Ο Τραμπ προχώρησε την Τρίτη με το εκτελεστικό διάταγμα το οποίο χαρακτηρίζει συγκεκριμένα παραρτήματα των Αδελφών Μουσουλμάνων ως «τρομοκρατικές οργανώσεις» – μια κίνηση-ματ, η οποία αναμένεται να προκαλέσει γερές γεωπολιτικές δονήσεις ανά το παγκόσμιο, αλλά κυρίως στη Μέση Ανατολή.
Και αυτό είναι το κομμάτι που ενδιαφέρει εμάς. Γιατί; Διότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι αποτελούν εδώ και δεκαετίες σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης για δεκάδες ισλαμιστικές και τρομοκρατικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Χαμάς, καθώς και πολιτικών κομμάτων και χωρών όπως η Τουρκία, οι οποίες αρέσκονται στο να αυτοαποκαλούνται «δημοκρατίες».
Ο χαιρετισμός-σήμα της ράμπια - τα τέσσερα δάχτυλα ανοιχτά με τον αντίχειρα διπλωμένο προς τα μέσα - που ο Ερντογάν εδώ και χρόνια με θέρμη και χαμόγελο χρησιμοποιεί, δεν είναι μια αθώα χειρονομία. Είναι μια ευθεία δήλωση πολιτικής και ιδεολογικής ταύτισης με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, τις πρακτικές και το αφήγημά της.
Τον Ιούλιο του 2013, όταν ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Μοχάμεντ Μόρσι ανετράπη από τον επικεφαλής του στρατού και νυν πρόεδρο, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, η ράμπια αποτέλεσε το σύμβολο των μελών των Αδελφών Μουσουλμάνων και των οπαδών του πρώτου. Η σημειολογία του χαιρετισμού ήταν τριπλή: πρώτον, ο Μόρσι ήταν ο τέταρτος πρόεδρος της χώρας, δεύτερον, το σύμβολο παραπέμπει στην πλατεία Ραμπιάτουλ Αντεβιγέ, κεντρικό σημείο συγκέντρωσης των υποστηρικτών του Μόρσι και τρίτον - το πιο σημαντικό - χρησιμοποιήθηκε ως αντιπαραβολή προς το γνωστό σήμα της νίκης των οπαδών του Αλ Σίσι, το οποίο θεωρείτο δυτική επιρροή.
Η ιστορική διαδρομή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ιδρύθηκε το 1928 στην Αίγυπτο από τον Χασάν αλ-Μπάννα. Γεννήθηκε μέσα σε ένα περιβάλλον αποικιοκρατικής ταπείνωσης και κοινωνικού αποσυντονισμού, με βασικό στόχο - ή καλύτερα εμμονή - την «ηθική αναγέννηση» της μουσουλμανικής κοινότητας μέσω της επιστροφής στην καθαρότητα της Σαρίας. Ξεκίνησε ως θρησκευτικό-κοινωνικό κίνημα, εξελίχθηκε σε πολιτική οργάνωση και με τον καιρό μεταμορφώθηκε σε ένα διακρατικό δίκτυο με παραρτήματα που κινούνται από τον κοινωνικό ακτιβισμό, στην παραστρατιωτική άλλα και κομματική δράση.
Οι στόχοι τους, παρά τις διαφορές μεταξύ τοπικών βραχιόνων, έχουν μια κοινή συνισταμένη: την προώθηση ενός κράτους οργανωμένου βάσει της Σαρίας και τη σταδιακή, συχνά υπόγεια, διείσδυση σε κοινωνικά και πολιτικά συστήματα των απίστων της Δυσης (για το τι κάνουν στα εγχώρια στους δικούς τους «άπιστους» και «άπιστες» ίσως το συζητήσουμε άλλη φορά...).
Εμφανίζονται ως «μετριοπαθείς» όπου τους συμφέρει, όμως η βιβλιογραφία και το διαδίκτυο βρίθει δηλώσεων ηγετικών στελεχών ότι, όταν ο «ειρηνικός δρόμος» δεν αποδίδει, η βία είναι το λογικό επόμενο στάδιο.
Επιπλέον, είναι αδύνατον να αγνοήσει κανείς ότι δράστες πλήθους τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη ήταν συνδεδεμένοι ιδεολογικά, οργανωτικά ή επιχειρησιακά με την Αδελφότητα.
Η θεώρηση ότι «η οργάνωση δεν έχει σχέση με τη βία» έχει καταρρεύσει από τα ίδια τα γεγονότα και, κυρίως, από την ίδια τη ρητορική μίσους, την εχθρότητα προς τον δυτικό τρόπο ζωής και την προπαγάνδα εξωτερικής αλλά και εσωτερικής κατανάλωσης που παράγει το κίνημα.
