Κατά πόσο οι αμερικανικές κυρώσεις κατά των ρωσικών πετρελαϊκών εταιρειών Rosneft και Lukoil – οι οποίες τίθενται σε ισχύ σήμερα Παρασκευή – ενδέχεται να επηρεάσουν την ρωσική αγορά ξένου συναλλάγματος; Αυτό το ερώτημα θέτει το Reuters, λαμβάνοντας υπόψη ότι πριν από την προθεσμία, το ρούβλι ενισχύθηκε έπειτα από αναφορές σχετικά με ένα σχέδιο που εκπόνησαν οι ΗΠΑ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, το οποίο, εάν εφαρμοστεί, θα μπορούσε να σημαίνει την ακύρωση των κυρώσεων.
Τι συμβαίνει στην αγορά στρατιωτικών στοιχείων της Ρωσίας;
Η αγορά επλήγη πέρυσι από τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στον κύριο φορέα της Ρωσίας, το Χρηματιστήριο της Μόσχας (MOEX), τον Ιούνιο, και στην τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας, την Gazprombank, τον Νοέμβριο.
Οι κυρώσεις στο MOEX σταμάτησαν όλες τις συναλλαγές σε δολάρια και ευρώ. Το γιουάν της Κίνας, το οποίο εξακολουθεί να διαπραγματεύεται στο MOEX, έχει γίνει το κυρίαρχο ξένο νόμισμα.
Από τότε, τα δυτικά νομίσματα διαπραγματεύονται εξωχρηματιστηριακά μέσω εγχώριων λογαριασμών σε δολάρια που δεν έχουν αντίστοιχους λογαριασμούς στο εξωτερικό. Η κεντρική τράπεζα χρησιμοποιεί τις τιμές από αυτές τις συναλλαγές για να καθορίσει τις επίσημες συναλλαγματικές ισοτιμίες.
Το ρούβλι αποδυναμώθηκε κατά 37% έναντι του δολαρίου το 2024, με τις κυρώσεις και την επίθεση της Ουκρανίας στην περιοχή Κουρσκ της Ρωσίας να θεωρούνται οι κύριοι παράγοντες.
Το ρούβλι ανέκαμψε κατά 45% το πρώτο εξάμηνο του 2025 λόγω των αυξήσεων των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα και των ελπίδων για ειρηνική επίλυση του ζητήματος της Ουκρανίας, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ξεκίνησε συνομιλίες με τη Ρωσία.
Οι οικονομολόγοι απέδωσαν την απροσδόκητη συμπεριφορά του ρουβλίου στις χαμηλότερες από το αναμενόμενο μειώσεις των επιτοκίων, στις παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας στην αγορά συναλλάγματος, στις υποτονικές εισαγωγές λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης και στην πολιτική της κυβέρνησης για την προώθηση της υποκατάστασης των εισαγωγών.
Ποιος είναι ο ρόλος των εταιρειών Rosneft και Lukoil στην αγορά συναλλάγματος;
Οι νέες κυρώσεις απαγορεύουν όλες τις συναλλαγές με τις δύο ρωσικές εταιρείες. Η Lukoil έχει προθεσμία έως τις 13 Δεκεμβρίου για να πουλήσει τα διεθνή της περιουσιακά στοιχεία. Ένας αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ δήλωσε την Πέμπτη ότι οποιαδήποτε εταιρεία αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο θα υποστεί επίσης κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Οι πετρελαϊκές εταιρείες και άλλοι εξαγωγείς επαναπατρίζουν τα έσοδά τους σε ξένο νόμισμα, που τώρα είναι κυρίως σε γιουάν, στη Ρωσία και τα μετατρέπουν σε ρούβλια για να πληρώσουν φόρους, μισθούς και άλλες εγχώριες δαπάνες.
Αναλυτές της Finam, μιας ρωσικής εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, εκτίμησαν ότι η Rosneft και η Lukoil αντιπροσώπευαν έως και το 35% των εγχώριων πωλήσεων σε ξένο νόμισμα. Προέβλεψαν ότι οι συνολικές πωλήσεις θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 10% έως 20% στις αρχές Δεκεμβρίου.
