι τελικά μία δομή εντός της οποίας στρατιωτικά και πολιτικά στοιχεία θα συνεργάζονται. Εκτός από την παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός, η ομάδα θα είναι επίσης υπεύθυνη για καθήκοντα, όπως η ανταλλαγή Παλαιστινίων κρατουμένων και Ισραηλινών ομήρων, η ανεύρεση σορών αγνοούμενων και η διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας».

Σε δημοσίευμα αντίστοιχα της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας Yeni Safak αναφέρεται ότι η «δύναμη εργασίας» θα συνδράμει στον εντοπισμό των αγνοουμένων, στον συντονισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας και στην παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός και δεν σχετίζεται με την διεθνή στρατιωτική ειρηνευτική δύναμη.

Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, όλοι φαίνεται να συμφωνούν ότι η τουρκική Υπηρεσία Φυσικών Καταστροφών και Εκτάκτων Καταστάσεων (AFAD) και η Ερυθρά Ημισέληνος θα αναλάβουν καθήκοντα σε πρώτη φάση.

Σε επίσημο επίπεδο και σε συνέχεια της αποστροφής Ερντογάν, το τουρκικό υπουργείο Άμυνας, ένα εικοσιτετράωρο αργότερα, δηλαδή την Παρασκευή, άφηνε ξεκάθαρα ανοιχτό το ενδεχόμενο αποστολής Τούρκων στρατιωτών στην Γάζα. «Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, που διαθέτουν εμπειρία στην εδραίωση και τη διαφύλαξη της ειρήνης, είναι έτοιμες να αναλάβουν κάθε αποστολή που θα τους ανατεθεί» δήλωσαν «πηγές» του τουρκικού υπουργείου Άμυνας κατά την εβδομαδιαία ενημέρωση των αμυντικών συντακτών από τον εκπρόσωπο του υπουργείου.

Σε ανάλογο μήκος κύματος, ο ειδησεογραφικός τηλεοπτικός σταθμός NTV μετέδιδε ότι Τούρκοι στρατιώτες «ενδέχεται να μεταβούν στη Γάζα στα τέλη Οκτωβρίου». Τις πληροφορίες του NTV αναπαρήγαγε και εμπλούτισε στον δικτυακό της τόπο η αγγλόγλωσση έκδοση της εφημερίδας Turkiye υπό τον τίτλο «Τουρκικά στρατεύματα ενδέχεται να αποσταλούν στη Γάζα μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου σε κοινή επιχείρηση». 

Τα δημοσιεύματα αυτά επικαλούνται σχετικές πληροφορίες που ήλθαν στη δημοσιότητα από διεθνή μέσα ενημέρωσης -μεταξύ των οποίων το BBC και το Sky News- περί επικείμενης ίδρυσης δύναμης εντός δύο εβδομάδων, που θα επιβλέπει την εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας στη Γάζα, υπό την επίβλεψη του ναυάρχου Μραντ Κούπερ, επικεφαλής της CENTCOM. Βάσει των δημοσιευμάτων, η ομάδα του ναυάρχου Κούπερ θα περιλαμβάνει στρατεύματα από την Αίγυπτο, το Κατάρ, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετέχουν, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, με 200 στρατιώτες, οι οποίοι όμως θα θα εισέλθουν στη Γάζα και θα επιτηρούν την εφαρμογή της εκεχειρίας από το έδαφος του Ισραήλ. Η πολυεθνική δύναμη θα ενημερώνει τους Ισραηλινούς και τη Χαμάς μέσω της Αιγύπτου και του Κατάρ για την κατάσταση επί του πεδίου για τυχόν παραβιάσεις της εκεχειρίας, δήλωσε στο BBC Αμερικανός αξιωματούχος που δεν κατονομάζεται.

Σε όλα αυτά τα σενάρια θεωρείται σχεδόν σίγουρη, αν όχι ήδη εκδηλωθείσα, η αντίδραση του Ισραήλ, το οποίο παραμένει επιφυλακτικό όσον αφορά την παρουσία τουρκικών στρατευμάτων στη Γάζα, λόγω της εχθρικής στάσης της Τουρκίας έναντί του και της στήριξης που παρείχε στη Χαμάς, την οποία η τουρκική ηγεσία χαρακτηρίζει «αντιστασιακή οργάνωση» και όχι τρομοκρατική.

Η Τουρκία αντιμετωπίζεται από το Ισραήλ ως εχθρικός περιφερειακός παράγοντας που εκμεταλλεύεται τη σύγκρουση. Με αιχμή τη Γάζα, η τουρκο-ισραηλινή αντιπαλότητα εκτείνεται στη Συρία, την Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα σε ολόκληρη την περιοχή της Εγγύς Ανατολής.

Τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης έχουν μεταφέρει δηλώσεις αξιωματούχων ότι οποιαδήποτε τουρκική στρατιωτική ενέργεια που θα θεωρηθεί εχθρική ή θα υπονομεύει την ισραηλινή ασφάλεια θα προκαλέσει έντονη αντίδραση. Η κοινή γνώμη στο Ισραήλ τείνει να είναι επιφυλακτική ή αρνητική απέναντι στην Τουρκία λόγω των αυξημένων εντάσεων από το 2023. Εκφράζονται ανησυχίες ότι η Τουρκία θα αποκτήσει επιρροή μέσω του ρόλου της στο μέλλον της Γάζας, κάτι που θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πολιτική διαπραγματευτική δύναμη που θα επηρεάσει τα στρατηγικά συμφέροντα του Ισραήλ. 

Σε επίπεδο πολιτικών ισορροπιών εντός του Ισραήλ, μία πιθανή στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Γάζα θα αντιμετωπιστεί με καχυποψία και ανησυχία, ιδίως από τα δεξιά και συντηρητικά κόμματα, τα οποία αντιλαμβάνονται την επιρροή της Άγκυρας ως γεωπολιτική πρόκληση και πιθανό κίνδυνο για την ασφάλεια.