Και για να γίνει κατανοητό ότι δεν μιλάμε μόνο για ακραία παραδείγματα, θα αναφερθώ σε ένα εκ των ηπιότερων που διάβασα - την περίπτωση της ομάδας TikTok, Muslim Interaktiv στη Γερμανία, η οποία είχε μεγάλη απήχηση στα μέσα μαζικής δικτύωσης και οποία απαγορεύτηκε από τις γερμανικές αρχές με την κατηγορία προώθησης της ιδέας ενός χαλιφάτου και αντισυνταγματικής δράσης. Παρότι τα μέλη της αρνούνταν, «με το χέρι στην καρδιά», ότι επιδιώκουν την ανατροπή της κοινωνικής τάξης, μόλις ένα χρόνο πριν, οπαδοί της ξεχύνονταν στους δρόμους κρατώντας πανό και φωνάζοντας παθιασμένα συνθήματα υπέρ της δημιουργίας ενός χαλιφάτου - «Kalifat ist die Lösung» («το χαλιφάτο είναι η λύση»)… Μάλλον επρόκειτο για ένα.. echtes Missverständnis.. (Μια πραγματική παρεξήγηση...;) Με 1.200 και παρεξηγημένους διαδηλωτές στην καρδιά του Αμβούργου...
Το οξύμωρο της Δύσης και ιδιαίτερα της Αριστεράς
Εδώ ομολογώ ότι δυσκολεύομαι ανέκαθεν να κατανοήσω... Σε ένα βίντεο που παρακολούθησα πρόσφατα, μέλη και υποστηρικτές της Αδελφότητας αναφέρονταν με ένα μειδίαμα αυταρέσκειας στο πόσο πολύ τους υποστηρίζει η δυτική Αριστερά - οικονομικά, ιδεολογικά, επικοινωνιακά. Και αναρωτιέμαι πραγματικά πώς γίνεται: πώς είναι δυνατόν άνθρωποι που μιλούν για δικαιώματα, ελευθερίες, ισότητα των φύλων, κοσμικότητα, να στηρίζουν - έστω άθελά τους - ένα κίνημα που δεν πιστεύει σε τίποτα από αυτά; Όταν δε προσπαθείς να καταλάβεις, έστω για λόγους ικανοποίησης της ανθρωπολογικής σου περιέργειας πως κατάφεραν να «παντρέψουν» το Ισλάμ, για παράδειγμα, με τον φεμινισμό, μιλάνε για πολιτισμικό σχετικισμό, την αλαζονεία των δυτικών αυτοδιόριστων σωτήρων ή στην καλύτερη… ωρύονται και σε ταμπελώνουν ισλαμοφοβικό, ρατσιστή, φασίστα... (το γνωστό ρεπερτόριο).
Θέλω παρόλα αυτά να πιστεύω πως πρόκειται για αφέλεια, για μια βαθιά παρεξήγηση, για μια σύγχυση ανάμεσα σε «αντι-ιμπεριαλισμό» και την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα. Γιατί διαφορετικά, το οξύμωρο γίνεται επικίνδυνο: δεν μπορείς να υπερασπίζεσαι τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Δύση, να καταγγέλλεις - ορθώς - την καταστολή στην Τουρκία ή αλλού και ταυτόχρονα να κλείνεις τα μάτια μπροστά στο γεγονός ότι το Ισλάμ δεν είναι απλώς θρησκεία, αλλά πολιτικό δόγμα με σαφείς, ιεραρχημένους, αντιδημοκρατικούς στόχους.
Ο Αδελφός Ερντογάν
Ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει ποτέ την πολιτική του σχέση με την Αδελφότητα. Η ράμπια είναι το ορατό σύμβολο - το μικρό, επιφανειακό κομμάτι. Το πραγματικά ουσιαστικό είναι η ευρύτερή του στρατηγική: από τη φιλοξενία εξόριστων στελεχών της οργάνωσης στην Τουρκία, μέχρι τη στήριξη ιδεολογικά συγγενών κομμάτων σε Λιβύη, Συρία, Τυνησία και την υπόσκαψη του Σίσι.
Για εμάς στην Ελλάδα και Κύπρο, αυτό δεν αποτελεί μια «γεωπολιτική λεπτομέρεια». Είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να διαβάζουμε τη «Γαλάζια Πατρίδα», την εργαλειοποίηση της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, τις δηλώσεις περί «συνόρων της καρδιάς», τις κινήσεις της Τουρκίας στο μεταναστευτικό και τις επενδύσεις της Άγκυρας σε ισλαμιστικές δομές εντός και εκτός της περιοχής.
Γιατί η απόφαση Τραμπ μας αφορά άμεσα
Η απόφαση Τραμπ δεν είναι απλώς μια νομική πράξη ή λήψη μέτρου εθνικής ασφάλειας. Είναι σαφές πολιτικό μήνυμα: προς το Κατάρ, προς την Τουρκία, προς όσους επενδύουν στη διαρκή διεύρυνση της επιρροής της Αδελφότητας. Σηματοδοτεί ότι οι ΗΠΑ πλέον βλέπουν την οργάνωση όχι ως «πολιτικό ρεύμα», αλλά ως παράγοντα αποσταθεροποίησης. Δίνει, ταυτόχρονα, ισχυρό πλεονέκτημα σε χώρες όπως η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ, που εδώ και χρόνια ζητούν την επίσημη διεθνή αναγνώριση της Αδελφότητας ως τρομοκρατικής οργάνωσης.
Για την Ελλάδα, αυτό είναι μια σημαντική διπλωματική ευκαιρία. Ενισχύει τη θέση μας απέναντι στην Τουρκία, ενισχύει το αφήγημα περί εργαλειοποίησης του πολιτικού Ισλάμ από τον Ερντογάν και προσφέρει ένα ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο σε μια περιοχή όπου η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται διαρκώς. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι μόνο τι έκανε ο Τραμπ. Είναι πώς θα το αξιοποιήσουμε εμείς.