Η κεντρική τράπεζα είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας στην αγορά συναλλάγματος, με τους εμπόρους να εκτιμούν το μερίδιό της στο 10%. Η κεντρική τράπεζα υπήρξε καθαρός πωλητής ξένου συναλλάγματος, κυρίως γιουάν, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.
Οι περισσότεροι Ρώσοι αναλυτές αναμένουν μια σταδιακή αποδυνάμωση του ρουβλίου μετά την προθεσμία των κυρώσεων, λόγω της μείωσης των πωλήσεων συναλλάγματος της κεντρικής τράπεζας από τις αρχές του 2026.
«Κλειδί» η αντίδραση της Κίνας και της Ινδίας
Ο αντίκτυπος των κυρώσεων θα εξαρτηθεί από την αντίδραση των τραπεζών και των εταιρειών στην Κίνα και την Ινδία, τους κύριους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 85% των συνολικών πωλήσεων. Ο αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών δήλωσε ότι οι ινδικές και κινεζικές εταιρείες διύλισης είναι ενήμερες για τις κυρώσεις και αποφεύγουν τον κίνδυνο.
Το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του υπουργείου Οικονομικών δήλωσε στις 17 Νοεμβρίου ότι η ανάλυσή του για τον αρχικό αντίκτυπο στην αγορά έδειξε ότι «έχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της μείωσης των ρωσικών εσόδων μέσω της μείωσης της τιμής του ρωσικού πετρελαίου».
Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, δήλωσε στις 23 Οκτωβρίου ότι οι νέες κυρώσεις έχουν «σοβαρό χαρακτήρα» και ενδέχεται να έχουν «ορισμένες συνέπειες», αλλά πρόσθεσε ότι δεν θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομική ευημερία της Ρωσίας.
Τόσο η Κίνα όσο και η Ινδία, εταίροι της Ρωσίας στην ομάδα των μεγάλων αναπτυσσόμενων οικονομιών BRICS, έχουν δείξει προσοχή στις συναλλαγές τους με ρωσικούς φορείς που έχουν υποστεί κυρώσεις, φοβούμενες την τιμωρία από τις δυτικές χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές.
Επιπτώσεις στον προϋπολογισμό και την οικονομία
Ο ρωσικός προϋπολογισμός αντλεί τα έσοδά του από φόρους που επιβάλλονται στην παραγωγή πετρελαίου, όχι στις εξαγωγές.
Αν και η μείωση του φυσικού όγκου των εξαγωγών λόγω των νέων κυρώσεων δεν θα οδηγήσει άμεσα σε μείωση των εσόδων του προϋπολογισμού, η αυξανόμενη διαφορά μεταξύ των ρωσικών και των διεθνών μειγμάτων πετρελαίου θα επηρεάσει τα έσοδα του προϋπολογισμού.
Ειδικότερα, οι υπολογισμοί του Reuters έδειξαν ότι η τιμή του ρουβλίου για το ρωσικό πετρέλαιο, που χρησιμοποιείται ως βάση για τον υπολογισμό των φόρων, ήταν 24% χαμηλότερη τον Νοέμβριο από τις εκτιμήσεις που είχαν τεθεί στον προϋπολογισμό, γεγονός που υποδηλώνει περαιτέρω μείωση των εσόδων.
Κατά τους πρώτους 10 μήνες του τρέχοντος έτους, τα έσοδα του προϋπολογισμού από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μειώθηκαν κατά 21% σε ετήσια βάση. Ο τροποποιημένος προϋπολογισμός για το 2025 προβλέπει μείωση των εσόδων από πετρέλαιο και φυσικό αέριο κατά το ίδιο ποσοστό για ολόκληρο το έτος.
Η αποδυνάμωση του ρουβλίου θα αυξήσει τα έσοδα του προϋπολογισμού σε ρούβλια από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθιστώντας το ένα ελκυστικό μέτρο για την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού και την αντιστάθμιση της μείωσης των εσόδων.
